Powieści na antenie

"Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach"

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2025 10:00
W cyklu "To się czyta" zaprezentowaliśmy wspomnienia i listy zebrane i opracowane przez Mariolę Pryzwan od lat zafascynowaną biografią i twórczością Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej. Tom "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach" czytała Elżbieta Kijowska.
W cyklu To się czyta  tom Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach czyta Elżbieta Kijowska.
W cyklu "To się czyta" tom "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach" czyta Elżbieta Kijowska.Foto: Piotr Podlewski/ Polskie Radio

9 lipca 2025 roku przypada 80.rocznica śmierci jednej z największych polskich poetek, Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej. Twórczość urodzonej w Krakowie wnuczki, córki i siostry wielkich Kossaków, od lat jest obiektem badań największych autorytetów skupionych przy Instytucie Badań Literackich w Warszawie.

Posłuchaj
10:53 To się czyta 2025_02_10-09-30-03.mp3 Mariola Przyzwan "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach", czyta Elżbieta Kijowska - fragm, 1. (To się czyta/Dwójka)

09:55 To się czyta 2025_02_11-09-29-19.mp3 Mariola Przyzwan "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach", czyta Elżbieta Kijowska - fragm, 2. (To się czyta/Dwójka)

10:25 To się czytsa 2025_02_12-09-33-12.mp3 Mariola Przyzwan "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach", czyta Elżbieta Kijowska - fragm, 3. (To się czyta/Dwójka)

Posłuchaj
10:05 To się czyta 13 luty 2025 09_31_48.mp3 Mariola Przyzwan "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach", czyta Elżbieta Kijowska - fragm, 4. (To się czyta/Dwójka)

10:06 _PR2 (mp3) 2025_02_14-09-31-56.mp3 Mariola Przyzwan "Lilka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska we wspomnieniach i listach", czyta Elżbieta Kijowska - fragm. 5. (To się czyta/Dwójka)

  

Poświęcono jej sześć książek biograficznych, kilkanaście dokumentów radiowych i telewizyjnych, a jej życie stało się kanwą sztuk teatralnych. Dlatego też Senat Rzeczypospolitej Polskiej, "przekonany o szczególnym znaczeniu jej twórczego dorobku ogłosił rok 2025, Rokiem Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej.

Jaka była, jaką zachowali ją w pamięci najbliżsi? Kogo kochała, a z kim się przyjaźniła? Odpowiedzi na te pytania znajdą Państwo w tomie wspomnień i listów zebranych i opracowanych przez Mariolę Pryzwan od lat zafascynowaną biografią i twórczością Marii Pawlikowskiej - Jasnorzewskiej. 

I właśnie ten tom, zatytułowany "LILKA", będzie naszą lekturą w tym tygodniu.

Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa MG, a jej fragmenty przeczyta.

***  

Na cykl "To się czyta" zapraszamy od poniedziałku do piątku o godz. 9.30. Przygotowała Elżbieta Łukomska.

Czytaj także

"Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia". Wielowymiarowy portret pisarza

31.01.2025 10:00
Nakładem Wydawnictwa Znak Literanova ukazała się książka Marty Byczkowskiej-Nowak, dziennikarki i krytyczki literackiej, zatytułowana "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia". Fragmenty na antenie Dwójki czyta Joanna Jeżewska.
Joanna Jeżewska
Joanna JeżewskaFoto: Piotr Podlewski / Polskie Radio

Magdalena Grzebałkowska tak napisała o książce: "Los zadrwił okrutnie z Borowskiego, kiedy dawał mu ogromny talent i jednocześnie skazywał na przeżycie największych tragedii, jakie mogły stać się udziałem człowieka w pierwszej połowie XX wieku. Marcie Byczkowskiej-Nowak udało się przywrócić do żywych autora Pożegnania z Marią, pokazać go takim, jakim był naprawdę".


Posłuchaj
10:41 To się czyta 27.01.mp3 Marta Byczkowska-Nowak "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia", czyta Joanna Jeżewska - cz. 1. (To się czyta/Dwójka)

 

09:50 To się czyta 2025_01_28-09-34-00.mp3 Marta Byczkowska-Nowak "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia", czyta Joanna Jeżewska - cz. 2. (To się czyta/Dwójka)

09:53 To się czyta 2025_01_29-09-31-30.mp3 Marta Byczkowska-Nowak "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia", czyta Joanna Jeżewska - cz. 3. (To się czyta/Dwójka)

09:36 Dwójka to się czyta 30.01.2025.mp3 Marta Byczkowska-Nowak "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia", czyta Joanna Jeżewska - cz. 4. (To się czyta/Dwójka)

10:33 Dwójka to się czyta 31.01.2025.mp3 Marta Byczkowska-Nowak "Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia", czyta Joanna Jeżewska - cz. 5. (To się czyta/Dwójka)   

Tytułowa Maria to Maria Rundo, pierwowzór bohaterki tego opowiadania. Pochodziła ze zasymilowanej rodziny żydowskiej. W 1939 roku zdała maturę i podczas okupacji niemieckiej, gdzie uczęszczała na tajne komplety uniwersyteckie polonistyki, poznała i zaręczyła się z Tadeuszem Borowskim, późniejszym prozaikiem i publicystą. Aresztowana w 1943 roku znalazła się w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, podobnie jak Tadeusz, który tak do niej pisał:

"Jesteś wprzęgnięta w mój los. Wiąże nas nasza miłość i miłość bezgraniczna tych, co pozostali. Tych, co żyją dla nas i stanowią nasz świat. Twarze rodziców, przyjaciół, kształty przedmiotów, które pozostały. I jest to najdroższe, czym możemy się dzielić: przeżycie. I choćby nam zostawiono tylko ciało na szpitalnej pryczy, będzie jeszcze przy nas nasza myśl, i nasze uczucie".

Borowski trafił do Auschwitz w 1943 roku i tam zaczął pisać nowatorską prozę, która opublikowana po wojnie stała się sensacją… bo "nikt do tej pory nie opowiadał tak o obozach i więźniach, nikt tak bezkompromisowo nie podawał ceny przeżycia". Ukochana Maria, którą odnalazł w Auschwitz i którą uśmiercił w swoim najsłynniejszym opowiadaniu, została jego żoną i urodziła mu córkę. Borowski zdążył zobaczyć dziecko w szpitalu, jednak kilka dni później odebrał sobie życie.

Do lektury wybraliśmy fragmenty opowiadające właśnie o tym czasie. Na antenie Dwójki czytała je Joanna Jeżewska.

***

Tytuł audycji: To się czyta

Przygotowała: Elżbieta Łukomska

Data emisji: 27-31.01.2025

Godz. emisji: 9.30

am/pg

Czytaj także

"KAFKA. Wczesne lata 1883-1911". Dzieciństwo i młodość pisarza

07.02.2025 10:00
W cyklu "To się czyta" prezentowaliśmy biografię Franza Kafki autorstwa Reinera Stacha. "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911" opisuje dzieciństwo i młodość pisarza. Wybrane fragmenty na antenie czytał Jarosław Gajewski.
Jarosław Gajewski
Jarosław GajewskiFoto: Piotr Podlewski / Polskie Radio

Nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego ukazały się dotychczas dwa tomy (z trzech) obszernej biografii Franza Kafki pióra niemieckiego pisarza, publicysty i znawcy prozy i biografii Franza Kafki – Reinera Stacha.


Posłuchaj
10:48 To się czyta 2025_02_03-09-30-25.mp3 Reiner Stach "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911", czyta Jarosław Gajewski – fragm. 1. (To się czyta/Dwójka)

10:39 To się czyta 2025_02_04-09-30-23.mp3 Reiner Stach "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911", czyta Jarosław Gajewski – fragm. 2. (To się czyta/Dwójka)

10:21 Dwójka to się czyta 5.02.2025.mp3 Reiner Stach "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911", czyta Jarosław Gajewski – fragm. 3. (To się czyta/Dwójka)

10:31 To się czyta 2025_02_06-09-31-22.mp3 Reiner Stach "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911", czyta Jarosław Gajewski – fragm. 4. (To się czyta/Dwójka)

10:18 To się czyta 2025_02_07-09-31-23.mp3 Reiner Stach "KAFKA. Wczesne lata 1883-1911", czyta Jarosław Gajewski – fragm. 5. (To się czyta/Dwójka)

 

W ubiegłym roku ukazał się tom drugi, zatytułowany "Kafka. Lata decyzji 1910-1945", który prezentowaliśmy na naszej antenie w cyklu "To się czyta". Cieszył się on ogromnym zainteresowaniem i dlatego też – na  prośbę słuchaczy postanowiliśmy wrócić do części pierwszej tej biografii zatytułowanej "KAFKA. Lata decyzji 1910-1915"

Jest to opowieść o młodym, kształtującym się dopiero człowieku, który w przyszłości będzie jednym z najbardziej enigmatycznych i zagadkowych pisarzy XX wieku. Stach w wywiadach, których udzielił wyznał, że nad każdym tomem biografii Kafki pracował około sześciu lat. Poświęcił mu także swoją pracę doktorską. Tom pierwszy,  obejmujący lata do 28 roku życia, były szczególnie trudne do odtworzenia. Nie mamy tu choćby dzienników, a z tego okresu zachowało się też niewiele listów. Natomiast mamy różne materiały w archiwum przyjaciela Kafki, Maxa Broda, przechowywane przez rodzinę Broda w Izraelu. Notatki, książki, które razem czytali, wspomnienia kolegów ze szkoły, którzy ich wspominali.

"Chciałem odtworzyć tło tych wydarzeń, życie w Pradze pod koniec XIX wieku, pokazać rodzinę Kafków, szkołę, ulicę, sklep, wszystko to, czym żył młody człowiek, co zapamiętał i na co zwracał szczególną uwagę.

Był inteligentnym, szarmanckim mężczyzną. Był dowcipny, potrafił słuchać innych. Lubił żartować i się bawić. Siostrzenice opowiadały, jak doskonale się z nim rozmawiało i jaką ogromną empatią się wykazywał. Widoczne to było szczególnie jak zaczął pracować w Zakładzie Ubezpieczeń Pracowniczych".

Każdy tom tej biografii przełożył inny tłumacz. Ten, który zaprezentowaliśmy, jest dziełem Ryszarda Wojnakowskiego. Wybrane fragmenty czytał Jarosław Gajewski.

***

Tytuł audycji: To się czyta

Przygotowała: Elżbieta Łukomska

Data emisji: 3-7.02.2025

Godz. emisji: 9.30

am/dz