Czytaj także

Dlaczego Pluton nie jest już planetą?

Ostatnia aktualizacja: 17.05.2013 12:40

Definicja planety nie jest oczywista. Kiedyś znanych planet było dziewięć, ale, kiedy okazało się, że w Układzie Słonecznym krążą ciała większe od Plutona, astronomowie musieli zastanowić się nad definicją tego słowa.

Planety i planety karłowate Układu SłonecznegoFoto: Wikipedia/CC

Posłuchaj

03'40 Dlaczego Pluton nie jest już planetą? (Jedynka)

więcej

Słowo planeta pochodzi z języka greckiego i oznacza błądząca gwiazdę. Planety w odróżnieniu od gwiazd, które zajmują to same położenie na niebie względem innych gwiazd tworząc gwiazdozbiory, przemieszczają się. Robią to w sposób szczególny wykazując tendencję do ruchu w jednym kierunku. Po pewnym czasie zatrzymują się, zawracają (przynajmniej niektóre z nich) i wędrują dalej.
Od starożytności planet znano kilka. Zaliczano do nich Słońce, Księżyc, Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Dopiero po przewrocie kopernikańskim doszliśmy do wniosku, że Ziemia też jest planetą. A w XVIII wieku Angielski astronom William Hershel odkrył pierwszy nowy obiekt w Układzie Słonecznym od czasów starożytnych. To był Uran.
W tym czasie teoria grawitacji Newtona była już na tyle dobrze ugruntowana, że zastosowana do obliczenia położenia Urana na niebie, okazała się być rozbieżna z wynikami obserwacji. Ponieważ wierzono w nią, to założono, że ruch Urana odbywa się nie tylko pod wpływem pola grawitacyjnego pozostałych planet, ale, że w Układzie Słonecznym musi być jeszcze jedna planeta. Ona również wpływa grawitacyjnie na Urana i powoduje niewielkie odstępstwa w od teorii Newtona. Można było obliczyć, gdzie ta dodatkowa planeta powinna być. Skierowano w to miejsce teleskopy i po kilku nocach obserwacji dostrzeżono kolejną planetę – Neptuna.

To była ostatnia planeta w Układzie Słonecznym, choć przez kilkadziesiąt lat na liście planet mieliśmy jeszcze jedną – Plutona. Jednak niedawno Pluton uchwałą Międzynarodowej Unii Astronomicznej, został pozbawiony tego statusu. To dlatego, że w ostatnich latach zaczęto odkrywać duża liczbę obiektów położonych jeszcze dalej i krążącyh wokół Słońca, które trudno byłoby nazwać planetami. To obiekty należące do tzw. pasa Keplera. To kosmiczny gruz, który powstał po utworzeniu się Układu Słonecznego. Lista planet musiałaby więc być bardzo długa.
Wprowadzono więc nową definicję planety. To ciało, które obiega Słońce, ale nie ma księżyców i o masie równej sobie. Od planety wymaga się też aby w otoczeniu swojej orbity „wyczyściła tor”, aby nie było innego gruzu o podobnej masie.

Zobacz więcej na temat: astronomia

Czytaj także

W rzeczywistym świecie nieskończoności nie ma

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2013 17:19

Bardzo często mówi się, że przyroda nie znosi próżni. Wydaje się jednak, że nie znosi nieskończoności.

W rzeczywistym świecie nieskończoności nie ma

Foto: NASA

Posłuchaj

02'47 W rzeczywistym świecie nieskończoności nie ma (Jedynka)

więcej

Bo chyba nie jest nigdzie realizowana, bo wszystko z czym mamy do czynienia w przyrodzie jest skończone.

Już dawno temu filozofowie zdali sobie sprawę, że istnieją dwa rodzaje nieskończoności: potencjalna, czyli możliwa sobie do wyobrażenia, oraz aktualna, która jest realizowana w przyrodzie.

Oznacza to, że w wyniku jakiegoś pomiaru i jakiegoś procesu liczenia uzyskalibyśmy wynik, który byłby nieskończony. Tymczasem jeżeli zaczniemy liczyć ziarenka pasku na Ziemi, to w wyniku dostaniemy ogromną, ale skończona liczbę. Jeżeli zaczniemy mierzyć jakiekolwiek odległości, objętości i masy, to wynik zawsze będzie skończony. Dopiero rozwiązania niektórych równań fizyki, np. równań ogólnej Teorii Względności, dają odpowiedzi, które są równe nieskończoności. Takie miejsca nazywamy osobliwościami.

Wydaje się, że taka osobliwość powinna istnieć we wnętrzu Czarnej Dziury. Tam gęstość materii powinna być nieskończona. Ale taka osobliwość zawsze jest zakryta horyzontem Czarnej Dziury. Nie można zajrzeć do jej wnętrza. Również z jej środka nic nie może się wydostać. Nie można więc nawet wyobrazić sobie żadnego pomiaru, który dałby w wyniku tę nieskończoność.

Mówi się też, że Wszechświat jest nieskończony. Jeżeli spróbujemy zmierzyć jego rozmiar np. wysyłając promień radarowy i czekając aż odbity od końca Wszechświata powróci do nas, to nigdy się nie doczekamy. Bo on do tej nieskończoności będzie leciał przez nieskończony czas.

Większość fizyków i astronomów uważa, że choć potencjalne nieskończoności jak przestrzeń są wygodne do naszego wyobrażenia sobie jak Wszechświat jest zbudowany, to w rzeczywistym świecie nieskończoności nie ma. Żaden wynik nie będzie równy nieskończoności.

Zobacz więcej na temat: astronomia matematyka

Czytaj także

Weekend na niebie. Częściowe zaćmienie Księżyca

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2013 12:25

Rankiem 25 maja dojdzie do częściowego, półcieniowego zaćmienia Księżyca. W Polsce zjawisko będzie niestety niewidoczne.

KsiężycFoto: Glow Images/East News

- Do zaćmienia Księżyca dochodzi w momencie, gdy prawie dokładnie w jednej linii ustawią się Słońce, Ziemia i Księżyc. Srebrny Glob świeci światłem odbitym od Słońca i w takiej właśnie konfiguracji Ziemia jest w stanie zasłonić to światło, przez co tarcza naszego naturalnego satelity chowa się w cieniu - wyjaśnił dr hab. Arkadiusz Olech z Centrum Astronomicznego PAN w Warszawie.
W zależności od dokładnej konfiguracji układu Słońce, Ziemia i Księżyc, rozróżniamy trzy rodzaje zaćmień. Najbardziej efektowne jest zaćmienie całkowite, kiedy Srebrny Glob zupełnie chowa się w cieniu naszej planety i praktycznie znika z nieboskłonu, świecąc dzięki odbiciu słabego i czerwonego światła ugiętego w ziemskiej atmosferze. Innym typem jest zaćmienie częściowe, w którym tylko część tarczy Księżyca chowa się w cień Ziemi.
Jak podkreślił Olech, najmniej efektowne jest zaćmienie półcieniowe, w którym Srebrny Glob znajduje się w półcieniu naszej planety. W takiej konfiguracji do Księżyca dociera tylko cześć światła słonecznego. Zjawisko półcieniowego zaćmienia Księżyca jest najmniej efektowne, bo objawia się tylko i wyłącznie osłabieniem blasku tarczy naszego naturalnego satelity.
Do najbliższego półcieniowego zaćmienia Księżyca i na dodatek częściowego o niewielkiej fazie dojdzie w nocy z 24 na 25 maja. Zaćmienie to będzie najlepiej widoczne w Ameryce Południowej, prawie całej Ameryce Północnej (poza Alaską), na całym Atlantyku, w Hiszpanii, w zachodniej i południowej Afryce oraz na całej Antarktydzie. W Polsce zjawisko będzie niewidoczne.
Do następnego zaćmienia Księżyca dojdzie 18 października 2013 roku. Będzie ono widoczne w Polsce, ale także będzie mało efektownym częściowym zaćmieniem półcieniowym.
Zobacz galerię: DZIEŃ NA ZDJĘCIACH>>>
PAP, kk

Zobacz więcej na temat: astronomia księżyc NAUKA słońce