Jak w Ameryce!

Na całym świecie dobrze znana jest amerykańska sztuka fotografii, obrazująca życie w Stanach wzdłuż i wszerz. Tworzy wyobrażenie kraju i pomaga się z nim utożsamić. Czy w Polsce jest to możliwe?

Odpowiedzi na to pytanie można szukać w książce "Amerykanka" ze zbiorem zdjęć Zofii Chomętowskiej, wybranych przez Jakuba Śwircza - teoretyka fotografii, specjalisty w kulturowym funkcjonowaniu fotografii i Kubę Dąbrowskiego - jednego z najważniejszych fotografów młodego pokolenia.

"Zofia Chomętowska nie była Amerykanką. To oczywiste. Polska nigdy nie była Ameryką. To również prawda. Ale nie o nią nam przecież chodzi. Ameryka jest po prostu daleko, kiedyś, w czasach młodości Chomętowskiej była jeszcze dalej. Od zawsze jednak była krajem pełnym fotografii, potrzeby wizualnej reprezentacji, sfotografowania wszystkiego. Dzięki temu łatwiej pobudzała wyobraźnię." (fragment z "Amerykanki", tekst: Jakub Śwircz).

 

Zofia Chomętowska, dokumentująca zwyczajne życie małoobrazkową Leicą, to słynna postać w międzywojennej Polsce. Swoje zdjęcia publikowała w prasie codziennej i specjalistycznej, miała też trzy indywidualne wystawy w stolicy i uczestniczyła w dużych projektach ("Warszawa wczoraj, dziś i jutro" czy "Warszawa oskarża!"). W 1936 roku wygrała konkurs na stanowisko fotografa Ministerstwa Komunikacji. W ramach tej pracy podróżowała po całej Polsce, a wykonane przez nią zdjęcia były zawieszane w wagonach kolejowych i publikowane w wydawnictwie ministerstwa.

Prawdopodobnie z tego okresu pochodzą zdjęcia, wybrane przez Śwircza i Dąbrowskiego z przepastnego archiwum fotografki, które zabrała ze sobą w 1947 roku do Londynu, a stamtąd do Argentyny. W książce zobaczymy ponad 30 niepublikowanych dotąd zdjęć Chomętowskiej, którymi dokumentowała międzywojenną Polskę podczas swoich podróży. Archiwum Chomętowskiej okazało się być olbrzymią szansą dla Śwircza i Dąbrowskiego, poszukujących polskiego odpowiednika amerykańskiej fotografii drogi. Dodatkowo, jedno ze znalezionych przez nich zdjęć przedstawia kawiarnię o nazwie "Amerykanka" - trudno o lepsze dopełnienie pomysłu.

- My w żaden sposób nie ingerowaliśmy w zdjęcia, natomiast pozwoliliśmy sobie po prostu ułożyć alternatywną historię - mówi Jakub Śwircz. - Przede wszystkim są to zdjęcia, które pokazują Polskę inaczej, pokazują ją jako miejsce pięknych samochodów, relaksu, swobody. To jest książka odsączona od ciężaru historii, tam nie ma żadnej grozy, smutku, lęku. Żadnych chwil, które mogłyby spowodować, że będziemy wracać do tego, co już wiemy o historii Polski.

Tematyka fotografii Chomętowskiej jest bardzo swobodna, tak jak spojrzenie Śwircza i Dąbrowskiego na te zdjęcia. Są na nich niedźwiedzie, słonie, lwy i pelikany, są piękne samochody i ludzie spędzający wolny czas na basenach i w kawiarniach. Jest dużo zabawy, bo takie też było polskie międzywojnie, które ciągle odkrywamy na nowo.

Książkę "Amerykanka" można kupić na stronie Fundacji Archiwum Fotografii. Została wydana w limitowanej edycji 300 egzemplarzy - radzę się więc pospieszyć!

Agnieszka Obszańska

[e-mail]

Aby posłuchać audycji "Teren Kultura" w radiowej Trójce, której gościem był Jakub Śwircz, wystarczy kliknąć na dźwięk w ramce po prawej stronie artykułu.