Wulkan to miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne i materiał piroklastyczny. Terminu tego również używa się, chociaż mniej właściwie, jako określenie form terenu powstałych wskutek działalności wulkanu, przede wszystkim stożków wulkanicznych – a zatem gór wypiętrzonych przez erupcje.
Wulkany występują głównie w okolicach krawędzi płyt tektonicznych, ale zdarzają sie i takie, które po prostu są miejscem, pod którym kotłuje się magma. Takie „gorące punkty” to między innymi amerykański Park Yellowstone.
Śmiercionośne miejsca mają swoje tajemnice. Niektóre z nich wybuchają bez przerwy, inne wygasły już dawno, a jeszcze inne znajduja sie w stanie uśpienia. Czy jednak wiedziałeś, że...
Wulkany przyczyniają się do piękniejszych zachodów Słońca
I to na całym świecie. Tak było na przykład kiedy w 2008 roku wybuchł wulkan Kasatochi na Alasce. Na całym świecie dały się zaobserwować wyjątkowo malownicze zachody, podczas których Słońce otaczały koralowe i pomarańczowe okręgi. Dlaczego? Spowodowały to mikroskopijne elementy pyłu wulkanicznego, które rozprzestrzeniły się w ziemskiej atmosferze, a następnie rozpraszały światło słoneczne.
Erupcje potrafią tworzyć gigantyczne zagłębienia
Siła niektórych eksplozji wulkanicznych jest tak wielka, że zmienia okoliczną rzeźbę terenu. Wówczas zapada się pierwotny stożek wulkaniczny, a powstaje kaldera - wielkie, przeważnie koliste zagłębienie w szczytowej części wulkanu. Dopiero w kalderze tworzy się nowy stożek z kraterem.
Kaldery powstają wskutek gwałtownej eksplozji, niszczącej górną część stożka wulkanicznego (np. Krakatau), albo wskutek osiadania spowodowanego zapadaniem się stropu komory pomagmowej (np. Hawaje). Mało kto wie, że „wzgórze”, które towarzyszy Wezuwiuszowi, Monte Somma, to nic innego jak kaldera po dawnej eksplozji. Jedną z największych na świecie (o średnicy 10 km) jest kaldera Santorynu w Grecji. Ta eksplozja była zapewne odpowiedzialna za zagładę kultury minojskiej na Krecie.
Największą kalderą na świecie, o powierzchni ok. 265 km² jest krater Ngorongoro w północnej Tanzanii.
Erupcja Mount Pinatubo schłodziła Ziemię
Erupcja ta miała miejsce w 1991 roku, a zatem jest dobrze udokumentowana.
Pinatubo to czynny wulkan na wyspie Luzon, w Filipinach. Jego wybuch sprzed 20 lat spowodował śmierć ok. 800 osób na skutek opadów popiołowych, bomb wulkanicznych, laharów oraz z powodu chorób epidemicznych. Setki osób zostało rannych. Naukowcy zanotowali dodatkowo, że erupcja wyniosła do atmosfery 22 miliony ton dwutlenku siarki, który rozprzestrzenił się po całej planecie, schładzając globalna temperaturę o co najmniej 0,5 stopnia C.
Islandia to matecznik wielu wulkanów
Nie bez przyczyny nazywa się ją ziemią ognia i lodu. Wszyscy pamiętamy zwłaszcza ostatnią erupcję islandzkiego wulkanu Eyjafjallajokull, która wydarzyła się w kwietniu 2010 i uniemożliwiła przybycie gości na pogrzeb polskiej pary prezydenckiej.
Wybuch Eyjafjallajokull był potężny, ale Islandia przeżyła gorsze erupcje: w 1783 roku ekplodował wulkan Skaptar, niszcząc zbiory i zapasy na całej wyspie. Przez Islandię przetoczyła siię fala głodu, która była odpowiedzialna za śmierć 1/5 populacji wyspy.
Najbardziej aktywne wulkany znajduja sie w Indonezji
Tam także wydarzyła się największa erupcja w zanotowanej historii – mowa o wybuchu wulkanu Tambora na wyspie Sumbawa. Erupcja miała miejsce w 1815 roku i zabiła okolo 100 000 osób.
Na wyspach Indonezji znajduje się 76 aktywnych wulkanów. Według US Geological Survey, to światowy rekord.
Wybuch superwulkanu może zmienić klimat na Ziemi
Superwulkany to przerażające miejsca. Wybuch takiego wulkanu to nie punktowa erupcja, ale piekło na obszarze tysięcy kilometrów kwadratowych. Także ilość gazów wyemitowanych do atmosfery byłoby, oczywiście, więcej, co sprawiłoby, że klimat na całej Ziemi odczuwalnie by sie zmienił.
Wulkany-potwory wybuchają jednak tylko raz na kilkaset tysięcy lat. Jeden z największych znajduje się pod Parkiem Yellowstone. Ów mega-wulkan wybucha rzadko, ale – gdy mu się to zdarzy - erupcja będzie 1000 razy silniejsza niż słynny wybuch Góry Św. Heleny z 1980 roku, który pył rozsiał aż nad Luizjanę.
Ostatnia erupcja obszaru Yellowstone miała miejsce jeszcze zanim nasz gatunek pojawił się na Ziemi, a to znaczy, że kolejny wybuch może być blisko.
Skały wulkaniczne unoszą się na wodzie
Robią to jako jedyne skały na świecie. Dokładniej – chodzi o wulkaniczny pumeks.
Kiedy lawa wydostaje się na powierzchnię, na skutek obniżenia ciśnienia rozpuszczone w niej gazy wydzielają się w postaci pęcherzyków (podobnie jak po odkręceniu butelki z gazowanym napojem). Jednocześnie lawa gęstnieje i powstaje "piana". Ta piana to własnie pumeks, który po zastygnięciu ma najczęściej jasne kolory: jasnobrunatny, jasnoszary, białawy lub niebieskawy.
(ew/livescience.com/wiki)
