Masyw górski, na którym stał klasztor, był kluczowym stanowiskiem tzw. linii Gustawa, czyli systemu połączonych niemieckich linii obronnych. Linia ta biegła przez całą szerokość Włoch i stanowiła przykład imponującej inżynierii wojskowej. Był to najpotężniejszy system obronny, z jakim podczas wojny zetknęły się wojska sprzymierzonych. Jedyna droga na Rzym wiodła właśnie obok Monte Cassino. Od niepamiętnych czasów obrońcy Włoch zastępowali drogę najeźdźcom ciągnącym z południa właśnie w tym miejscu. Wysokie góry, spiętrzone od morza do morza, nie dawały szans na przebicie się na północ. Wielkie szturmy wojsk amerykańskich, brytyjskich i innych w dniach 15 lutego, 15 marca oraz 12 maja 1944 roku, okupione ogromnymi stratami, nie doprowadziły do zdobycia Monte Cassino i utorowania drogi do Rzymu.
Natarcie na wzgórze klasztorne wznowił 17 maja 1944 roku 2 Korpus Polski pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Po zażartych, krwawych walkach, o godz. 10.20 18 maja 1944 roku, patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich zajął ruiny klasztoru na Monte Cassino i wywiesił na nich proporczyk pułkowy. Wkrótce na murach opactwa pojawił się biało-czerwony sztandar, a następnie obok niego flaga brytyjska. Po południu na wzgórzu odegrano hejnał mariacki. Monte Cassino było zdobyte! W 1945 roku u stóp wzgórza Monte Cassino otwarto polski cmentarz wojenny, na którym spoczęło 1072 polskich żołnierzy. W 1970 roku pochowany tam został również gen. Władysław Anders.
Pamiętajmy o naszych bohaterach, którzy w tamtych wielkich dniach, jak napisał gen. Anders - "oddali ducha Bogu, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce". W 80. rocznicę wielkiej bitwy, która przeszła do historii jako jedna z najkrwawszych, a zarazem najważniejszych bitew II wojny światowej słuchowisko Tomasza Lerskiego pt. "Przechodniu, powiedz Polsce...".
Tomasz Lerski "Przechodniu, powiedz Polsce…"
Reżyseria: Dobrosława Bałazy
Realizacja: Paweł Szaliński
Opracowanie muzyczne: Marian Szałkowski
Obsada: Zuzanna Galia, Andrzej Mastalerz, Stefan Knothe, Mirosław Wieprzewski, Wojciech Machnicki, Robert Czebotar, Krzysztof Szczepaniak, Piotr Makarski
Słuchowisko "Przechodniu, powiedz Polsce..." emitowane było 18 maja po godz. 21.00 na antenie Programu 1.
POSŁUCHAJ INNYCH SŁUCHOWISK TEATRU POLSKIEGO RADIA
***
Teatr Polskiego Radia/jw/mt
