W 1940 roku 25-letni Jan Karski został pojmany przez gestapo po przekroczeniu granicy ze Słowacją w trakcie swej drugiej misji kurierskiej do do rządu polskiego we Francji . Torturowany, bojąc się, że nie wytrzyma następnej udręki, podciął sobie żyły. - Popełniał próbę samobójczą, żeby nie wydać. To najwyższa forma lojalności, jaką można sobie wyobrazić, szczególnie dla wierzącego katolika - podkreśla Eugeniusz Smolar, dyrektor programowy obchodów stulecia Jana Karskiego. Dopiero pod koniec życia emisariusz dowiedział się, że tę akcję przypłaciły życiem 32 osoby, stracone w odwecie przez szefa lokalnego gestapo Heinricha Hamanna.
Przy wsparciu lekarzy i lokalnej komórki Związku Walki Zbrojnej uciekł z nowosądeckiego szpitala, ukrywał się kilka miesięcy, by później wznowić swą działalność kurierską i podjąć sprawę żydowską. W audycji dokumentalnej Hanny Bogoryja-Zakrzewskiej i Magdy Skawińskiej, wraz ze świadkami tamtych wydarzeń, ich rodzinami oraz uczniami Jana Karskiego, trafiamy po jego śladach do warszawskiego getta i obozu przejściowego w Izbicy, dowiadujemy się o niewierze, z jaką spotkało się świadectwo emisariusza oraz powodach jego powojennym milczenia. - Wspomnienia z czasu wojny wyciągał z niego, po trzydziestu paru latach, reżyser Claude Lanzmann. Z filmu " Shoah" (1985) wszyscy pamiętają tę scenę, w której starszy pan, profesor Jan Karski, płacze - opowiada Ewa Juńczyk-Ziomecka, konsul generalny RP w Nowym Jorku.
Wspomnienia najcięższych chwil brzmią w audycji głosem samego emisariusza. Z pytaniem, które towarzyszyło mu do końca, zostajemy i my: gdyby nie zaistniał polski ruch podziemny, albo choć na mniejszą skalę, czy wojna potoczyłaby się inaczej? Czy warto było ponosić tyle strat?
***
Tytuł audycji: Ten Karski
Autorzy audycji: Magda Skawińska i Hanny Bogoryja-Zakrzewska
W audycji wykorzystano: materiały archiwalne Haliny Szopskiej, Marka Wałkuskiego i Macieja Wierzyńskiego.
W audycji występują: Beata Budzik, Ewa Juńczyk Ziomecka, Maria Kędzierowska , Wiesława Kozielewska -Trzaska, Jadwiga Lenoch – Bukowska, Michał Fajbusiewicz , prof. Stanisław Maria Jankowski, Eugeniusz Smolar, Maciej Wierzyński i Zbigniew Brzeziński.
Autorki dziękują Michałowi Fajbusiewiczowi za udostępnienie fragmentu filmu "Moja misja" oraz Oskarowi Śliwińskiemu z Klubu Kuriera w Łodzi za udostępnienie piosenki na licencji CC-BY-NC-ND3.0 . Audycja powstała przy współpracy Fundacji Edukacyjnej Jana Karskiego
(asz/mc)
