Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to największy odpust na Jasnej Górze. Na obchody co roku przybywają setki tys. uczestników pieszych pielgrzymek z całego kraju. Biorą w nich udział też pielgrzymi z zagranicy.
Kult Maryi Wniebowziętej był w Kościele bardzo żywy i zdecydowanie wyróżniał się wśród innych. Wystawiono tysiące świątyń pod wezwaniem Matki Bożej Wniebowziętej. Powstało wiele zakonów pod tym wezwaniem. To przekonanie wiernych, że Maryja po śmierci została wraz z ciałem i duszą wzięta do nieba, potwierdził w 1 listopada 1950 roku papież Pius XII i ogłosił dogmat o wniebowzięciu NMP (dogmat - objawiona, niepodważalna prawda wiary).
Do ogłoszenia tego dogmatu miało dojść wcześniej, w czasie trwania Soboru Watykańskiego I (1869-1870), ale jego obrady zostały przerwane z powodu wybuchu wojny prusko-francuskiej w 1870 r.
Święto ku czci Maryi wziętej do nieba obchodzone było już w pierwszych wiekach pod nazwą "zaśnięcia Maryi", potem zastąpiono je Wniebowzięciem Najświętszej Maryi Panny. Ok. VI wieku w Konstantynopolu uroczystości ustalono na dzień 15 sierpnia; od następnego stulecia zaczęto je obchodzić i w Europie. Kościoły wschodnie, zachowujące kalendarz starego stylu (juliański) obchodzą święto 13 dni później, czyli 28 sierpnia.
W Jerozolimie obchody święta odbywały się w kościele położonym w pobliżu Ogrodu Oliwnego, gdzie znajdował się grób, z którego - jak głoszono - Maryja została wzięta do nieba.
Święto Wniebowzięcia zalicza się do najstarszych na ziemiach polskich uroczystości maryjnych. Potwierdzeniem tego jest wybór Najświętszej Maryi Panny na patronkę metropolii gnieźnieńskiej w X w. (Królowa Polski). Największym dziełem polskiej sztuki rzeźbiarskiej jest zaś wykonany w XV w. przez Wita Stwosza ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie - przedstawia scenę zaśnięcia, wniebowzięcia i ukoronowania Matki Bożej.
Kult Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny praktykowany był we wczesnym chrześcijaństwie - wiązało się z nim wiele apokryficznych opowieści. Według jednej z nich w dzień Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny zjechali się apostołowie z oddalonych krańców ziemi, by pochować ciało matki Zbawiciela u podnóża Góry Oliwnej. Przy zaśnięciu Maryi nie było jednak Tomasza, który po spóźnionym przybyciu prosił o otworzenie grobu Maryi. Gdy odsunięto kamień, znaleziono pusty grób, a w miejscu ciała Matki Bożej leżały pachnące lilie i wianki kwiatowe. Dlatego też w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny święci się w kościołach kwiaty i zioła.
Święto Wniebowzięcia zalicza się do najstarszych na ziemiach polskich uroczystości maryjnych. Potwierdzeniem tego jest wybór Najświętszej Maryi Panny na patronkę metropolii gnieźnieńskiej w X w. (Królowa Polski). Największym dziełem polskiej sztuki rzeźbiarskiej jest zaś wykonany w XV w. przez Wita Stwosza ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie - przedstawia scenę zaśnięcia, wniebowzięcia i ukoronowania Matki Bożej.
W Kościele katolickim dni poprzedzające uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny są tradycyjnie okresem pielgrzymek do sanktuariów maryjnych, a u unitów i prawosławnych święto Zaśnięcia Maryi poprzedza 14-dniowy post. 15 sierpnia to dzień kulminacji licznych pielgrzymek pieszych, które spotykają się na Jasnej Górze w Częstochowie. Co roku bierzą w nich udział rzesze pątników z całej Polski.
W tradycji ludowej święto 15 sierpnia jest dziękczynieniem za zebrane plony. Tego dnia przynosi się do kościoła do poświęcenia bukiety złożone ze zbóż, warzyw, owoców, kwiatów i ziół. Wokół święta powstało w kulturze polskiej wiele zwyczajów związanych z poświęconymi w ten dzień wiankami uplecionymi ze świeżych ziół, które miały zabezpieczać przed wieloma chorobami.
Dzień Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, decyzją komunistycznych władz, przestał być dniem wolnym od pracy w 1955 r. W maju 1989 r. Sejm przywrócił dzień ustawowo wolny od pracy.
Największe uroczystości w dniu święta, z udziałem przedstawicieli parlamentu i Episkopatu Polski oraz licznych pielgrzymów, odbywają się na Jasnej Górze w Częstochowie.
15 sierpnia jest także rocznicą "Cudu nad Wisłą", czyli zwycięstwa wojska polskiego nad sowietami w 1920 r. i ocalenia Europy od zalewu bolszewizmu. Czciciele Maryi w Polsce przypisują je szczególnemu wstawiennictwu Matki Bożej. W tym dniu w latach 1923-47 i ponownie od 1992 r. Wojsko Polskie obchodzi swoje święto.
