Nauka

Fizycy ze Świerka zbroją antyterrorystów

Ostatnia aktualizacja: 05.04.2012 14:00
Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku opracowuje urządzenia do ochrony granic: wykrywacze ładunków wybuchowych i materiałów promieniotwórczych. Powstaje tam także radiograf do prześwietlania TIRów.
Zdjęcie ilustracyjne
Zdjęcie ilustracyjneFoto: Glow Images/East News

Innowacyjność opracowywanych w Świerku systemów bezpieczeństwa polega m.in. na wykorzystaniu wiązki neutronów do budowy urządzenia do wykrywania materiałów wybuchowych. Z kolei system prześwietlania ładunków wielkogabarytowych dwiema wiązkami promieniowania X pozwoli wykryć przemyt odpadów i substancji toksycznych oraz towarów i technologii o znaczeniu strategicznym.

Jak podkreśla kierownik projektu dr Agnieszka Syntfeld-Każuch z Zakładu Fizyki Detektorów NCBJ, wzrost zagrożenia terrorystycznego wymaga stosowania coraz czulszych metod wykrywania. Nowoczesne systemy wykrywające powinny znaleźć się we wszystkich portach przeładunków kontenerowych, dużych węzłach kolejowych i przejściach granicznych. - Nasz zespół ma doświadczenie w wykonywaniu systemów do wykrywania przemytu materiałów niebezpiecznych - zaznacza badaczka. - Dlatego, jako jedyni w kraju, zainicjowaliśmy z użyciem wiązki neutronów - mówi.

Neutrony nie muszą być groźne

Neutrony to rodzaj promieniowania jonizującego. Cząstki te mają ładunek neutralny i mogłoby się wydawać, że przechodzą przez nas bez oddziaływania, jednak oddziałują z materią w sposób pośredni. Co gorsza, przed tymi cząstkami trudniej się osłonić niż przed pozostałymi rodzajami promieniowania. Nie wystarczy ściana z ołowiu, jak w przypadku ochrony przed elektronami, czy promieniowaniem gamma i X. Neutrony penetrują wszystko, a można je wykryć tylko na poziomie bardziej zaawansowanych urządzeń pomiarowych.

Jak zatem można wykorzystywać to promieniowanie bez obaw o zdrowie użytkowników? Dr Syntfeld-Każuch przyznaje, że społeczeństwo boi się neutronów, dlatego ich wykorzystanie możliwe jest tylko w takich branżach, gdzie ryzyko używania urządzenia i jego potencjalnego negatywnego wpływu na zdrowie jest dużo mniejsze, niż skutki, jakie niesie za sobą wybuch materiału.
- Przyszli użytkownicy tego urządzenia nieco się obawiają bliskiego sąsiedztwa neutronów. Tymczasem będzie to urządzenie, które chcielibyśmy zastosować z daleka od operatora. Jeżeli zaistnieje domniemanie, że gdzieś został porzucony materiał wybuchowy lub że taki materiał jest przemycany, to urządzenie podjedzie do obiektu, ale operator będzie znajdował się co najmniej 50 metrów dalej -  mówi dr Agnieszka Syntfeld-Każuch. - Najpierw prześwietlimy pojazd czy kontener urządzeniem rentgenowskim. Dopiero w razie wątpliwości i podejrzeń, że są tam materiały wybuchowe, podjedzie nasz mobilny system i aktywuje neutronami prawdopodobnie ukryty materiał wybuchowy, który zacznie emitować charakterystyczne promieniowanie gamma - tłumaczy badaczka.

Centrum Badań w Świerku prowadzi już rozmowy z Centralnym Biurem Śledczym w Warszawie, celnikami, strażą graniczną. Kiedy pojawi się demonstrator technologii, naukowcy będą chcieli wyjść z propozycją do wojska.

Radiograf wykryje przemyt

Wykrywaniu przemytu innych przedmiotów i substancji niż materiały wybuchowe będzie służyło inne urządzenie. System do prześwietlania ładunków wielkogabarytowych pozwoli wykryć przemyt odpadów i substancji toksycznych oraz towarów i technologii o znaczeniu strategicznym: narkotyki, papierosy, produkty podwójnego przeznaczenia. - Urządzenia tego typu występują w Polsce i służą do prześwietlania promieniowaniem X obiektów. Na przejściach granicznych od wielu lat montowane są tzw. bramki czy portale, małe prześwietlarki rentgenowskie montowane są też w portach lotniczych. My celujemy w prześwietlanie wielkich gabarytów: tirów, samochodów ciężarowych, kontenerów. Innowacyjność przejawia się w zastosowaniu dwóch energii wiązek promieniowania X, co da nam możliwość lepszej identyfikacji materiałów znajdujących się w kontenerze, naczepie tira lub ciężarówce - opisuje dr Syntfeld-Każuch.

Radiograf będzie identyfikował zawartość kontenera i wykrywał szeroko rozumiany przemyt. W projekcie dodatkowo badana jest pewna metoda aktywacji materiałów rozszczepialnych, tak żeby było to urządzenie czułe również na materiał jądrowy. Uczeni szukają dodatkowych funkcjonalności, które wpłyną na konkurencyjność, ponieważ takie urządzenia do radiografii X, również w naszym kraju, oferuje jedna z firm w Chinach.

(ew/pap)

Czytaj także

Co po LHC?

Ostatnia aktualizacja: 23.11.2009 13:05
Przedstawiamy naukowe możliwości i trwające już prace nad nowymi zderzaczami cząstek. Jeszcze potężniejszymi.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ciężarówka do prześwietlenia

Ostatnia aktualizacja: 21.01.2011 11:00
Fizykom pracującym nad urządzeniem do prześwietlania ciężarówek udało się zbudować unikatowy detektor, precyzyjnie mierzący zmienną energię akceleratorów. Chcieli demonstrować klientom skuteczność prześwietlarki - zauroczyli ich samym aparatem do pomiarów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

W zderzaczu hadronów odkryto nową cząstkę!

Ostatnia aktualizacja: 22.12.2011 14:40
Fizycy znaleźli nowy rodzaj cząstek, z których zbudowany jest wszechświat. Odkrycia dokonano w Wielkim Zderzaczu Hadronów na granicy szwajcarsko-francuskiej.
rozwiń zwiń