Jan Grudziński - kapitan zaginionego okrętu

Kapitan marynarki, dowódca ORP "Kujawiak" i ORP "Orzeł", inicjator ucieczki tego okrętu z portu w Tallinie.

Jan Grudziński, źr. Jerzy Pertek: Dzieje ORP Orzeł, Gdynia 1966/ Wikimedia Commons/dp

Jan Grudziński urodził się w Kijowie 3 grudnia 1907. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, razem z rodzicami przeprowadził się do Lwowa. Tam uczył się w korpusie kadetów. Stefan Łaszkiewicz, kolega ze szkolnej ławy Grudzińskiego w książce "Szum młodości" wspominał przyszłego kapitana jako bystrego i zawadiackiego młodzieńca ze skłonnością do płatania psikusów. 

W 1928 roku Grudziński ukończył w Toruniu Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej. W swojej karierze pływał na transatlantyku MS "Piłsudski", ORP "Smok", dowodził okrętem ORP "Kujawiak" i łodziami podwodnymi ORP "Sęp" oraz ORP "Orzeł". 

Nad tą drugą dowództwo przejął po komandorze Henryku Kłoczkowskim, po wybuchu II wojny światowej, już po zawinięciu "Orła" do neutralnego portu w Tallinie. To Grudziński był jednym z organizatorów ucieczki okrętu z internowania. 

Pod jego komendą "Orzeł" przedostał się przez Bałtyk i Cieśniny Duńskie do Wielkiej Brytanii oraz brał udział w brawurowej akcji zatopienia niemieckiego transportowca "Rio de Janeiro". Jan Grudziński, razem ze swoją załogą i okrętem, zginął w okolicach cieśniny Skagerrak. Dokładne okoliczności zatonięcia okrętu i miejsce spoczynku wraku do dziś nie są znane. 

Przez wiele lat w archiwach BBC znajdowała się płyta z rzekomym nagraniem głosu Grudzińskiego. Jan Nowak-Jeziorański odkrył jednak, że głos należy do oficera-mechanika na "Orle", Stanisława Pierzchlewskiego, zaś Grudziński był autorem tekstu.

Posłuchaj, jak doszło do rozwiązania zagadki nagrania z 18 grudnia 1939. 

bm