Wolne Związki Zawodowe

Andrzej Gwiazda

Ostatnia aktualizacja: 21.01.2018 09:35
Gwiazda
Andrzej Gwiazda, 2017
Andrzej Gwiazda, 2017Foto: PR/Paweł Kurek

Urodził się 14 kwietnia 1935 roku w Pińczowie. W 1940 roku został wraz z rodziną wywieziony do Kazachstanu, skąd wrócił w 1946 roku. Najpierw mieszkał na Górnym Śląsku, a od 1948 roku w Gdańsku. W 1966 roku skończył studia – kierunek elektroniki na Politechnice Gdańskiej.

W latach 1966-1973 pracował jako asystent w Instytucie Cybernetyki Politechniki Gdańskiej, a od 1973 do 1981 roku zatrudniony był jako inżynier w Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmor.

W marcu 1968 roku brał udział w wiecach protestacyjnych na Politechnice, a w 1970 roku uczestniczył w protestach robotniczych w Gdańsku. 2 listopada 1976 roku, wraz z żoną Joanną Dudą-Gwiazdą, wysłał list do Sejmu PRL z wyrazami poparcia dla działań Komitetu Obrony Robotników, za co oboje otrzymali zakaz wyjazdu za granicę. Od 1977 roku współpracował z Biurem Interwencyjnym KOR oraz z redakcją niezależnego pisma "Robotnik".

29 kwietnia 1978 roku razem z Antonim Sokołowskim i Krzysztofem Wyszkowskim ogłosił deklarację Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Został liderem WZZ, do których wkrótce dołączyli m.in. Bogdan Lis, Anna Walentynowicz, Alina Pieńkowska.

Współredagował, wydawane od sierpnia 1978 roku, drugoobiegowe pismo "Robotnik Wybrzeża". Prowadził spotkania dyskusyjne dla zwolenników WZZ, drukował oraz kolportował niezależne wydawnictwa i ulotki.

Był wielokrotnie zatrzymywany w areszcie na 48 godzin, przesłuchiwany, poddawany rewizjom. Służba Bezpieczeństwa rozpracowywała i inwigilowała go od 1978 do 1990 roku. Jego sprawa miała kryptonimy – "Brodacz", "Saturn" i "Krokus".

16 sierpnia 1980 roku był inicjatorem strajku w Elmorze, a także członkiem Prezydium Międzyzakładowej Komisji Strajkowej w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Współtworzył listę 21 postulatów oraz negocjował porozumienia sierpniowe, których jednak nie podpisał, uznawszy, że MKS poszedł na zbyt duże ustępstwa.

Od września 1980 roku działał w Solidarności, m.in. jako wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Gdańsk, wiceprzewodniczący Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a w lipcu 1981 roku delegat na I Walnym Zgromadzeniu Delegatów Regionu Gdańskiego, członek Zarządu Regionu, członek Komisji Krajowej. W wyborach na przewodniczącego Solidarności przegrał z Lechem Wałęsą. 29 listopada 1981 roku w proteście przeciw metodom kierowania związkiem przez Lecha Wałęsę odszedł z Zarządu Regionu.

Internowany 13 grudnia 1981 roku. Był przetrzymywany do sierpnia 1984 roku. 16 grudnia 1984 roku został ponownie aresztowany w czasie uroczystości rocznicowych pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców w 1970 w Gdańsku i skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdańsku na 3 miesiące więzienia. Zwolniono go w maju 1985 roku.

W latach 1986-1991 pracował dorywczo jako malarz. W 1988 roku wyjechał z żoną w kilkumiesięczną podróż do Francji, Wielkiej Brytanii, USA i Kanady, gdzie oboje informowali międzynarodową opinię publiczną o sytuacji w Polsce, zbierali pieniądze na działalność podziemia.  

Protestował przeciwko obradom Okrągłego Stołu. W latach 1989-1997 wraz z żoną pracował w piśmie "Poza Układem". W czerwcu 1989 roku razem z Andrzejem Kujawą, Joanną Radecką, Anną Walentynowicz i żoną, założył Wolne Związki Zawodowe, które istniały do 1993 roku.

W 2000 roku Andrzej Gwiazda otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska, a w 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Orderem Orła Białego.

Biogram w oparciu o publikację "Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956 -89", t. 1, pod redakcją Jana Skórzyńskiego. Ośrodek KARTA, Warszawa 2000