Postępowanie orzecznicze w ZUS prowadzone jest przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie Zakładu. Organy te wydają orzeczenia w sprawach świadczeń z ubezpieczeń społecznych, świadczeń wypłacanych przez ZUS, np. rent socjalnych, rent inwalidy wojennego i wojskowego oraz w sprawach pozaubezpieczeniowych, m.in. dotyczących ustalenia niezdolności do pełnienia obowiązków na zajmowanym stanowisku np. sędziego, pracownika samorządowego czy funkcjonariusza celnego.
Co to jest niezdolność do pracy
Warto wiedzieć, czym zgodnie z przepisami jest niezdolność do pracy.
‒ Definicja niezdolności do pracy mówi o naruszeniu sprawności organizmu, które powoduje częściową lub całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej i brak możliwości przekwalifikowania zawodowego. Są dwa stopnie niezdolności: częściowa czyli niezdolność do pracy w swoim zawodzie, i całkowita czyli niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy ‒ wyjaśnia naczelna lekarz ZUS Grażyna Hart.
Jakie są zasady orzekania o niezdolności do pracy
Lekarze orzecznicy i komisje lekarskie stosują zasady orzekania określone w obowiązujących przepisach, w szczególności w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej w sprawie orzekania o niezdolności do pracy.
Problem:
Ubezpieczony pracuje już 35 lat. Obecnie ma kłopoty ze zdrowiem i nie może już wykonywać swojej pracy. Jakich formalności trzeba dokonać, żeby przejść na rentę?
Odpowiedź:
Takie orzeczenia dla celów świadczeń emerytalno-rentowych wydaje kilka instytucji. Są to: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Ministerstwo Obrony Narodowej.
Zawsze należy zacząć od wniosku
W przypadku osób ubezpieczonych w ZUS na początku trzeba złożyć odpowiedni wniosek.
‒ Ten wniosek jest sprawdzany pod kątem takich formalnych warunków, jak np. posiadanie odpowiedniego okresu opłacania składek na ubezpieczenie, a następnie, jeżeli świadczenie jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy, jest przekazywany wniosek o wydanie orzeczenia do komórki orzecznictwa lekarskiego ‒ podkreśla naczelna lekarz ZUS.
Dodatkowe dokumenty uzupełniające
Do wniosku o wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS powinna być dołączona dokumentacja obejmująca zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba ubiegająca się o świadczenie, wywiad zawodowy zawierający charakterystykę rodzaju i miejsca pracy oraz dokumentacja medyczna i rentowa oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia, karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.
Przed wydaniem orzeczenia lekarz orzecznik ZUS może zlecić uzupełnienie dokumentacji medycznej, w szczególności o opinię lekarza konsultanta lub psychologa, o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej.
Sprawa w rękach lekarzy orzeczników
‒ W ZUS-ie lekarze orzekają w tej chwili w 2 instancjach. W pierwszej orzeka lekarz orzecznik, jednoosobowo. Jeżeli osoba, która jest badana ma wydane orzeczenie i jest z tego orzeczenia niezadowolona, nie zgadza się z nim, może zgłosić sprzeciw do komisji lekarskiej. To jest już druga instancja. Komisja składa się z trzech lekarzy i też swoje ustalenia zawiera w formie orzeczeń ‒ tłumaczy Grażyna Hart.
Ważne!
Stwierdzenie niezdolności do pracy nie jest jedynym warunkiem nabycia prawa do świadczeń rentowych z ubezpieczenia społecznego. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz gdy niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
Osoba niezadowolona z orzeczenia ma możliwość odwołania się
Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS ‒ osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. W terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia Prezes Zakładu może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej, która wydaje orzeczenie w składzie 3-osobowym.
Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Od decyzji organu rentowego przysługuje ubezpieczonemu odwołanie, w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.
Niezdolność do pracy a niepełnosprawność
Naczelna lekarz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Grażyna Hart podkreśla także różnice pomiędzy orzeczeniami o niezdolności do pracy a orzeczeniami o niepełnosprawności. To dwa różne systemy.
‒ Zupełnie odrębne. Jest system orzekania o niepełnosprawności dla celów pozaubezpieczeniowych, realizowany przez zespoły orzekające o niepełnosprawności, powiatowe i wojewódzkie. W tym systemie orzekania o niepełnosprawności stwierdza się naruszenie sprawności organizmu, które skutkuje odpowiednim stopniem niepełnosprawności, a definicja niepełnosprawności mówi o niemożności wykonywania ról społecznych ‒ dodaje ekspertka.
Ważne!
Orzeczenia o niepełnosprawności wydawane są dla potrzeb rehabilitacji zawodowej, społecznej, zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz przyznawania tym osobom ulg i uprawnień.
Na jak długo orzekana jest niezdolność do pracy
To zależy. Ale zasadniczo jest to okres 5 lat. ‒ Niezdolność do pracy można orzec okresowo albo na trwale, w zależności od tego jakie są rokowania odzyskania zdolności do pracy. Przepisy mówią, że ustala się ją zasadniczo na okres do pięciu lat, jeżeli jednak rokowania medyczne mówią, że jest to okres dłuższy, można ustalić na więcej, a nawet na trwale ‒ odpowiada naczelna lekarz ZUS Grażyna Hart.
Więcej informacji na stronie www.zus.pl
Krzysztof Rzyman / mb
Podstawa prawna:
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162, poz. 1118).
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. 2004 nr 273, poz. 2711).
