„Maszyny” do zabijania

Węże to jedne z najgroźniejszych zwierząt na świecie. Są zwinne, bardzo szybkie, sprytne i śmiercionośne.

Węże to jedne z najgroźniejszych zwierząt na świecie. Są zwinne, bardzo szybkie, sprytne i śmiercionośne. Natura wyposażyła je w szereg cech pozwalających na tropienie, łapanie i pożeranie swych ofiar.

Węże to jedna z grup systematycznych gadów. W jej skład wchodzą zwierzęta o beznogich ciałach, łuskowatej skórze, często jadowite i zawsze mięsożerne. Węże są bardzo charakterystyczne. Ciało mają śliskie, poruszają się pełzając, a ich języki są specyficznie rozdzielone na dwie części. Ciężko pomylić je z jakimkolwiek innym przedstawicielem Królestwa Animalia (może oprócz niektórych beznogich jaszczurek). Gady te są urodzonymi łowcami. Dzięki beznogim ciałom są mało widoczne i łatwo się im ukryć. Zobaczenie pełznącego przez krzaki węża wymaga wyśmienitego wręcz wzroku. Między innymi ta cecha jest przystosowaniem do drapieżnictwa. Nitkowate ciało, pozwalające m.in. na skradanie się do ofiar, wymusiło wiele zmian w ich anatomicznej i morfologicznej budowie. Oprócz zaniku kończyn, na których poruszają się inne zwierzęta, doszło u nich do uwstecznienia jednego płuca – zostało tylko prawe, wydłużenia wątroby, szeregowego ułożenia nerek (jedna znajduje się za drugą), zwiększenia liczby par żeber, wydłużenia żołądka, jelit i innych narządów wewnętrznych. Ponieważ kręgosłup nie musi utrzymywać ciężaru ciała, nie ma w nim zróżnicowania na poszczególne odcinki, kręgi są jednolicie zbudowane. Pełzający tryb poruszania się wymusił także wydłużenie kręgosłupa. U węży liczba kręgów waha się od 141 do 435. Dzięki specyficznej budowie kręgów, są one ze sobą bardzo mocno połączone i równocześnie ogromnie ruchliwe.

 

Mimo braku kończyn węże cechują duże zdolności motoryczne. Zapewniają to licznie występujące tarczki brzuszne, którym odpychają się one od podłoża. Dzięki nim, przy pomocy kręgosłupa, mięśni i żeber, poruszają się one sprawnie i szybko. Według niektórych danych najszybszy z węży – mamba czarna – potrafi na krótkim dystansie prześcignąć galopującego konia. Sposób poruszania się sprawia, że węże chodzą tak samo dobrze po piasku, kamieniach, drzewach, gałęziach, w norach podziemnych i pływają w wodzie. Są bardzo szybkie i zwinne. Wykorzystują to do tropienia i polowania na inne zwierzęta. Przy zdobywaniu pożywienia bardzo przydatny jest, oprócz zdolności motorycznych, narząd Jacobsona (przymieleszowy). Jest to organ umieszczony u węży w podniebieniu. Umożliwia on chemiczną analizę cząsteczek. Zawiera receptory pewnych grup feromonów, które używane są w świecie zwierząt do komunikowania się między sobą. Węże używają tego narządu do analizy swojego otoczenia, podczas tropienia ofiary. Gdy zwierzę wciągnie język do pyska, jego rozdwojone końce przylegają do ujść narządu Jacobsona. On analizuje skład powietrza na podstawie cząstek przyczepionych do języka. Podczas tropienia jedzenia węże wykorzystują także zdolności wykrywania fal emitowanych przez zwierzęta. Węże nie posiadają ucha zewnętrznego. Posiadają jednak ucho wewnętrzne, które jest przydatne do tropienia ruchów zwierząt. Używają go do wykrywania niewielkich wibracji powierzchni np. piasku, które powodowane są ruchem ofiary. Wykrywanie ofiary w ten sposób jest na tyle szczegółowe, że nie tylko pozwala "usłyszeć" zbliżającą się ofiarę, ale także określić kierunek, z którego się zbliża. Wszystkie te organy umożliwiają wężom efektywne tropienie ofiary. Gdy już tego dokonają, muszą ofiarę zabić i zjeść.

 

Mogą tego dokonać na kilka sposobów. Wiele węży posiada w jamie gębowej zęby jadowe. Czasem osiągają one kilka centymetrów długości i składają się podczas zamykania pyska. Umożliwiają one wpuszczenie jadu w ciało innego zwierzęcia. Wbicie zębów powoduje wstrzyknięcie trującej substancji w ofiarę. Może ona być śmiertelna lub tylko paraliżować. Niektóre węże nie posiadają zębów jadowych, a jadem plują. Te, które jadu w ogóle nie wytwarzają, mogą zdobywać pokarm np. dusząc swoje ofiary. Oplatają je i miażdżą przy pomocy masywnych mięśni. Najdłuższy wąż na świecie - pyton siatkowany, osiągający ponad 10 metrów długości i ponad 200 kilo wagi – właśnie w ten sposób uśmierca swoje przyszłe jedzenie. Po zabiciu ofiary wąż musi ją pożreć. Ponieważ węże nie mają normalnych zębów, muszą swoje ofiary połykać w całości. Nasuwają swoje ciało na ofiarę i połykają ją. Często odżywiają się zwierzętami o wiele od siebie większymi. Połknięcie ich wymaga bardzo szerokiego otwarcia jamy gębowej. Umożliwia im to elastyczne połączenie kości szczęk. Pozwala im to na rozciągnięcie otworu gębowego i połknięcie ciała nawet pięć razy większego nić obwód ich głowy. Największe węże – pyton siatkowaty, anakonda zielona, pyton skalny – są w stanie zjeść nawet dorosłego człowieka.

 

Ścibor Gniazdkowski