Obchodzą je zarówno żyjący w Polsce Tatarzy, określający siebie jako „Polaków o tatarskich korzeniach", prawowierni muzułmanie, zamieszkali głównie na Ziemi Białostockiej i głównie we wsiach Kruszyniany, Bohoniki i Studzianka, ale także skupieni przy meczetach i Ośrodkach Kultury Muzułmańskiej w Gdańsku, Poznaniu i Warszawie, jak i inni wyznawcy islamu, przebywających tymczasowo na naszych ziemiach (np. studenci, czy dyplomaci).
Główna ideą święta Kurban Bajram jest zawierzenie Bogu i Jego miłosierdziu, wyrażane słowami modlitwy, rozpoczynającej się zawsze od wezwania Allaahu akbar - Allah jest wielki.
Bóg jest wielki, Bóg jest wielki, nie ma żadnego bóstwa, prócz Allaha, Bóg jest wielki, Bóg jest wielki i chwała należy się Bogu.
Tę modlitewną formułę powtarzają wielokrotnie w święto Kurban Bajram zarówno mężczyźni, jak i kobiety modlący się wspólnie lub indywidualnie w meczecie czy w domowym zaciszu, przebywający zarówno w miejscu swego zamieszkania, jak i będący w podróży. Obyczaj religijny nakazuje, aby w Kurban Bajran odbywać spotkania rodzinne i towarzyskie, wręczać sobie prezenty, udzielać jałmużny i składać datki pieniężne na pomoc biednym i wspieranie różnych pożytecznych celów społecznych.
Tatarzy polscy obyczajem przodków w Kurban Bajram odwiedzają mizary (cmentarze) i groby swych bliskich zmarłych. Obchodząc mizar dookoła, modlą się także za dusze wszystkich pochowanych tam współwyznawców.
Starsze osoby zgodnie z najdawniejszą tradycją przynoszą ze sobą na cmentarz obrzędowe placki, owoce, słodycze itp., czyli poczęstunek zwany sadogą i spożywają ją przy grobach w intencji zmarłych.
Kurban Bajram upamiętniać ma wydarzenia opisane w Starym Testamencie i Koranie: Bóg, poddając próbie wiarę, oddanie i posłuszeństwo Abrahama (patriarchy żyjącego ok. II tysiąclecia p.n.e, według przekazów biblijnych praojca narodu arabskiego, żydowskiego, Edomitów i innych) rozkazuje mu złożyć w ofierze swego syna Izmaela. Próbę tę Abraham przechodzi zwycięsko, z największym bólem, ale bez wahania poddając się woli Bożej, a Bóg w nagrodę nakazuje mu, zamiast własnego dziecka, zabić w ofierze baranka (w niektórych wersjach koziołka).
Na pamiątkę tej ofiary Abrahama, na święto Kurban, wszyscy ojcowie muzułmańskich rodzin, zwłaszcza zamożnych, składają w ofierze owcę, barana, krowę, byka lub koźlę. Zwierzę ofiarne musi zostać rytualnie zabite, chociaż w ostatnich czasach protestują przeciwko temu obrońcy praw zwierząt. Uboju dokonują wykwalifikowani muzułmańscy rzeźnicy. Mięso dzieli się potem na trzy równe części przeznaczone dla domowników, bliższej i dalszej rodzinę oraz ubogich bardzo potrzebujących takiego właśnie wsparcia i lepszego, posilnego, świątecznego jedzenia.
W Kurban Bajran na świątecznych, domowych stołach nie brakuje także potraw z ryżu, warzyw, sałat, placków, ciast i słodyczy, a wśród nich takich specjałów jak np. czak-czak - ciastek o orzechowym smaku, trybuszaka, pikantnej zrumienionej kiszki ziemniaczanej oraz słynnego pierekaczwnika, ciasta z nadzieniem mięsnym lub słodkim z sera z rodzynkami, lub jabłek, chluby tatarskiej kuchni domowej i restauracyjnej, w Kruszynianach i Bochonikach. Wspólna biesiada w gronie rodziny, przyjaciół i zaproszonych gości, jest bowiem ważnym elementem święta.
*
Każdy prawowierny muzułmanin przynajmniej raz w życiu powinien odbyć pielgrzymkę do Mekki, czyli hadżdż - do Al-Kaby z Czarnym Kamieniem, największą świętością wszystkich wyznawców islamu, który należy ze czcią ucałować. Zasadnicza i najważniejsza pielgrzymka rozpoczyna się ósmego dnia, w dwunastym miesiącu muzułmańskiego roku księżycowego, a więc łączy się z terminem Kurban Bajramu.
Aby móc doświadczyć jej zbawczego, uświęcającego działania należy najpierw głośno, po arabsku, wypowiedzieć intencję, w jakiej się ją podejmuje, i poddać się różnym ograniczeniem, umartwieniom i zakazom: zrezygnować z intymności i stosunków płciowych, zabiegów pielęgnacyjnych (nawet obcinania włosów czy paznokci). Mężczyźni idący w pielgrzymce powinni mieć na sobie dwie nieobrębione i niezszywane chusty, obwiązane wokół bioder i na lewym ramieniu oraz sandały z niezszywanej skóry z odkrytymi palcami i piętami. Zwykłe ubrania przystoją tylko kobietom.
Nie wolno jest stosować siły i to w żadnej formie. Zakazane są polowania, ścinanie drzew i inne podobne zajęcia.
Poddanie się tym wszystkim rygorom zapewnia wejście, podczas pielgrzymki, w obszar sacrum. Na miejscu, w Mekce, składa się w świątyni stosowną ofiarę w postaci rytualnie zabitego zwierzęcia oraz pieniędzy. Jest to obowiązek religijny wszystkich zdrowych na ciele i umyśle wyznawców islamu, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, posiadających odpowiednią kondycję fizyczną (dla odbycia długiej drogi) oraz wystarczające środki pieniężne.
To dlatego Kurban Bajran zwie się także Pielgrzymką – Id al-Adha. Hadżdż, która oczyszcza, uświęca jej uczestników i zbliża ich do Boga.
dr Barbara Ogrodowska
***
Więcej artykułów w dziale "Świętujemy".
