Węzły wielkiej sieci

Astronomowie z Instytutu SRON w holenderskim Utrechcie odkryli nową gromadę galaktyk.

Astronomowie z Instytutu SRON w holenderskim Utrechcie odkryli nową gromadę galaktyk. Jest ona ukryta jest za znaną wcześniej gromadą galaktyk Abell 3128 i jest naprawdę ogromna. Naukowcy dokonali odkrycia dzięki danym dostarczonym przez orbitalne obserwatorium rentgenowskie XMM – Newton. Nowoodkryta gromada jest równie jasna, co Abell 3128, chociaż znajduje się sześciokrotnie dalej - ok. 4,6 miliarda lat świetlnych od Ziemi!

Gromady galaktyk to największe znane nam struktury we Wszechświecie – związane grawitacyjnie skupiska dysków galaktycznych. Skupiają od dziesiątek do tysięcy galaktyk – a trzeba pamiętać, że każda z nich liczy setki miliardów gwiazd.

Naukowcy uważają obecnie, że galaktyki układają się we wszechświecie wzdłuż nieregularnych płaszczyzn, tworząc swojego rodzaju sieć. Oka tej „sieci” są niemal zupełnie puste (wypełnia je gaz), a w miejscach przecięć płaszczyzn tworzą się koncentracje dysków galaktycznych, czyli właśnie gromady.

Gorący gaz, który znajduje się pomiędzy gromadami galaktyk ma temperaturę dziesiątków milionów stopni Celsjusza. Emituje on promieniowanie rentgenowskie, dzięki czemu teleskopy, takie jak XMM – Newton, mogą badać jego skład chemiczny oraz to, jak powstał. Przez bardzo długi czas astronomowie, którzy prowadzili badania gromady Abell 3128, dziwili się faktem, że dwa sąsiadujące ze sobą (jak sie wydawało) obszary promieniowania rentgenowskiego, mające tą samą wielkość i jasność, zawierają obłoki gazu o zupełnie odmiennym składzie, co nie jest zgodne z aktualnie obowiązującymi teoriami dotyczącymi powstawania kosmicznych struktur – takich jak gromady galaktyk.

- Podczas gdy jeden obszar zawiera gaz bogaty w metale, pozostałe po wybuchach supernowych, to skład drugiego był zawierał mniej ciężkich pierwiastków niż jakikolwiek znany nam obszar – opowiada Norbert Werner, doktorant w SRON Netherlands Institute for Space Research  i współautor odkrycia. Obserwacje prowadzone XMM – Newton tylko powiększyły zdziwienie. Badania pozwoliły na ustalenie, że dwa analizowane obszary należą do zupełnie innych obiektów, które, chociaż naprawdę dzieli je odległość miliardów lat świetlnych, dla obserwatora na Ziemi znajdują się w jednej linii widzenia.

Jak tłumaczy kierujący projektem Jelle Kaastra: - Badania tak ogromnych gromad galaktyk skupiają się na zgłębianiu tego, jak formują się tego typu gigantyczne struktury we Wszechświecie.

Eugeniusz Wiśniewski

Na podstawie: ESA