Gdyby nie wypadek, któremu podczas wojny uległ w rodzinnym Lwowie, Stanisław Skrowaczewki (1923-2017) zostałby zapewne pianistą-wirtuozem. Kontuzjowany w obie dłonie poświęcił się jednak komponowaniu i dyrygowaniu orkiestrami - i jeszcze przed trzydziestką osiągnął spektakularne, europejskie sukcesy.
Pracował w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach i Warszawie, w Paryżu studiował u Nadii Boulanger, zdobywał laury międzynarodowych konkursów kompozytorskich i dyrygenckich. W 1956 r. poprowadził orkiestry z Cleveland, Nowego Jorku, Pittsburgha i Cincinnati, a w 1960 r. podjął decyzję o pozostaniu w USA na stałe. Zamieszkał w Minneapolis, gdzie szefował orkiestrze symfonicznej i skąd coraz częściej wyjeżdżał na zaproszenia filharmonii i oper w Nowym Jorku, Berlinie, Wiedniu, Londynie, Amsterdamie, Paryżu, Tokio…
Nagrał dziesiątki płyt (zasłynął zwłaszcza interpretacjami monumentalnych dzieł austriackiego neoromantyka Antona Brucknera), nigdy też nie przestał pielęgnować związków z ojczyzną - zwłaszcza w ostatnich dekadach swojego życia był w Polsce częstym - witanym z honorami - gościem.
"Pomysły prosto z wnętrza"
Na początku lat 80. Stanisław Skrowaczewski zrezygnował z etatu w orkiestrze w Minneapolis, by w pełni oddać się pasji tworzenie nowej muzyki. Koncert klarnetowy był dla niego - wówczas już prawie sześćdziesięciolatka! - pierwszym poważnym zamówieniem kompozytorskim. Powstał utwór mroczny, introwertyczny, pełen niepokoju.
"Nigdy wcześniej nie grałem na tym instrumencie, ale w miarę komponowania zacząłem nim oddychać, czuć, jakby był częścią mnie. To było tak, jakby pomysły pochodziły prosto z wnętrza" - wspominał po latach Stanisław Skrowaczewski.
Komponując w 1991 r. koncert potrójny na skrzypce, klarnet i fortepian, chętnie przyznawał się do inspiracji wielkimi poprzednikami i nie krył ambicji, by im dorównać: "[chodzi o] aspekt czysto muzyczny, filozoficzny, wstępnie metafizyczny: to kwestia treści, przesłania, samoekspresji, poszukiwania sensu i piękna. To jest to, co dali nam wielcy mistrzowie przeszłości; to jest to, o co chodzi w muzyce i sztuce! Żyję tak emocjonalnie wielką muzyką przeszłości, którą dyryguję, że chcę mieć takie samo uczucie do każdego utworu muzyki współczesnej - w tym mojego własnego. (…) Dla mnie powodem i potrzebą komponowania jest próba stania się tak samo emocjonalnie wzruszonym, jak jestem w obecności wielkich kompozytorów."
Pokłon przed mistrzem
Album, którego współwydawcą jest Agencja Muzyczna Polskiego Radia, nie ma swojego odpowiednika w światowej fonografii. Mówi Krzysztof Grzybowski, wirtuoz klarnetu i inicjator wydawnictwa: "To dopiero drugie na świecie nagranie koncertu klarnetowego i pierwsze potrójnego. W ten sposób moje pokolenie kłania się Mistrzowi, na którego koncertach i nagraniach się wychowało. Chciałbym, żeby te nieznane jeszcze szerzej dzieła Skrowaczewskiego, unikalne na skalę światową, a od teraz już powszechnie dostępne, weszły na stałe do repertuaru sal koncertowych i zainicjowały badania nad jego kompozytorskim stylem."
Program albumu:
1. Concerto for clarinet in A and Orchestra. I Lento misterioso: Allegro 16:15
2. Concerto for clarinet in A and Orchestra. II Nocturne 8:38
3. Concerto for clarinet in A and Orchestra. III Finale 4:58
4. Triple concerto for violin, clarinet, piano and orchestra. I Misterioso, rapsodico 10:39
5. Triple concerto for violin, clarinet, piano and orchestra. II Aria 3:20
6. Triple concerto for violin, clarinet, piano and orchestra. III Presto tenebroso 2:03
7. Triple concerto for violin, clarinet, piano and orchestra. IV Adagio amoroso 5:23
8. Triple concerto for violin, clarinet, piano and orchestra. V Finale 3:32
W realizacji nagrań wzięli udział:
Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie (1-3),
Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach (4-8)
Michał Klauza - dyrygent (1-8)
Danuta Kojro-Pawulska - klawesyn (1-3)
Aleksandra Rupocińska - klawesyn (4-8)
Piotr Sałajczyk - fortepian (4-8)
Bartłomiej Nizioł - skrzypce (4-8)
Krzysztof Grzybowski - klarnet (1-8)
Nagrań dokonano w Studiu koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie w październiku 2021 r. ("Clarinet Concerto") oraz w sali koncertowej Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach w grudniu 2023 r. ("Triple Concerto").
Realizacja albumu została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego w ramach programu "Muzyczny ślad" realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca. Współwydawcą albumu jest Stowarzyszenie Edukacji Muzycznej w Suwałkach.
Muzyka jest dostępna na płycie kompaktowej i w serwisach streamingowych.
