Szympans – wytwórca narzędzi

Senegalskie szympansy, jak nasi przodkowie 2 mln lat temu, produkują włócznie, by wybrać się z nimi na polowanie.

Jak donoszą naukowcy z Iowa State University na łamach internetowego wydania Current Biology, po raz pierwszy udało się zaobserwować w naturalnym środowisku wytwarzanie dość skomplikowanych narzędzi przez zwierzęta. Jest to tym większym zaskoczeniem, gdyż używana do tej pory przez antropologów definicja człowieka, pozwalająca na oddzielenie przedstawicieli Homo od innych prymatów, opierała się na stwierdzeniu, że tylko ludzie są zdolni do stworzenia narzędzia. Najnowsze odkrycie postawi badaczy przed trudnym zadaniem przedefiniowania znaczenia słowa „człowiek”.

Szympansy, a raczej szympansice, wynalazły nowy sposób polowania na galago – niewielkie, nocne ssaki z rodziny małpiatek. Zamiast gonić za małpkami, chwytać je za ogon i zabijać rozbijając czaszkę o ziemię, jak robiły to samce, ich partnerki posługują się okorowanymi i zaostrzonymi przez siebie gałęziami. Wtykając je w nory galago próbują na oślep zadźgać śpiące zwierze. Jak łatwo się domyślić, jest to dużo wydajniejsza metoda – traci się znacznie mniej energii, przy dużo wyższej szansie na sukces.

Badania potwierdziły również od dawna dyskutowaną kwestię, która z płci jest tą kreatywniejszą stroną, odpowiedzialną za wynalazki i nowe sposoby zachowania. Od dawna wiadomo, że to samice uczą młode, jak rozbijać orzechy, czy wyciągać na słomce termity z kopca, w ten sposób przenosząc raz zdobytą umiejętność z pokolenia na pokolenie. Wcześniejsze badania pokazywały, że młode samice uczą się szybciej i dokładniej, a czasami wprowadzają nowe, korzystne dla stada wzorce zachowań, jak na przykład płukanie owoców, by nie jeść ich z piaskiem. Zachowania szympansów z Senegalu, wśród których zaledwie jedna trzecia samców korzysta z nowej metody polowań, są kolejnym argumentem dla zwolenników (lub raczej zwolenniczek) tezy, że to kobiety popychają historię naprzód.

Odkrycia prymatologów zaciekawiły nie tylko ich kolegów po fachu, ale również antropologów zajmujących się wczesnymi etapami ewolucji człowieka. Szympansy zawsze stanowiły „żywe modele”, często używane w celu określenia, jak mogli zachowywać się pierwsi przedstawiciele Homo. Od dłuższego czasu podejrzewano, że pierwotnie posługiwali się oni prostymi narzędziami drewnianymi, które szybko rozkładają się i tym samym nie mają szans na przetrwanie do czasów dzisiejszych. Jeszcze bardziej interesujące dla antropologów jest siedlisko przemyślnych szympansów. W przeciwieństwie do wielu swoich krewniaków grupa ta nie żyje w lesie, lecz na obrzeżu sawanny, czyli w takim samym środowisku, w jakim wyewoluował człowiek. Potwierdza to jeszcze bardziej, że nowo odkryte zachowania mogą stanowić model odnoszący się do naszych przodków żyjących 2-3 mln lat temu.

Iza Romanowska