W 2020 roku obchodzimy setną rocznicę urodzin pisarza i publicysty Leopolda Tyrmanda. Z tej okazji rozmawialiśmy z jego synem z małżeństwa z Mary Ellen Fox, Matthew Tyrmandem.
- W 1993 roku Telewizja Polska przyjechała do naszego mieszkania na Brooklynie w Nowym Jorku kręcić film dokumentalny z udziałem mojej matki. W tym czasie stałem się bardziej świadomy osobistej, intelektualno-artystycznej historii ojca. Dorastałem otoczony jego książkami. Oglądanie ich, w tym przetłumaczonego na 11 języków "Złego", sprawiło, że stawałem się coraz bardziej świadomy - opowiedział rozmówca Martyny Podolskiej.
- W 2012-2013 roku przetłumaczono "Dziennik 1954" na język angielski. Wówczas już często bywałem w Polsce i chodziłem śladami ojca. Zdałem sobie sprawę, że muszę zrozumieć jego życiowe wybory, sposób myślenia, to, co działo się w jego głowie. To stało się możliwe właśnie dzięki "Dziennikowi 1954". To doświadczenie szeroko otworzyło mi oczy - przyznał Matthew Tyrmand.
Leopold Tyrmand żył i tworzył w trudnych czasach stalinizmu, komunizmu. Gość radiowej Jedynki zapytany o to, co jego zdaniem, sprawiło, że nigdy się nie złamał, odpowiedział, że "on był dobrze urodzonym, bardzo uzdolnionym, świetnie wykształconym, pewnym siebie erudytą". - Miał przekonanie, że nie może ulec tym, których widział jako wcielone zło - zwolennikom totalitaryzmu i opresji (...) Wierzył w swoje przekonania i inteligencję - stwierdził.
Matthew Tyrmand podkreślił, że jego ojciec nie był taki, jakim go sobie wyobrażamy z lat 50. Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy:
07:19 [ PR1]PR1 (mp3) 9 wrzesień 2020 21_27_05.mp3 Matthew Tyrmand: ojciec wierzył w swoje przekonania i inteligencję (Moje książki/Jedynka)
>>>Od 31 sierpnia w "Czterech porach roku" w Programie 1 Polskiego Radia - ok. godz. 10.35 - można słuchać fragmentów powieści "Zły" Leopolda Tyrmanda. Słuchowisko pochodzi z roku 1994. Wyreżyserował je Janusz Kukuła, a wystąpili w nim m.in.: Marina Opania, Marek Obertyn, Krzysztof Kolberger, Jerzy Kamas, Agnieszka Pilaszewska, Bronisław Pawlik i Wiesław Drzewicz<<<
Leopold Tyrmand (1920-1985)
Był pisarzem, publicystą i popularyzatorem jazzu. Urodził się w Warszawie. Po ukończeniu gimnazjum wyjechał do Paryża, gdzie przez rok studiował architekturę. Tam zetknął się z zachodnioeuropejską kulturą oraz amerykańską muzyką jazzową. To pozostawiło trwały ślad w jego twórczości. Po wybuchu wojny przedostał się do Wilna. Pracował dla komunistycznej gazety. Jesienią 1940 roku nawiązał kontakty z jedną z konspiracyjnych grup niepodległościowych. W 1941 roku został aresztowany i skazany na więzienie za przynależność do antyradzieckiej organizacji.
Udało mu się uciec z transportu kolejowego i wrócić do Wilna. Zdobył dokumenty na nazwisko obywatela francuskiego i zgłosił się dobrowolnie na roboty do Niemiec. Za próbę przedostania się do Szwecji został osadzony w obozie koncentracyjnym Grini. Tam doczekał końca wojny. W kwietniu 1946 roku powrócił do Warszawy. Pracował jako dziennikarz w Agencji Prasowo-Informacyjnej. Pisał dla wielu ówczesnych pism, pracował również w Polskim Radiu. Specjalizował się w recenzjach teatralnych, muzycznych i sportowych. W 1947 roku ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań.
W 1950 roku usunięto go z redakcji "Przekroju" za sprawozdanie z turnieju bokserskiego, w którym skrytykował stronniczość radzieckich sędziów. Na chwilę zaczepił się w "Tygodniku Powszechnym", którym zamknięto w 1953 roku, gdy redakcja odmówiła druku nekrologu Stalina. Tyrmand został obłożony nieoficjalnym zakazem publikacji. Wówczas zaczął pisać "Dziennik 1954", w którym jawi się jako przeciwnik komunizmu i ustroju socjalistycznego, z sarkazmem piętnuje cywilizacyjne, kulturowe i gospodarcze zacofanie Polski Ludowej.
W 1955 roku wydana została sensacyjna powieść o powojennej Warszawie pt. "Zły", która stała się bestsellerem. Do 1958 roku pisarz wydał jeszcze kilka pozycji, ale wraz z zaostrzaniem polityki wewnętrznej przez rządy Władysława Gomułki cenzura zatrzymywała mu kolejne. W 1965 roku wyjechał z Polski. Osiedlił się na stałe w USA. Współpracował z tygodnikiem "The New Yorker". W epoce kontrkultury i młodzieżowego buntu okazał się zwolennikiem wartości konserwatywnych, ostro sprzeciwiając się tendencjom lewicowym. Zmarł na zawał serca podczas wakacji w Fort Myers na Florydzie.
2020 Rokiem Leopolda Tyrmanda
Sejm RP w kwietniu 2019 roku przyjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2020 Rokiem Leopolda Tyrmanda.
"Był nie tylko bezlitosnym krytykiem komunizmu, ale także arbitrem warszawskiej elegancji, znawcą i namiętnym propagatorem zakazanego w czasach stalinowskich jazzu. (...) W połowie lat 60. zdecydował się na emigrację. Zza oceanu celnie i błyskotliwie analizował system, który zniewalał Europę Środkową i Wschodnią. W pamflecie 'Cywilizacja komunizmu' uznał ten ustrój za najgorszą plagę, jaka spotkała ludzkość. W epoce kontrkultury i młodzieżowego buntu Tyrmand był ważnym głosem amerykańskiego konserwatyzmu" - napisano w uchwale.
***
Tytuł audycji: Moje książki
Prowadzi: Magda Mikołajczuk
Z Matthew Tyrmandem rozmawiała: Martyna Podolska
Data emisji: 9.09.2020
Godzina emisji: 21.00
kk
