Kiedy odchodzi ktoś z rodziny, trudno jest myśleć o pieniądzach i sprawie spadkowej. Jednak prędzej czy później krewni będą musieli przejść przez tę procedurę. Choć początkowo może się ona wydawać bardzo skomplikowana, w rzeczywistości załatwienie formalności spadkowych w banku przebiega sprawnie, a pracownicy starają się rozwiać wszelkie wątpliwości.
Kto dziedziczy pieniądze z konta?
Według polskiego prawa, o środki pozostające na rachunku bankowym mogą ubiegać się spadkobiercy, a także osoby, na rzecz których wydana została tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, potocznie zwana „zapisem bankowym”. – W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy spadkodawca, który miał rachunek, nie sporządził w banku właśnie takiej dyspozycji. Jeśli została ona złożona, bank ma obowiązek wypłacenia osobom w niej wskazanym pieniędzy, które znajdują się na rachunku – tłumaczy Iwona Mirosz, radca prawny. Ta dyspozycja może dotyczyć konta oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego oraz lokaty terminowej.
W dyspozycji wypłaty można wskazać tylko osoby bliskie np.: małżonka, rodziców, dzieci czy rodzeństwo. Posiadacz rachunku może zadecydować, czy beneficjentowi zostaną wypłacone wszystkie pieniądze z rachunku bankowego czy ściśle określona kwota. Pamiętajmy jednak, że wysokość zapisu bankowego nie może przekraczać dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, czyli obecnie ok. 76,6 tys. złotych.
Jeżeli okaże się, że takiej dyspozycji nie ma, o wypłatę środków ze wszystkich rachunków bankowych mogą ubiegać się spadkobiercy posiadacza rachunku. – Należy także pamiętać, że w przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej, połowa majątku pozostałego po zmarłym, w tym pieniądze na rachunku bankowym, należy do jego małżonka – zaznacza Iwona Mirosz. Oznacza to, że jako spadek będzie w tym przypadku traktowana tylko druga połowa pieniędzy z rachunku i to ona zostanie rozdzielona wśród spadkobierców.
Aby ustalić, kto jest uprawniony do dziedziczenia, należy na początek sprawdzić, czy osoba zmarła pozostawiła testament. Zapisane w nim osoby są prawowitymi spadkobiercami.
A co, jeśli testament nie istnieje? – Następuje w tym momencie tzw. dziedziczenie ustawowe. Spadkobiercami są osoby wymienione szczegółowo w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci zmarłego i jego małżonek. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło chwili jego śmierci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych – wymienia Iwona Mirosz.
Jakie dokumenty będą potrzebne w banku?
Aby pobrać pieniądze znajdujące się na rachunku bankowym zmarłego, należy przynieść do oddziału odpis prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, sporządzony przez notariusza. Każdy z tych dokumentów stwierdza, kto jest spadkobiercą i nie można korzystać z żadnego innego dokumentu, żeby dowieść, że odziedziczyło się spadek. – Jeśli chcemy uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku, musimy złożyć do sądu wniosek o dokonanie stwierdzenia takiego nabycia. Co do zasady, sąd może wydać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie wcześniej, niż po upływie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy. Może jednak uczynić to wcześniej, jeśli wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Po trzech tygodniach od wydania postanowienia należy dowiadywać się w sądzie, czy postanowienie jest już prawomocne. Jeśli tak można otrzymać odpis postanowienia wraz ze stwierdzeniem jego prawomocności – tłumaczy Iwona Mirosz.
Poświadczenie dziedziczenia dokonywane przez notariusza może zostać sporządzone, jeżeli wszyscy spadkobiercy stawią się jednocześnie i zgodnie zażądają sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Poświadczenie notarialne może być wydane przed upływem 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy. Akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz.
Z jednym z tych dokumentów musimy udać się do banku, a na jego podstawie zostaną wypłacone środki z rachunku osoby zmarłej. Podział będzie zgodny z tym, jakie udziały w spadku mają poszczególni krewni.
Jak sprawdzić, gdzie znajdują się pieniądze?
Bardzo często osoby bliskie nie są zorientowane, w jakich instytucjach bliska im osoba trzymała pieniądze. Niestety takich poszukiwań musimy dokonać na własną rękę. – Związek
Banków Polskich zapowiadał w 2012 r., że powstanie centralny rejestr bankowy, w którym miały by być zapisane informacje o tym kto i w jakim banku posiada pieniądze. Miałoby to pomóc spadkobiercom ustalić, czy ich krewny posiadał jakieś lokaty, o których nie wiedzieli, i w jakim banku. Niestety, rejestru takiego nie utworzono i nie wiadomo, aby były obecnie prowadzone prace nad jego wdrożeniem – przyznaje Iwona Mirosz.
Spadkobiercom pozostaje więc przejrzenie dokumentów po zmarłej osobie. Być może uda się wśród nich znaleźć umowy, wyciągi, kody lub listy z banku. Możemy też udać się z dokumentami poświadczającymi dziedziczenie do banku i po prostu zapytać. Pracownik ma obowiązek udzielić nam informacji, czy osoba zmarła posiadała w tej instytucji jakieś produkty finansowe.
Warto też pamiętać, że bank nie jest jedyną instytucją, w której trzyma się pieniądze. Dziedziczeniu podlegają też środki z lokat strukturyzowanych, Otwartych Funduszy Emerytalnych, Indywidualnych Kont Emerytalnych, a także akcje i fundusze.
Czy spadek kosztuje?
Wiele osób nie chce starać się o spadek, bo boi się, że wiąże się to z opłaceniem wysokiego podatku. Tymczasem, jeśli dziedziczy najbliższa rodzina, jest ona zwolniona z opodatkowania. Dotyczy to m.in. małżonka, dzieci, rodziców, pasierbów i rodzeństwa. Wszyscy korzystają ze zwolnienia od podatku od spadków.
Trzeba jednak pamiętać o bardzo ważnej sprawie. Aby zostać zwolnionym z podatku, musimy spełnić jeden warunek – należy zgłosić w urzędzie skarbowym na formularzu SD-Z2 to, co odziedziczyliśmy po osobie zmarłej. Spadkobiercy mają na to czas przez 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
W jakim czasie trzeba załatwić procedury spadkowe?
Na szczęście czas na załatwienie formalności jest nieograniczony. Spadek nie przepada. Jednak Iwona Mirosz sugeruje, by nie zwlekać zbyt długo. – Nawet po 50 latach można przeprowadzić postępowanie spadkowe. Ale z uwagi na to, że prawo cywilne w kwestii spadków zmieniało się kilkukrotnie na przestrzeni lat, może się okazać, że podział majątku będzie nieco inny niż wynika to z aktualnych przepisów. Sprawy spadkowe najlepiej uregulować jak najszybciej, bo upływ czasu może powodować różne kłopoty, np. problemy w określeniu, co wchodziło w skład spadku albo czy ktoś nie zasiedział nieruchomości należącej dawniej do spadkodawcy – wyjaśnia radca.
Spadek to nie tylko majątek!
O tej kwestii bardzo często zapominamy, bo spadek kojarzy się przecież z otrzymywaniem pieniędzy. Tymczasem, jeśli osoba zmarła była zadłużona, np. w ramach kredytu bankowego, jej zobowiązania przechodzą na spadkobierców. – Jeśli chcemy uniknąć odpowiedzialności za długi spadkodawcy, należy złożyć stosowne oświadczenie w określonym czasie. Możemy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku lub przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za zobowiązania spadkowe. Nie odpowiada on wtedy za długi przekraczające wartość aktywów spadku. Wtedy jednak komornik musi dokonać spisu inwentarza, czyli oszacować wartość przedmiotów i praw wchodzących w skład spadku, oraz określić wartość zobowiązań go obciążających – tłumaczy Iwona Mirosz.
Aby mieć pewność, że w emocjach nie popełnimy jakiegoś błędu, warto zastanowić się nad skorzystaniem z pomocy prawnej. W tej trudnej sytuacji można też liczyć na pomoc pracowników banku, sądu czy urzędu skarbowego. Jeśli będziemy mieli jakieś pytania, z pewnością otrzymamy na nie odpowiedź.