Logo Polskiego Radia
POSŁUCHAJ
PAP
Katarzyna Karaś 01.11.2010

Ich pożegnaliśmy w 2010 roku

W 2010 r. pożegnaliśmy królową bolero, wielkiego szyickiego ajatollaha Libanu, laureatkę Oscara, twórcę diety odchudzającej, producenta "Bonanzy" i założyciela magazynu "Penthouse".
Ich pożegnaliśmy w 2010 rokuFot. EPA/Andreas Altwein

STYCZEŃ 2010

1.1. Freya von Moltke. Działaczka opozycji antyhitlerowskiej z czasów II wojny światowej i żona grafa Helmutha Jamesa von Moltke.
11.1. Francuski reżyser filmowy, scenarzysta i krytyk filmowy Eric Rohmer. Autor 24 filmów długometrażowych, wśród których najsłynniejszy to "Moja noc u Maud" (1969 r.), nominowana do Złotej Palmy w Cannes i do Oscara za scenariusz.
17.1. Erich Segal. Autor powieści "Love Story", "Doktorzy", "Absolwenci", wykładowca na uniwersytecie Yale.
27.1. J.D. Salinger, jeden z najbardziej znanych amerykańskich prozaików, autor "Buszującego w zbożu", "Franny i Zooey" i "Wyżej podnieście strop cieśle". Pochodził z rodziny polskich Żydów.

LUTY 2010

11.2. Rosyjska diwa operowa Irina Archipowa. W latach 1956-1988 solistka moskiewskiego teatru Bolszoj.
17.2. Emilio Lavazza. Przez blisko 40 lat kierował włoską firmą Lavazza produkującą kawę.
20.2. Były sekretarz stanu USA za prezydentury Ronalda Reagana, Alexander Haig. Weteran wojny koreańskiej i wojny w Wietnamie, szef sztabu Białego Domu za Richarda Nixona i Geralda Forda, główny dowódca wojsk NATO w Europie (1974-1979).

MARZEC 2010

4.3. Władisław Ardzinba. Zapewnił Abchazji, której był pierwszym przywódcą, faktyczną niepodległość zacieśniając stosunki z Rosją. Dwukrotny prezydent (1994-1999, 1999-2004) Abchazji i znany naukowiec zajmujący się Bliskim Wschodem.
8.3. Izraelski szpieg, a później także dyplomata Dawid Kimche. Kluczowa izraelska postać w aferze Iran-Contras z połowy lat 80., jeden z ojców założycieli Mosadu.
12.3. Hiszpański pisarz Miguel Delibes, autor "Pięciu godzin z Mariem", "Szczurów" i "Niewinnych świętych". W 2009 r. otrzymał nagrodę Cervantesa, uważaną za hiszpańskojęzycznego Nobla.
21.3. Henryk Giedroyc, brat Jerzego, założyciela paryskiej "Kultury". Przez blisko pół wieku (1952-2000) najbliższy współpracownik swego słynnego brata. Za życia twórcy "Kultury" odpowiadał przede wszystkim za stronę administracyjną. Od 2003 r. prezes Stowarzyszenia Instytutu Literackiego "Kultura". Zmarł w Paryżu.
21.3. Wolfgang Wagner. Wnuk słynnego niemieckiego kompozytora Ryszarda Wagnera, wieloletni dyrektor prestiżowego dorocznego festiwalu wagnerowskiego w Bayreuth, w Bawarii.

KWIECIEŃ 2010

1.4. Amerykański aktor John Forsythe. Najbardziej znany z serialu "Dynastia", w którym zagrał Blake'a Carringtona.
8.4. Rosyjski dyplomata Anatolij Dobrynin. Przez niemal ćwierć wieku ambasador ZSRR w Waszyngtonie, m.in. w czasie kryzysu kubańskiego, kiedy to za jego pośrednictwem USA i ZSRR prowadziły negocjacje.
8.4. Malcolm McLaren. W połowie lat 70. wypromował zespół Sex Pistols, przyczyniając się tym samym do powstania brytyjskiego punk rocka.
25.4. Angielski pisarz Alan Sillitoe. Autor ponad 20 książek, m.in. utrzymanych w konwencji społecznego realizmu "Z soboty na niedzielę" (1958 r.) oraz "Samotności długodystansowca" (1959 r.).

MAJ 2010

2.5. Brytyjska aktorka Lynn Redgrave. Dwukrotnie nominowana do Oscara. Do jej pamiętnej kreacji z lat 70. należy rola Królowej w filmie Woody'ego Allena "Wszystko co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać" (1972 r.).
9.5. Otakar Motejl. Czeski prawnik, broniący antykomunistycznych dysydentów. Po 1989 roku m.in. minister sprawiedliwości, a później pierwszy w Czechach rzecznik praw obywatelskich.
24.5. Wielka księżna Leonida Gieorgijewna Romanowa. Ostatnia przedstawicielka domu Romanowów urodzona przed rewolucją rosyjską w 1917 r. na terytorium wielkiego Carstwa Rosyjskiego i matka wielkiej księżnej Marii Władimirownej Romanowej, która stoi obecnie na czele cesarskiego domu Romanowów.
25.5. Amerykański kompozytor polskiego pochodzenia Robert Muczynski.
29.5. Amerykański aktor i reżyser Dennis Hopper. Autor scenariusza, reżyser i odtwórca jednej z głównych ról w kultowym filmie "Easy Rider" (1969 r.). Wystąpił również w "Buntowniku bez powodu" (1955 r.), "Czasie Apokalipsy" (1979 r.) i "Blue Velvet" (1986 r.).

CZERWIEC 2010

1.6. Rosyjski poeta i pisarz Andriej Wozniesienski. W Polsce ukazały się wybory jego utworów "Parabola" i "Antyświaty".
9.6. Legendarna rosyjska primabalerina moskiewskiego teatru Bolszoj Marina Siemionowa. W teatrze tym występowała przez 22 lata i pozostała z nim związana przez kolejne lata jako jedna z najważniejszych nauczycielek. W 1975 r. otrzymała tytuł "artysty ludowego ZSRR".
17.6. Polska aktorka filmowa i teatralna Elżbieta Czyżewska. W 1961 r. zadebiutowała w Teatrze Dramatycznym, z którym związała się na sześć lat. Zdobyła sławę i popularność grając główne role m.in. w takich polskich filmach jak "Mąż swojej żony", "Żona dla Australijczyka", "Małżeństwo z rozsądku", "Giuseppe w Warszawie", "Gdzie jest generał". Zmarła w Nowym Jorku.
18.6. Portugalski laureat literackiej nagrody Nobla (1998 r.) Jose Saramago. Autor m.in. powieści "Baltazar i Blimunda", "Wszystkie imiona", "Rok śmierci Ricarda Reisa", "Kamienna tratwa", "Historia oblężenia Lizbony", "Miasto ślepców".
26.6. Algirdas Brazauskas. Pierwszy prezydent Litwy (1993-1998) wybrany po odzyskaniu przez ten kraj niepodległości, premier (2001-2006), ostatni przywódca partii komunistycznej na Litwie. W okresie swej prezydentury rozpoczął przygotowania do wejścia Litwy do NATO oraz podpisał umowę akcesyjną z UE, stanowiąca pierwszy krok na drodze do członkostwa w Unii.
27.6. Prozaik, publicysta i politolog Adam Zieliński. Do najbardziej znanych jego powieści należą: "Garbaty świat", "Wiedeńczycy", "Cichy Dunaj", Niedaleko Wiednia" i "Powrót". Zmarł w Austrii.
28.6. Demokratyczny senator amerykański Robert Byrd z Wirginii Zachodniej. Najdłużej urzędujący parlamentarzysta w historii USA. Wybory do Senatu USA wygrał w 1958 r. i spędził w nim 51 lat. Wcześniej przez sześć kadencji zasiadał w Izbie Reprezentantów. Zmarł w wieku 92 lat.
29.6. Rudolf Leopold, austriacki kolekcjoner dzieł sztuki, twórca największej w Austrii kolekcji i muzeum sztuki nowoczesnej Muzeum Leopoldów oraz jego dyrektor. Podejrzewano go o zatrzymanie dzieł sztuki skradzionych Żydom przez hitlerowców.

LIPIEC 2010

4.7. Amerykański lekarz geriatra, psychiatra i gerontolog, który ukuł pojęcie "ageizmu" Robert Butler. Założyciel Narodowego Instytutu Starzenia się, autor książek poświęconych starości i starzeniu się, twórca pierwszego w USA wydziału geriatrii.
4.7. Wielki szyicki ajatollah Libanu Mohammed Hussein Fadlallah. Jeden z założycieli ugrupowania irackiego premiera Nuriego al-Malikiego - partii "Zew Islamu" (IDP).
12.7. Legendarna kubańska śpiewaczka i aktorka Olga Guillot, znana jako "królowa bolero". Nagrała 14 złotych i 10 platynowych płyt. Pierwsza latynoamerykańska artystka, która wystąpiła w nowojorskiej Carnegie Hall.
21.7. Były długoletni sekretarz generalny KC Komunistycznej Partii Chile Luis Corvalan. Po wojskowym przewrocie i wprowadzeniu dyktatury w Chile przez generała Augusto Pinocheta we wrześniu 1973 r. aresztowany i przetrzymywany najpierw w więzieniu, a potem w obozie. Kierował KP Chile najpierw w kraju, a potem z Moskwy, gdzie mieszkał do maja 1989 r., do ustąpienia generała Pinocheta.
24.7. Theo Albrecht. Wraz z młodszym bratem Karlem zbudował sieć tanich sklepów Aldi, zaczynając od małego sklepu ich matki w Essen, który przejęli w 1946 r.

SIERPIEŃ 2010

8.8. Aktorka Patricia Neal, laureatka Oscara za rolę w filmie "Hud" (1963 r.) u boku Paula Newmana. Przez 30 lat żona brytyjskiego pisarza Roalda Dahla, z którym miała pięcioro dzieci.
16.8. Były dyktator Grecji Dimitris Ioannidis, jeden z przywódców tzw. junty czarnych pułkowników, rządzącej krajem w latach 1967-1974. Skazany w 1975 r. za zdradę stanu, odbywał karę dożywocia.
16.8. Zofia Korbońska, żołnierz Armii Krajowej i wybitna działaczka Polonii amerykańskiej, wdowa po szefie Kierownictwa Walki Cywilnej AK Stefanie Korbońskim. W czasie wojny najbliższa współpracowniczka męża i jedna z organizatorek tajnej radiostacji Kierownictwa Walki Cywilnej. Zmarła w Waszyngtonie. 17.8. Były prezydent Włoch Francesco Cossiga. W 1976 r. został ministrem spraw wewnętrznych, w 1979 r. premierem, a w 1985 r. objął stanowisko prezydenta na siedmioletnią kadencję. Najmłodszy prezydent Włoch.
22.8. Michel Montignac, twórca opracowanej w połowie lat 80. diety odchudzającej. Poradniki Montignaca przetłumaczono na 25 języków, a opublikowana w 1987 r. książka "Jeść, aby schudnąć" sprzedała się w 16 mln egzemplarzy.
30.8. Francuski reżyser, producent i scenarzysta Alain Corneau. Autor takich filmów jak: "Wszystkie poranki świata" (1991 r.), jak "Fort Saganne" (1984 r.), "Indyjski Nokturn" (1989 r.) czy "Decydujący skok" (2007 r.).

WRZESIEŃ 2010

5.9. Producent i scenarzysta David Dortort. Twórca serialu telewizyjnego "Bonanza", który w latach 1964-1967 był najchętniej oglądanym programem amerykańskiej telewizji.
12.9. Francuski reżyser Claude Chabrol. Nakręcił ponad 60 filmów - wśród nich: "Tygrys lubi świeże mięso" (1964 r.), "Niech bestia zdycha" (1969 r.) i "Rzeźnik (1970 r.).
23.9. Amerykański piosenkarz Eddie Fisher, idol nastolatek w latach 50. zeszłego wieku.
24.9. Giennadij Janajew, przywódca nieudanego puczu z sierpnia 1991 r. przeciwko prezydentowi Związku Radzieckiego Michaiłowi Gorbaczowowi.
26.9. Amerykańska aktorka Gloria Stuart. Czołowa aktorka w Hollywood lat 30. Do sławy powróciła w 1997 r. rolą Rose, głównej bohaterki filmu "Titanic" w starszym wieku. Najstarsza osoba nominowana przez Akademię do Oscara i jedyna osoba z ekipy produkującej "Titanica", która naprawdę żyła w czasie katastrofy statku.
28.9. Arthur Penn, reżyser m.in. filmów "Bonnie i Clyde" i "Mały wielki człowiek". Wykorzystując gatunek westernu i filmu gangsterskiego tworzył dramaty społeczno-polityczne.
29.9. Fizyk Georges Charpak, laureat Nagrody Nobla w 1992 r. za zasługi w dziedzinie rozwoju wykrywaczy cząstek elementarnych. Członek Francuskiej Akademii Nauk, profesor paryskiej Wyższej Szkoły Fizyki i Chemii oraz instytutu CERN w Genewie.
29.9. Amerykański aktor Tony Curtis, znany m.in. z komedii "Pół żartem, pół serio". Wystąpił w ponad 140 filmach.

PAŹDZIERNIK 2010

5.10. Zbigniew Cymerman, znany biznesman i wybitny działacz Polonii amerykańskiej, zasłużony dla sprawy polskiej. Współzałożyciel American Polish Advisory Council (APAC - Polsko-Amerykańska Grupa Doradcza), organizacji prowadzącej profesjonalny lobbing w Waszyngtonie na rzecz spraw polskich. Zmarł w Filadelfii.
10.10. Amerykański piosenkarz rockowy związany z gatunkiem soul Solomon Burke. 10.10. Hwang Dzang Jop, były sekretarz rządzącej w KRLD Partii Pracy i bliski współpracownik Kim Dzong Ila, który w 1997 r. uciekł z kraju podczas wizyty w Pekinie. Najwyższy rangą urzędnik, który kiedykolwiek uciekł z Korei Północnej.
10.10. Australijska śpiewaczka operowa Joan Sutherland. W 40-letniej karierze zaśpiewała na wszystkich znanych scenach operowych świata.
14.10. Jirzi Krziżan. Znany czeski scenarzysta filmowy, dziennikarz, doradca prezydenta Czechosłowacji oraz Czech Vaclava Havla.
14.10. Benoit B. Mandelbrot, wybitny i nowatorski matematyk pochodzący z Polski. Twórca tzw. geometrii fraktalnej, opisującej nieregularne kształty występujące w przyrodzie, takie jak linia brzegowa, zbocza górskie, i systemy komórkowe. Zmarł w Massachusetts.
20.10. Założyciel magazynu "Penthouse" i jego pierwszy fotograf Bob Guccione.
25.10. Poetka chorwacka Vesna Parun, której twórczość była poświęcona głównie miłości i erotyce. Autorka książek dla dzieci i satyr politycznych. W Polsce ukazały się zbiory jej poezji zatytułowane "Zaproszenie do ciszy" i "Morska róża".