Laureat literackiego Nobla - Mario Vargas Llosa - który lubi nawiązywać w swoich powieściach na autentycznych życiorysów, przymierzał się do napisania o Casemencie od lat. W irlandzkim bohaterze zafascynowała go niejednoznaczność, pokazująca - jak pisarz powiedział w wywiadzie dla "Guardiana" - skomplikowanie ludzkiej natury i trudności, jakie niesie ocenianie ludzi.
Roger Casement, urodzony w 1864 roku w Dublinie, jako brytyjski konsul w Kongo został wydelegowany do sprawdzenia warunków pracy tubylców, którzy zajmowali się zbieraniem kauczuku. Kongo było wówczas prywatną własnością belgijskiego króla Leopolda II, który prowadził tam rabunkową gospodarkę. Aby zmaksymalizować zyski, królewscy urzędnicy wprowadzili brutalny system, w którym żołnierze wkraczali do wybranej wsi, biorąc za zakładników miejscowe kobiety. Ich uwolnienie było możliwe wyłącznie po dostarczeniu przez mężczyzn kontyngentu kauczuku. Bicie, gwałty i morderstwa były na porządku dziennym. Według różnych szacunków działania Leopolda II doprowadziły do śmierci nawet setek tysięcy osób.
W powieści Llosy Casement spotyka w Kongo marynarza o ambicjach literackich - Konrada Korzeniowskiego. W rzeczywistości nie wiadomo, czy doszło do takiego spotkania, ale było ono najzupełniej prawdopodobne. Swoje obserwacje z Kongo pod belgijskimi rządami polski pisarz opisał w "Jądrze ciemności". Casement na podstawie swoich obserwacji przygotował raport, który poruszył opinię publiczną. Wybuchła afera, która doprowadziła do tego, że kontrolę nad terytorium, odtąd znanym jako Kongo Belgijskie, przejęło państwo.
Powodzenie misji Casementa spowodowało, że powierzono mu następne zadanie. Miał przygotować raport o traktowaniu amazońskich Indian zatrudnionych przez koncern Amazon Company, zarejestrowany na brytyjskiej giełdzie, co sprawiło, że Wielka Brytania poczuwała się do odpowiedzialności za jej działania. Casement w ciągu kilku miesięcy podróży po Amazonii odkrył, że sytuacja Indian niewiele różni się od tego, co widział w Kongo. Działalność koncernu w ciągu kilkunastu lat doprowadziła do wymarcia całych plemion Indian, zdemoralizowani nadzorcy traktowali ich jak niewolników. Bicie, przemoc i zabójstwa były dla nich normalnymi sposobami dyscyplinowania "dzikusów". Raport Casementa przyczynił się do upadku Amazon Company.
Llosa przedstawia ewolucję poglądów Casementa, który pod wpływem przeżyć z Kongo i Peru poczuł silny związek z inną prześladowaną społecznością, do której sam należał ze względu na pochodzenie - Irlandczykami. Tytułowe "Marzenie Celta" to nie tylko wizja świata bez przemocy, ale także pragnienie, aby Irlandia odzyskała niepodległość.
- Mario Vargas Llosa wzniósł się w "Marzeniu Celta" na wyżyny, język zachwyca, temat niezwykle porusza, a książka po prostu nas niesie, mimo swojego gatunkowego ciężaru - recenzuje nową książkę noblisty Michał Nogaś.
Mario Vargasa Llosa w Polsce
W związku z publikacją swojej najnowszej powieści Llosa przyjedzie do Polski. Spotka się z czytelnikami w Warszawie (21 października) i w Krakowie (22 października).
KONKURS:
Dla naszych czytelników mamy egzemplarze książki "Marzenie Celta". Aby wygrać jeden z nich, należy odpowiedzieć na pytanie: W którym roku Mario Vargas Llosa został uhonorowany nagrodą Nobla?
Prawidłowe odpowiedzi należy wysyłać do 14 października na adres: kultura.konkurs@polskieradio.pl
W tytule wiadomości należy podać tytuł książki, w treści imię, nazwisko oraz adres do korespondencji.
Zwycięzcy zostaną powiadomieni o wygranej drogą mailową.
(mz)
