W Kościele Ewangelicko-Augsburskim czas pasyjny to czterdziestodniowy okres przygotowujący do Pamiątki Śmierci Jezusa Chrystusa (Wielki Piątek) oraz świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Rozpoczyna się w Dzień Pokuty i Modlitwy (tzw. Środę Popielcową). Nazwa okresu pochodzi od słowa „pasja” oznaczającego mękę i cierpienie Jezusa Chrystusa. Stąd ten czas roku kościelnego wzywa do zadumy nad tymi wydarzeniami i zachęca do wewnętrznego wyciszenia, duchowej i etycznej refleksji, odsunięcia od siebie absorbujących spraw zewnętrznych. W duchowości i teologii luterańskiej czas pasyjny ma szczególne znaczenie, ponieważ kieruje uwagę Kościoła ku ukrzyżowanemu Zbawicielowi. Tajemnica krzyża i odkupienia, zbawienia człowieka z łaski przez wiarę w ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa, stanowi centralny nerw ewangelickiej duchowości, dlatego też tak mocno podkreślany jest czas pasyjny i wyraźnie różni się on w liturgii od pozostałych okresów roku kościelnego.
W antyfonach liturgicznych opuszcza się „Alleluja” i śpiewa się „Amen”. W liturgii wstępnej zamiast „Gloria in excelsis” (Chwała Bogu na wysokościach) śpiewa się stary hymn „Aufer a nobis” (Zgładź, o Panie Boże wszystkie grzechy oraz nieprawości nasze). Kolorem liturgicznym jest fiolet. W Kościele Ewangelicko-Augsburskim nie ma obowiązku zachowywania w czasie pasyjnym postu rozumianego jako wstrzymywanie się od określonych potraw, napojów lub rozrywek. Post ma przede wszystkim wymiar etycznej postawy wobec drugiego człowieka – weryfikacji postaw, naprawy wyrządzonych innym szkód.
W Kościele Starokatolickim Mariawitów wielki post, zwany także czasem pasyjnym, jest pokutnym okresem liturgicznym, który rozpoczyna się w Popielec i trwa 40 dni do Wielkiej Soboty. Mimo pokutnego i pasyjnego charakteru, wielki post jest dla mariawitów czasem przygotowania do Wielkanocy. Jest to pełen nadziei na zmartwychwstanie czas refleksji nad kondycją duchową człowieka. Liturgia Środy Popielcowej zwraca uwagę na pokutę i nawrócenie się do Boga. Kapłani posypują głowy wiernych popiołem. Kolorem liturgicznym wielkiego postu jest fiolet. W centralnym punkcie kościołów eksponuje się krucyfiks, pozostawiony do uczczenia. Dekoracje ołtarzy i świątyń są znacznie skromniejsze w porównaniu do innych okresów liturgicznych. Odprawiane są dodatkowe nabożeństwa pasyjne: drogi krzyżowe i Gorzkie żale. Adoracje Przenajświętszego Sakramentu przybierają charakter pokutny, często połączony z rozważaniem męki Pańskiej. Liturgia też ma charakter pokutny, nie odmawia się „Alleluja”, hymnu anielskiego, ani hymnu dziękczynnego – „Ciebie Boga chwalimy”. Zamiast nich śpiewane są suplikacje, improperia, pieśni pasyjne, pokutne i hymn „Przed oczy Twoje”.
Okres wielkiego postu składa się z dwóch części: pokutnej i pasyjnej, która rozpoczyna się w 5. niedzielę wielkiego postu, zwaną niedzielą męki Pańskiej. Od tej niedzieli wszystkie krzyże w kościołach są zasłonięte ciemnym materiałem na znak żałoby. W piątek po tej niedzieli obchodzona jest uroczystość Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny, która koncentruje się na cierpieniu Matki Bożej i Jej duchowym współuczestnictwie w ofierze Chrystusa. W wielkim poście mogą wypaść dwie radosne uroczystości: 19 marca – św. Józefa Oblubieńca i 25 marca – Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, podczas których nie obowiązuje post. Kościół w okresie wielkiego postu szczególnie zachęca wiernych do praktykowania głównych uczynków dobrych: modlitwy, postu i jałmużny. Dniami postnymi są środy i piątki. Post jest zalecany, ale nie jest obowiązkiem. Nie musi polegać na wstrzymywaniu się od pokarmów mięsnych. Chodzi tu przede wszystkim o zwrócenie uwagi na dobrowolne wyrzeczenie się jakiegoś pokarmu czy innego typu przyjemności. Post ścisły zalecany jest w Środę Popielcową oraz Wielki Piątek.
W Kościele Prawosławnym wielki post nazywany jest „duchową wiosną”. Kościół wzywa wiernych do przyjrzenia się sobie, swym namiętnościom i słabościom. To czas duchowego działania, kiedy poprzez modlitwę, skruchę, dobre uczynki, wstrzemięźliwość od pokarmów (tradycja prawosławna zabrania spożywania produktów pochodzenia zwierzęcego i nabiału; spożywanie ryby dozwolone jest dwa razy w wielkim poście) możliwe jest poskromienie żądz, walka z grzechem, a co za tym idzie powrót do jedności z Bogiem. Wielki post przygotowuje do przeżywania Tygodnia męki Pańskiej i godnego spotkania Zmartwychwstałego Chrystusa. Rozpoczyna się w poniedziałek po niedzieli wybaczenia win i składa się ze św. Czterdziesiątnicy, sześciu niedziel oraz Tygodnia męki Pańskiej.
Od pierwszego dnia wielkiego postu cerkiewne nabożeństwa stają się oszczędne w śpiewie (oprócz sobót i niedziel). W świątyni dominuje półmrok i kolor czarny, częściej czytany jest Psałterz oraz fragmenty Starego Testamentu. Nabożeństwa są dłuższe, obfitują w pokłony. W środy i piątki odprawiana jest św. liturgia uprzednio poświęconych darów, jako pokrzepienie w postnych zmaganiach. We wszystkie soboty wielkiego postu (oprócz Wielkiej Soboty) sprawowana jest św. liturgia św. Jana Chryzostoma, zaś w niedziele św. liturgia św. Bazylego Wielkiego. Kolejne niedziele wielkiego postu to: Tryumf Ortodoksji (lub Niedziela Prawosławia), „oświecającego postu” (św. Grzegorza Palamasa), pokłon św. Krzyżowi (Niedziela Krestopokłonna), św. Jana Klimaka, Marii z Egiptu i Niedziela Palmowa. Ważnym świętem, wypadającym w większości przypadków w okresie wielkiego postu jest Zwiastowanie Bogurodzicy. Święto to w Kościele Prawosławnym należy do grupy dwunastu wielkich świąt i jest obchodzone 25 marca / 7 kwietnia, równo 9 miesięcy przed Narodzeniem Chrystusa.
PRE
