Jądro ciemności

U szczytu swej marynarskiej kariery Konrad Korzeniowski był kapitanem statku parowego kursującego po Kongo. Przemyślenia i obserwacje wyniesione właśnie z owej ostatniej podróży stały się kanwą opowiadania Josepha Conrada Jądro ciemności. Zajmuje ono centralne miejsce w twórczości tego pisarza, warto wspomnieć, że doczekało się dwóch ekranizacji. W role demonicznego Kurtza wcielali się John Malkovich i Marlon Brando.

Joseph Conrad Korzeniowski.mp3 (17,01 MB)

CHCESZ WIĘCEJ KULTURY??? POSŁUCHAJ SERWISU KULTURA!!!

Jądro ciemności zaczyna się od opowiadania kapitana Marlowa, który czekając na odpływ na pokładzie jachtu opowiada grupce przyjaciół o swojej wyprawie do Afryki. W miarę postępów opowieści, podróż w głąb Czarnego Kontynentu staje się coraz bardziej metaforyczna. Im bardziej zbliżamy się do legendarnego Kurtza tym bardziej otoczenie dostraja się do swojego pana, który nim zawładnął. Kurtz to postać niemal mityczna, krążą o nim niestworzone legendy, wśród tubylców jest uważany za boga. Jako agent placówki handlującej kością słoniową ma najlepsze wyniki w jej pozyskiwaniu (co często oznacza ordynarną grabież) spośród wszystkich pracowników Kompanii, jednak od jakiegoś czasu nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Jako, że jego placówka znajduje się w głębi dżungli i nie ma z nią kontaktu, w misję jej odszukania i wyjaśnienia całej sytuacji wysłany zostaje Marlow.

Marlon Brando w roli Kurtza w "Czasie Apokalipsy", źr.

Głównego bohatera poznajemy głównie z relacji rozmówców Marlowa, dowiadujemy się o jego szlachetności, inteligencji, moralności. Kurtz w ich oczach to wizjoner pragnący zmian, którym kierowały wspaniałe inspiracje i zamiary. Był człowiekiem światłym, wrażliwym, lecz w miarę odchodzenia od cywilizacji i zagłębiania się w krainę, „gdzie panuje mrok” zatracał się w poczuciu własnej mocy, siły, wreszcie boskości. Twarzą w twarz spotykamy się z nim dopiero, gdy jest u kresu swego życia – słaby, schorowany, zrezygnowany i świadomy swej porażki. Osamotnienie i zezwierzęcenie, któremu w pewnym stopniu uległ, pozostawiło głębokie ślady w jego psychice i zachowaniu -  „Dusza Kurtza samotna w środku dżungli zajrzała w głąb siebie samej i – jak mi Bóg świadkiem – oszalała”. Zbrodnie i wszystkie okropności, które popełnił w ciągu życia, na jego koniec zaczynają go prześladować i niszczyć – „Zgroza! Zgroza!” To są ostanie słowa podsumowujące jego życie, szepcze je w chwili śmierci. Ten straszliwy „okrzyk szeptem” i twarz, na której znajdował się wyraz „ponurej pychy, bezlitosnej siły, przeraźliwego strachu – głębokiej i beznadziejnej rozpaczy” to zarazem ocena samego autora. Zgrozą była chciwość i zło, żądza wzbogacenia się. Wykorzystywanie, mordowanie i upodlanie. To elementarne zło, które czai się we wnętrzu, owo jądro ciemności, do którego zbliżył się Kurtz.  Pamiętna scena, w której ukazany jest cały tragizm tej postaci, to właśnie ów szept, w którym zawarł swoje wieczyste potępienie. Potępienie obejmujące wszystkich zdobywców, dla których jedyną wartością była kość słoniowa, w imię zysku bez wahania rezygnujących z wielkich ideałów i szlachetności.

Jednak Jądra ciemności nie powinno się traktować jedynie z płaszczyzny kolonializmu i jego krytyki. To opowieść, która mówi o ludziach dużo więcej niż pewnie chcielibyśmy wiedzieć. To zejście do samego centrum, do tej ukrytej części nas, ciemności której nie pozwalamy ujrzeć światła dziennego, do samego dna piekieł, które właśnie stanowi tę zgrozę.

Tomiszon

Joseph Conrad, Jądro ciemności.