Deszcz
Idzie dysc, idzie dysc, idzie sikawica | Uleje, usiece, uleje, usiece Janickowe lica…
Taką pieśń o deszczu możemy usłyszeć na Podhalu, w polskich górach. Tam burze bywają wyjątkowo groźne, ponieważ często przychodzą bardzo niespodziewanie. Dlatego, gdy wychodzicie na szlak, warto często sprawdzać pogodę. Kiedyś górale nie mieli internetu, gdzie mogli monitorować pogodę, bazowali więc tylko na doświadczeniu przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Co mogli zrobić, by ustrzec się deszczu? Choćby zaśpiewać starodawną pieśń, w której proszą go o to, by ominął góry i zawrócił do nieba…
Rzeka
Rzeki były i są bardzo ważne. Nie tylko dla wiejskiej społeczności. Dawniej rzekami bardzo często przewoziło się towary. Na przykład w okolicy Warszawy, z wiosek oddalonych nawet o kilkadziesiąt kilometrów od stolicy, ludzie spływali wielkimi tratwami, na którym mieli różne towary. Te towary sprzedawali w Warszawie lub wymieniali je na inne wartościowe rzeczy, które później wieźli do swoich wiosek! O takich kupcach możecie obejrzeć film pt. „Zaginione Urzecze”, do którego muzykę stworzył znany zespół folkowy Kapela ze Wsi Warszawa.
A jeśli ktoś chciał się dostać na drugi brzeg rzeki, ale w okolicy nie było akurat żadnego mostu? W wielu miejscach pracowali tak zwani przewoźnicy, którzy kursowali z jednego na drugi brzeg i przewozili ludzi i zwierzęta.
Rzeki, jeśli miały silny nurt (czyli nie płynęły spokojnie, tylko szybko i z dużą siłą) były też świetnymi „pomocniczkami” młynarzy! Na brzegach takich rzek budowano młyny wodne – napędzane właśnie nurtem rzeki. Taki młyn nie był napędzany wiatrem, bo w rzewce znajdowało się wielkie koło młyńskie, przez które przepływała woda, napędzając cały mechanizm odpowiedzialny za przerabianie ziaren zboża na mąkę.
Płynie Wisła płynie po polskiej krainie, zobaczyła Kraków pewnie go nie minie…
Tę piosenkę o Wiśle zna chyba każdy! A czy wiecie, że ma ona rytm tańca ludowego? Jakiego? Krakowiaka!
Zdarza się tak, że gdy są ulewy lub na wiosną topnieją śniegi, woda w rzece przybiera na tyle, że ta zalewa pobliskie tereny. Teraz w wielu miejscach możemy spotkać wały przeciwpowodziowe, ale kiedyś ich nie było i rzeki wylewały na pola i łąki. Tak było choćby na Powiślu (terenie położonym nieopodal Wisły). Słuchaliśmy pieśni, z której dowiedzieliśmy się, że gdyby nie było powodzi, to mieszkanka Powiśla byłaby bogata i pięknie ubrana. Ale przez wylewającą często rzekę jest biedna i wygląda ubogo, jak snopek słomy.
Woda w studni
Dawno, dawno temu na wsiach nie było zlewów z kranem, z którego płynęła woda. Właściwie, pojawiły się one bardzo późno. Skąd więc brano wodę wcześniej? Ze studni! A w pieśniach ludowych studnia często jest miejscem, do którego przychodzi młoda dziewczyna by powierzyć swoje sekrety. Czasem opowiada studni o miłości, czasem żali się na swoje życie. Znajdujemy tez pieśni ludowe, w których przy studniach popełnia się zbrodnie!
Morze
W „Źródełku” nie zabrakło także pieśni o morzu! Kąpała się w nim Kasia i było jej tak miło, że niemal zapomniała o konikach, które pasła na polu nieopodal. W samej kulturze ludowej morze jest często właśnie symbolem zapomnienia.
Jezioro i staw
Pieśni, w których występuje jeziorach to często tak naprawdę pieśni o… miłości! Słuchaliśmy jednej z nich, w której bogaty chłopak chce się ożenić z biedną dziewczyną, ale jego rodzice mu na to nie pozwalają. Musicie wiedzieć, że dawniej bardzo ważne było utrzymanie tak zwanego statusu społecznego, a bogaci nie spoufalali się z biednymi.
Nie w każdej wiosce było jezioro, nie przy każdej płynęła rzeka. Ale były stawy, takie niewielkie jeziorka, często wykonane przez człowieka. W pieśniach ludowych staw ma podobną „funkcję” do jeziora. Śpiewa się o nim, gdy mowa o miłości.
***
Tytuł audycji: Źródełko
Prowadził: Piotr Dorosz
Data emisji: 29.08.2021
Godzina emisji: 11.00
