12 marca 2015 roku w Centrum Luterańskim przy ul. Miodowej 21 w Warszawie odbyła się konferencja upamiętniająca 50-lecie wydania Memorandum Wschodniego Kościoła Ewangelickiego w Niemczech pt.: „Położenie wypędzonych i stosunek narodu niemieckiego do wschodnich sąsiadów. Ewangelickie memorandum”.
Memorandum w pierwszej kolejności podjęło kwestię wypędzenia, prawa do własnej ojczyzny i zachęciło do zmiany spojrzenia, które uwzględniałoby doświadczenia nie tylko wypędzonych Niemców, ale też przedstawicieli narodów sąsiedzkich. Uwzględniono w nim równocześnie wezwanie do pojednania rozpatrywanego w kontekście chrześcijańskiego posłannictwa i przesłania Jezusa Chrystusa do przebaczania. Perspektywa 50 lat od ogłoszenia Memorandum pozwala zauważyć jego pozytywny wpływ na unormowanie się stosunków polsko-niemieckich.
Podczas konferencji wystąpili referenci z Polski i Niemiec: prof. Claudia Lepp, prof. Jerzy Buzek, prof. Jarosław Kłaczkow, Marcus Meckel, prof. Władysław Bartoszewski, abp prof. Henryk Muszyński, prof. Heinrich Assel, bp prof. Marcin Hintz, prof. Urlike Link-Wieczorek, bp dr h.c. Jan Szarek.
Prof. Claudia Lepp przypomniała okoliczności powstania Memorandum Wschodniego oraz sytuację społeczno-polityczną Niemiec i Kościoła Ewangelickiego w latach sześćdziesiątych XX wieku. Podkreśliła, że Memorandum było świadectwem rosnącej w tym czasie społecznej, religijnej i politycznej dyskusji na temat dawnych niemieckich terenów wschodnich i punktem orientacyjnym na drodze pojednania.
W swoim wystąpieniu prof. Jerzy Buzek nawiązał właśnie do pojęcia pojednania. Powiedział, że „pojednanie odwołuje się do utraconej jedności, do utraconego pokoju a jednocześnie - do drogi jaką trzeba było przebyć, by jedność tę i pokój osiągnąć. To słowo religijne i polityczne zarazem. Warunkiem pojednania jest przebaczenie. Można jednak przebaczać nie dążąc do pojednania. Przebaczenie jest decyzją odpuszczenia naszym winowajcom wszystkich grzechów i przewinień. To rodzaj przeżycia wewnętrznego wynikającego z pokory i z dobroci. Pojednanie to coś znacznie więcej. To ruch do przodu. Otwarcie się na Innego. To proces – wiemy to aż nadto dobrze – bolesny, trudny, który wymaga czasu, cierpliwości, uporu, pokonywania wzajemnych uprzedzeń, urazów i niechęci. Z tego punktu widzenia wzajemne pojednanie jest jak ziarno rzucone w glebę: wzrasta bardzo powoli”.
Prof. Jarosław Kłaczkow, historyk z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika przedstawił recepcję Memorandum Wschodniego w Europie, ukazując zarówno pozytywne jak i negatywne reakcje na ten dokument w prasie zachodnioeuropejskiej, w środowiskach przesiedleńczych i wśród partii politycznych.
Świadkiem wydarzeń związanych z powstaniem Memorandum Wschodniego był prof. Władysław Bartoszewski. Podkreślił on, że dokument, mimo swojej znaczącej wartości i wpływu jaki miał na orędzie rzymskokatolickich biskupów polskich, jest zupełnie niedoceniany w Polsce, a tymczasem zasłużyło na niejedną sesję naukową. Podejmując temat przebaczenia i pojednania zauważył, że „nie ma budowy zaufania i przyjaźni, i nie ma przebaczenia bez wyznania PRAWDY, całej prawdy, dostępnej ludziom prawdy.” Zdaniem prof. Bartoszewskiego „to wyznanie nastąpiło ze strony narodu Ribbentropa, a nie nastąpiło ze strony narodu Mołotowa.” Dlatego wszystko można odbudować dzięki przebaczeniu, dostrzeżeniu godności, dzięki akcentowaniu solidarności, ale nie można tego dokonać posługując się nieprawdą, półprawdą lub manipulacją. Wspominał też swoje doświadczenia z akcją Sühnezeichen i spotkaniami z młodymi ewangelikami z Niemiec, którzy zaczęli budować mosty pomiędzy naszymi narodami przed ponad 70 laty.
Abp prof. Henryk Muszyński przyznał, że uczestniczył w kontaktach polsko-niemieckich od samego początku, co nie zawsze było łatwe i mile widziane. Nawiązał do słów abp. Bolesława Kominka, który powiedział, „że Memoriał Kościoła Ewangelickiego odważnie rozpoczął dialog i zachęcił nas do napisania naszego listu”. Abp Muszyński podkreślił, że Memorandum to najważniejszy dokument dotyczący pojednania i chyba jedyny, w którym można odnaleźć nie tylko polityczny, ale też teologiczny wymiar pojednania. Mówiąc o pojednaniu nawiązał do słów apostoła Pawła z 2 listu do Koryntian: „A wszystko to jest z Boga, który nas pojednał z sobą przez Chrystusa i poruczył nam służbę pojednania”.
Bp prof. Marcin Hintz przybliżył uczestnikom konferencji postaci polskich teologów ewangelickich: ks. rektora Woldemara Gastparego, Andrzeja Wójtowicza, długoletniego dyrektora biura Polskiej Rady Ekumenicznej, ks. Witolda Benedyktowicza, ks. Waldemara Preissa, ks. sen. Ryszarda Trenklera, prof. Karola Karskiego, ks. Wiktora Niemczyka oraz teologa prawosławnego abp. Jeremiasza, którzy działali na rzecz pojednania polsko-niemieckiego. „Dzięki działalności polskich teologów doszło bowiem do podpisania porozumienia o partnerskiej współpracy pomiędzy Chrześcijańską Akademią Teologiczną oraz wydziałem teologii ewangelickiej w Bonn. Nie było to wówczas czymś oczywistym i prostym do zrealizowania”.
Bp dr h.c. Jan Szarek przypomniał doświadczenia osób z Kościoła Ewangelickiego w Polsce w okresie okupacji i po wojnie, zaznaczając, że pojednanie w tej perspektywie było trudnym zadaniem. Było możliwe dzięki zaangażowaniu wielu osób. Mając długoletnie doświadczenie w kontaktach polsko-niemieckich, zauważył, że „mimo pozytywnych doświadczeń pojednanej dziś wspólnoty obu narodów, z której zrodziła się nadzieja na lepszą przyszłość, nie możemy zapomnieć, że normalizacja stosunków wzajemnych nie oznacza jeszcze pełnego pojednania. Jest ono długofalowym procesem, który musi być i powinien być kontynuowany. Nasze pokolenia zbudowały most pomiędzy narodami polskim i niemieckim, a nasi następcy powinni dbać oto, aby ten ruch dwustronny uzupełnić o nowe treści. Trzeba, zatem raz po raz proces pojednania pogłębiać, wychodząc z założenia, iż kryje on w sobie, podobnie jak nasze życie, także elementy ryzyka, i wymaga odwagi, i oddania”.
Zwieńczeniem konferencji było wręczenie, przez prezesa Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Społecznego „Misja Pojednania” Tadeusza Krepsa i komandora Henryka Kalinowskiego, odznaczeń Komandoria Missio Reconciliationis na rzecz pojednania polsko-niemieckiego oraz odznaki Zasłużony dla Westerplatte.
Komandorię Missio Reconciliationis otrzymali: Rolf Wilhelm Nikel, bp Jerzy Samiec, prof. Jerzy Buzek, ks. dr Grzegorz Giemza, dr Niels von Redecker, baron Friedrich Adolph Freiherr von Dellingshausen, bp prof Marcin Hintz, bp dr h. c. Jan Szarek oraz bp Ryszard Bogusz. Odznaczenie „Zasłużony dla Westerplatte” otrzymał abp prof. Henryk Muszyński.
Konferencję zorganizowali: Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie, Polska Rada Ekumeniczna oraz Ogólnopolskie Stowarzyszenie Społeczne "Misja Pojednania".
Honorowy patronat nad konferencją objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. Partnerami przy organizacji konferencji byli: Ambasada Niemiec, Fundacja Konrada Adenauera, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej i Ewangelicki Kościół w Niemczech.
źr. luteranie.org
