Obecnie blisko połowa dochodów z podatku od osób fizycznych, czyli z PIT, trafia do samorządów. Najwięcej do gmin (37 procent), powiaty otrzymują 10 procent, a województwa – 1,6 procent.
Niższe wpływy z PIT będą konsekwencją podniesienia kwoty wolnej od podatku, uderzą więc bezpośrednio w budżety samorządowe.
Samorządy mogą stracić nawet 10 miliardów złotych
̶ Według szacunków, podniesienie kwoty wolnej do 8 tysięcy zł oznacza zmniejszenie łącznych wpływów z PIT w skali państwa od piętnastu do dwudziestu kilku miliardów złotych rocznie. Według naszych obliczeń, będzie to ok. 18-20 mld. A to oznacza, że samorządy stracą ok. 10 mld złotych – mówi Andrzej Puncewicz z Crido Taxand.
Te straty rozłożą się bardzo różnie, jeśli chodzi o poszczególne samorządy. Najbardziej odczują to bogatsze regiony kraju, gdzie wpływy z podatku od osób fizycznych są wyższe. Urząd miasta stołecznego Warszawy szacuje straty na 840 mln złotych. Władze Gdańska, Krakowa czy Poznania mówią o ubytku w budżecie na poziomie 100-250 mln złotych.
Czym zastąpić ubytki z PIT?
Konsekwencje podniesienia kwoty wolnej od podatku do 8 tys. złotych, mogą więc bardzo znacząco nadwyrężyć budżety samorządów i zapewne w pierwszej kolejności doprowadzić do ograniczenia skali inwestycji (Warszawa w 2016 roku zamierza wydać na nie blisko 2,5 mld zł).
̶ Pamiętajmy, my nie mówimy o zmniejszeniu wpływów na poziomie 2-3 procent, co wydawałoby się możliwie do zarządzenia przez włodarzy miast poprzez efektywniejsze gospodarowanie, czy lekkie ograniczenie inwestycji. Skala tej zmiany jest na tyle znacząca, że należy podjąć jakieś specjalne kroki – dodaje ekspert.
Samorządy powinny dostać działkę z VAT?
Sposobów na zrekompensowanie tych strat jest wiele, np. zwiększenie procentowego udziału wpływów z PIT, który przysługuje samorządom. Innym rozwiązaniem, o którym mówią eksperci oraz władze lokalne, jest to, aby część wpływów z VAT zaczęła trafiać do samorządów.
̶ Kluczowy w tym zakresie nie jest jednak mechanizm, który zostaje zastosowany, a chęć jego zastosowania – twierdzi Puncewicz.
Decyzja Trybunału Konstytucyjnego
Obecną wysokość kwoty wolnej od podatku w wysokości 3 091 złotych zakwestionował Trybunał Konstytucyjny. Sędziowie orzekli, że do 30. listopada 2016 roku powinna ona zostać podniesiona i powiązania minimum egzystencji, czyli wynosić ok. 6,5 tys. złotych.
Błażej Prośniewski