Jury przyznało Nagrodę Specjalną „Fonogramu Źrodeł” Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk za serię płyt Folk Music Collection, w której w ubiegłym roku ukazały się albumy:
- Te skrzypce pamiętają czasy Chopina…", Nagrania archiwalne skrzypków ludowych ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN.
- "Hen, gdzie piaski i moczary, gdzie zielone zawsze bory. Pieśni Puszczy kurpiowskiej"
- "Cassubia incognita. Pieśni kaszubskie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN"
- "Early Post-War Polish Folk Music Recordings (1945-1950)"
Okładka płyty "Te skrzypce pamiętają czasy Chopina"
Te skrzypce pamiętają czasy Chopina…
Te skrzypce pamiętają czasy Chopina - tak opowiadał o swoich skrzypcach zmarły kilka klat temu Kazimierz Meto - jeden z ostatnich autentycznych wiejskich muzykantów. Tę wypowiedź przyjęliśmy jako motto dla płyty prezentującej najstarsze archiwalne nagrania ludowej muzyki skrzypcowej ze zbiorów Instytutu Sztuki. Wybór taki podyktowany był również okolicznościami wydania niniejszej płyty, którą słuchacz otrzymuje u progu 2010 roku - dwusetnej rocznicy urodzin genialnego polskiego kompozytora - Fryderyka Chopina.
Choć w muzyce Chopina inspiracja polskim folklorem muzycznym stanowi istotny wyznacznik tzw. stylu narodowego, naszym celem nie było poszukiwanie bezpośrednich odniesień języka muzycznego kompozytora do folkloru ani podążanie śladami Chopina po Mazowszu i innych regionach Polski. Chcieliśmy raczej, dokonując wyboru uwzględniającego w znacznej mierze najstarszą generację utrwalonych w nagraniach skrzypków ludowych, a także ufając w wierność tradycyjnego przekazu, ukazać słuchaczowi klimat muzyczny dawnej, dziewiętnastowiecznej wsi Polski Środkowej - stylu muzycznego i repertuaru, z jakimi również - prawdopodobnie - mógł zetknąć się Fryderyk Chopin jak też jemu współcześni.
Wybór ograniczyliśmy do terenów historycznego Mazowsza wkraczając także na tereny gdzie nie odnotowano pobytu kompozytora, m.in. Radomszczyzny, Opoczyńskiego, Podlasia - zachowały się stamtąd bowiem interesujące nagrania dokumentalne. Nie uwzględniliśmy tutaj tak istotnych dla inspiracji chopinowskich Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, bowiem muzyka tej części Polski zostanie zaprezentowana na kolejnej planowanej płycie.
Mistrzowie muzyki ludowej odeszliby w zapomnienie, gdyby nie utrwalony na taśmie zapis ich kunsztu, wrażliwości i wyobraźni, których obraz pragniemy przedstawić na niniejszej płycie. Czy taką muzykę ludową mógł słyszeć Fryderyk Chopin? Kto wie…
Jacek Jackowski
Lista utworów
- Kujawiak od Sannik
- Kujawiak starego Skoniecznego
- Kujawiak Mierczewskiego
- Kujawiak
- Kujawiak
- Kujawiak
- Kujawiak Domańskiego
- Chmiel
- Kujawiak
- Oberek
- Oberek
- Ober owczarek
- Mazurek
- Oberek
- Oberek
- Oberek
- Oberek
- Oberek Jareckiego
- Kujon
- Mazur
- Oberek
- Pląsy
- Oberek z nad Pilicy
- Oberek od Przybyszewa
- Z olsyny
- Oberek Skaryszewski
- Witosa
- Hrabiowski
- Mazur z Zamłynia
- Mazur Wieniawy
- Obery z Mokrosęka
- Z Kaszewskiej Woli
- Z Ludwikowa
- Okrąglak Marcelonka
- Okrąglak Gajowioka
- Oj chmielu
- Oberek od Józefowa
- Oberek wsiowy
- Wędrowiec
- Wędrowiec
- Owczarz
- Mazur Kujawiak
- Oj pocóż
- Od roboty
- Mazurek weselny
- Od Przytyka
- Tańczaków
- Płaczek
- Oberek tutejszy
- Od Nortów
- Domińskiego
- Od Kasowa
- Za bydłem
- Ober
- Mazur
- Oberek rzecycarz
- Mazurek
- Melodia weselna: Pobłogosław matko te twoją córeczkę
- Mazurek
- Oberek (skrzypce, bębenek)
- Oberek: Chodźmy już do domu bo nas wyganiajóm
- Oberek
- Chmiel
- Wczoraj dysc padoł
Wykonawcy
Rytel (b.d.) - skrzypce (1, 2, 3)
ur. w 1906 r.; nagr. 1958 r. Koszelew pow. Gostynin
Antoni Szewczyk - skrzypce (4)
ur. w 1906 r. Czermno pow. Gostynin, zam. Wymyśle Nowe pow. Gostynin; nagr. 1959 r. Wymyśle Nowe pow. Gostynin
Czesław Michalak - skrzypce (5, 6, 7)
ur. w 1915 r. Krubin pow. Gostynin i tam zam.; nagr. 1959 r. Krubin pow. Gostynin
Józef Mielczarek - skrzypce (8)
ur. w 1893 r. Komentowo pow. Płock, zam. Samborz pow. Płock; nagr. 1956 r. Samborz pow. Płock
Stanisław Gniazdowski - skrzypce (9, 10)
ur. w 1898 r. Obrębiec pow. Przasnysz i tam zam.; nagr. 1963 r. Obrębiec pow. Przasnysz
Władysław Bąkowski - skrzypce (11)
ur. w 1898 r. Przasnysz, zam. Obrębiec pow. Przasnysz; nagr. 1963 r. Obrębiec pow. Przasnysz
Władysław Polakowski - skrzypce (12)
ur. w 1901 r. Przasnysz i tam zam.; nagr. 1963 r. Przasnysz
Franciszek Maradziecki - skrzypce (13, 14, 15, 16, 17)
ur. w 1897 r., zam. Mszadla pow. Skierniewice; nagr. w 1952 r. Lipce pow. Skierniewice
Tomasz Latoszewski - skrzypce (18)
ur. w 1909 r. Chąśno II pow. Łowicz i tam zam.; nagr. 1959 r. Chąśno II
Stanisław Wiercioch - skrzypce (19)
ur. w 1935 r. Stachlew pow. Łowicz, zam. Bełchów pow. Łowicz
Jan Wasiak - śpiew, skrzypce (20, 21)
ur. w 1902 r. Wola Miedniewska pow. Grodzisk Maz. i tam zam.; nagr. 1956 r. Wola Miedniewska pow. Grodzisk Maz.
Józef Mańkowski - skrzypce (22)
ur. w 1880 r. Mętne pow. Garwolin, zam. Podsekuła pow. Siedlce; nagr. 1966 r. Podsekuła pow. Siedlce
Jan Stasiak - skrzypce (23)
ur. w 1917 r. Strupiechów pow. Grójec, zam. Pobiedna pow. Rawa Maz.; nagr. 1967 r. Nowe Miasto pow. Rawa Mazowiecka
Bronisław Białek - skrzypce (24)
ur. w 1914 r. Strupiechów pow. Białobrzegi i tam zam.; nagr. 1956 r. Strupiechów pow. Białobrzegi
Wojciech Dziuba - skrzypce (25)
ur. w 1869 r. Kłonna pow. Opoczno, zam. Grabowska Wola pow. Radom; nagr. 1952 r. Wrzeszczowska Wola pow. Radom
Józef Wesołowski - skrzypce, [NN - bębenek] (26, 27)
ur. w 1877 r. Czarnocin pow. Radom, zam. Kadłubska Wola pow. Radom; nagr. 1952 r. Rogolin pow. Radom
Stanisław Włodarczyk - skrzypce (28)
ur. w 1884 r.; nagr. 1952 r. Jaszczowice Kolonia pow. Radom
Józef Bieniarz - skrzypce, [NN - bębenek] (29, 30)
ur. w 1885 r. Bukówne pow. Radom, zam. Kadłubska Wola pow. Radom; nagr. 1952 r.
Stanisław Pajączkowski - skrzypce (31, 32, 33)
ur. w 1890 r. Kaszów pow. Radom, zam. Mokrosęk pow. Radom; nagr. 1952 r. Mokrosęk pow. Radom
Jan Fokt - skrzypce (34, 35, 36, 37)
ur. w 1904 r. Józefów pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Józefów pow. Radom
Marian Matysiak - bębenek (34, 35, 36, 37)
ur. w 1922 r. Józefów i tam zam.; nagr. 1952 r. Józefów pow. Radom
Franciszek Nachyła - skrzypce (38, 39, 40)
ur. w 1907 r. Czarnolas pow. Iłża, zam. Rzeczniów pow. Iłża; nagr. 1951 r. Rzeczniów pow. Iłża
Stanisław Sukiennik - skrzypce, [NN bębenek] (41, 42)
ur. w 1912 r. Jarosławice pow. Radom, zam. Rogolin; nagr. 1952 r. Rogolin
Marian Matysiak - skrzypce (43, 44, 45)
ur. w 1922 r. Józefów pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Józefów pow. Radom
Jan Fokt - bębenek (43, 44, 45)
ur. w 1904 r. Józefów pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Józefów pow. Radom
Władysław Barcikowski - skrzypce (46, 47)
ur. w 1922 r. Błotnica pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Błotnica pow. Radom
Stanisław Karpiński - skrzypce (48, 49)
ur. w 1924 r. Kadłub pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Ossów pow. Radom
Edward Sulowski - skrzypce (50, 51, 52, 53)
ur. w 1926 r. Mokrosęk pow. Radom i tam zam.; nagr. 1952 r. Błotnica pow. Radom
Jan Makowski - skrzypce (54, 55)
ur. w 1928 r. Emilianów pow. Rawa Mazowiecka i tam zam.; nagr. 1967 r. Lubochnia pow. Rawa Mazowiecka
Stanisław Rogulski - skrzypce (56, 57, 58)
ur. w 1913 r. Czerniewice pow. Rawa Mazowiecka, zam. Chociwek pow. Rawa Mazowiecka; nagr. 1971 r. Chociwek pow. Rawa Mazowiecka
Kazimierz Meto - skrzypce (59)
ur. w 1922 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka i tam zam.; nagr. 1967 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka
Kazimierz Meto - skrzypce [nagr. 1981 r.] (60, 61)
Józef Meto - basy trzystrunne (60, 61)
ur. w 1927 r. pow. Glina; nagr. 1981 r.
Józef Chudy - bębenek (60, 61)
ur. w 1925 r. pow. Glina; nagr. 1981 r.
Anna Koprek - śpiew (60, 61)
ur. w 1904 r. pow. Glina; nagr. 1981 r.
Szafrański Józef - skrzypce (62, 63)
ur. w 1902 r. Rzeczyca pow. Rawa Mazowiecka, zam. Konewka pow. Rawa Mazowiecka; nagr. 1971 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka
Władysław Kretek - basy trzystrunne (62, 63)
ur. w 1905 r. Rzeczyca pow. Rawa Mazowiecka, zam. Łódź; nagr. 1971 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka
Anna Koprek - śpiew (64)
nagr. 1971 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka
Józef Szafrański - skrzypce (64)
nagr. 1971 r. Glina pow. Rawa Mazowiecka
Okładka płyty "Hen, gdzie piaski i moczary, gdzie zielone zawsze bory. Pieśni Puszczy Kurpiowskiej".
Hen, gdzie piaski i moczary, gdzie zielone zawsze bory. Pieśni Puszczy Kurpiowskiej
Ukazało się kolejne świetne wydawnictwo Zbiorów Fonograficznych IS PAN. Najstarsze zapisy dźwiękowe bodaj najpiękniejszego polskiego śpiewu – śpiewu kurpiowskiego.
Wydawnictwo ze wszech miar pożądane, bo – z jednej strony wypełniające lukę w prezentowaniu oryginalnych przekazów folkloru muzycznego tej części Mazowsza, z drugiej – ukazujące wyjątkowo oryginalny, pod względem maniery i zachowawczości, tradycyjny repertuar wokalny.
Znamienne, że to z niego najobficiej i najchętniej czerpią dziś wykonawcy muzyki inspirowanej folklorem Polski nizinnej. Autor projektu – Jacek Jackowski (we współpracy z Martą Deptułą) dokonał bardzo trafnego wyboru kurpiowskiego repertuaru.
Na płycie znalazły się, bowiem, nagrania najwybitniejszych śpiewaków Puszczy Zielonej, prezentujące zarówno różnobarwność indywidualnych stylów wokalnych (Brzozowy, Mierzejek, Żarnochowa, Pabich) jak i specyfikę kurpiowskiego śpiewu w ogóle.
Układ treściowy pieśni jest swego rodzaju scenariuszem – w metaforycznych i dosłownych odsłonach ukazującym wątki ludzkiego życia, od dziecięctwa po kres. Dużo w nim obrazów wesela i kochania, przeszywających archaicznością brzmienia. Ale całości dopełniają śpiewy niemal z każdego gatunku, bo nie brak kołysanek, piosenek dziecięcych, rekruckich, obyczajowych, jak również tak bardzo ważnych dla kultury ludowej, refleksyjnych, głęboko semantycznych pieśni religijnych.
Foniczna sfera płyty skupia się na wiernym oddaniu archiwalnej, trochę „nie z tego świata”, atmosfery. Być może dla przeciętnego odbiorcy to zbyt trudne wyzwanie i bariera nieprzystępności, ale dla konesera i pasjonata ludowego brzmienia to niewątpliwy walor, dzięki któremu sięga on wyobraźnią do czasów entuzjastycznego „łowienia” tego, co z polskiej tradycji ludowej pozostało, zaś aparatura i taśma nagrywająca, choćby najokrutniej chrapliwa, pozostawała w sferze marzeń wielu zbieraczy.
Oprócz wspaniałej dokumentacji audialnej prezentowanej na płycie uznanie budzi opracowanie merytoryczne do niej wprowadzające.
Praca źródłowa, jakiej dokonał autor opracowania (Jacek Jackowski), jest imponująca. W niewielkiej z pozoru książeczce, dołączonej do albumu, zawarł bardzo szczegółowe informacje oddające istotę „puszczańskiej” tradycji wokalnej.
Strona graficzna, budząca błyskawiczne skojarzenie z borem, również w swoisty sposób oddaje ducha tej „olekanej” leśnej pieśni, którą echo niesie daleko i długo… aż do teraz. Weronika Grozdew-Kołacińska
Okładka płyty "Cassubia incognita".
Cassubia incognita. Pieśni kaszubskie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN
Cassubia incognita. Pieśni kaszubskie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN. Wyd. Instytut Sztuki PAN, Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, listopad 2009. Terenowe nagrania archiwalne ze Zbiorów Fonograficznych ISPAN z lat 1945-1954. Wybór z przechowywanych w Zbiorach Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN najstarszych zachowanych nagrań dźwiękowych dokonanych na Kaszubach tuż po drugiej wojnie światowej (w grudniu 1945 r.), a także w ramach ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego. Płyta jest częścią projektu „Cassubia incognita” realizowanego przez Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, którego celem jest rewitalizacja dawnej autentycznej kultury Kaszubów. Wykonawcy: Anastazja Kotłowska, Jan Nadolski, Rozalia Zelke, Otylia Tocke, Albert Patock, Franciszek Żywicki, Antoni Kleba, Leokadia Cierocka, Jan Trepczyk, Konrad Baran, Marta Labuda, Waleria Grabowska, Jan Gański, Bronisława Rudnik, Jakub Reszka, Joanna Bojke, Augustyn Dampc, Jan Taube i inni.
Okładka płyty "Early Post-War Polish Folk Music Recordings (1945-1950)".
Early Post-War Polish Folk Music Recordings (1945-1950)
1 Do ślubu Going to wedding - a wedding song sung after blessing the bride, before departure to church (rec. 1950)
2 Ściyżką d(u)o pszyniczki Down the path to the wheat - a wedding song (rec. 1946)
3 Wiwat starodawny Old time wiwat - a wedding dance (rec. 1950)
4 Wiwat Oj hola, hola dziewulo moja Wiwat "Oj hola hola my girl" - a wedding dance (rec. 1949)
5 Wiwat "Mój koń nieborak trzy dni nic nie jad" Wiwat "My poor horse hasn't eaten anything for three days" - a wedding dance (rec. 1948)
6 Oberek - a dance tune (rec. 1945)
7 Oj musiałaś ty dziwcze co umieć Girl, you must have been good hands (rec. 1950)
8 A chocioż ci jo malusińka Even though I am so tiny (rec. 1949)
9 Wiwat - a wedding dance (rec. 1950)
10 Wiwat Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki Wiwat "John is scraping sticks, Kate is gouding cattle" - a wedding dance (rec. 1950)
11 Wiwat "Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki" (rec. 1950)
12 Walcerek "Szumiał gaj szumiał gaj" Walcerek "Rustled the grove" - a dance tune (rec. 1950)
13 Polka - a dance tune (rec. 1946)
14 (u)Oj wesoła jest mi tamta strona Hey, pleasant is the other side (rec. 1950)
15 Siedzi sowa na stodole The owl is sitting on the barn (rec. 1949)
16 Szocz - a dance tune (rec. 1950)
17 Kukułeczka zakukała Cuckooed the cuckoo (rec. 1949)
18 Okrągły A round - a dance tune (rec. 1950)
19 Do ślubu Going to wedding (rec. 1948)
Opoczyńskie Opoczyńskie region:
20 Oberek - a dance tune (rec. 1949)
21 Przyszliśmy tu po dyngusie We came here for dyngus - the song sung during collecting gifts at Easter time (rec. 1949)
22 Nie wyganiaj (u)owczarecku (u)owiec na rose Shepherd, do not goud your sheep on dew - a "shepherd" play-dance (rec. 1949)
23 A zarycał zabucał wołek na malinie Brayed and droned an ox in raspberries - a couplet (rec. 1949)
24 Stukałem pukałem nie chciała (u)otworzyć I knocked and rupped but she wouldn't open - a couplet (rec. 1949)
25 Przezegnaj mamusiu a prawum ronckom na krzyz Bless me mother making a cross sign with your right hand - a wedding song to bless the bride (rec. 1949)
26 Oberek - a dance tune (rec. 1949)
27 (u)Od Siyradza portki modre Those from Sieradz wear cerulean blue trousers - a couplet (rec. 1949)
28 Dana moja dana nie chce jo Adama Dana moja dana I don't want Adam - a couplet (rec. 1949)
29 Miotlarz Broom-man - a "broom" play-dance (rec. 1949)
30 A niedobro kapuścina a niedobro Tasteless cabbage - a couplet (rec. 1949)
31 A w niedziele sie napić w póniedziałek p(u)oprawić Let's have a drink on Sunday and again on Monday - a couplet (rec. 1949)
32 Wychodzi wianecek a z kómory do siyni A wedding garland is coming out from the chamber to the hall - a song sung during oczepiny (capping) ceremony - taking off the bride's garland and putting on a coif - a symbol of a married women (rec. 1949)
33 Polka - a dance tune (rec. 1949)
34 Polka W nocy o północy Polka At night, at midnight - a dance tune with couplets (rec. 1950 at authentic folk dance event in Ogonowice)
35 A ji(y) przysłam na wesele da wesele nie bardzo I came to the wedding but it's not good fun" - a couplet (rec. 1949)
36 Cztery mile za Warszawum (u)ożyniy(e)ł sie wróbel z kawum Four miles away from Warsaw a sparrow married a jackdaw - a couplet (rec. 1949)
37 Weksel - a dance tune (rec. 1949)
38 Lulajze mi lulaj siwe (u)ocka stulaj Sleep baby, sleep, close your grey eyes - a lullaby (rec. 1949)
Rzeszowskie (nagrano w 1950 r.) Rzeszowskie region (recorded in 1950):
39 Polka - a dance tune
40 Posłuchajcie prosze pilnie o wojnie tureckiej Listen carefully about Turkish war - a ballad about Polish king Jan III Sobieski
41 Zawiśloczek - a dance tune
42 Od zielonego gaju żniwiareczki się walą From the green grove harvesters are comming - harvest song
43 Niesiemy snopek z pola We are carrying a whisk from the field - a harvest festival song
44 Równy An even - a dance tune
45 Polka Pali sie pali sie Polka "Fire, fire!" - a dance tune
46 Oberek prztykany Pizzicato oberek - a dance tune
47 Niedaleko zielonego dworu Not far from the green manor house - a ballad
48 Wolny A slow - a dance tune
49 Ej kołem wianku z wiecórecka Roll, roll the garland in the evening - a song sung to the wedding rod
50 Wybieraj sie swasiu z nami Matchmaker, come with us - bridesmaids' song to invite the matchmaker to the wedding
51 Żyd Jew - a dance tune
52 Dobra nocyńka swasieńko nasa Goodnight our matchmaker - a song sung on the wedding eve
53 Marsz starodawny - an old time wedding march played at the bride's window on the wedding eve
54 Siadajże na wóz Take a sit on the wagon - a wedding song before departure to church
55 Dziękuje wam mamusieńku Thank you dear mother - a wedding song before departure to church
56 Krakowiak-marsz podróżny Trip Krakowiak-march - an instrumental tune played during a wedding trip
57 Weselny "Od ślubu" Weselny "From the wedding" - wedding tune
58 Hejże drobno rutko drobno Hey little herb-of-grace - a song sung during coming to the wedding
59 Okrągły A round - a dance tune
60 Wokółko - male dance tune
61 Rozleciały mi sie siwe gołembisie Scattered the grey pigeons - a wedding song for goodnight
62 Oberek "Do czepca" Oberek "To the coif" - a wedding ritual tune
63 Wylazła wylazła na nalepe żaba A frog came out on the floor - a wedding ritual song for capping (oczepiny)
64 Haciok - a dance tune
65 Polka lewa Left side polka - a dance in left direction tune
66 Ej stary ja se stary Hey I am getting old - a wooing song
67 Oberek - a dance tune
68 Na dach nam wieszyńka Take the bunch to the roof - a song sung to the ritual bunch of branches
69 Polka prztykana Clicking polka - a dance tune
Lubelskie (nagrano w 1950 r.) Lubelskie region (recorded in 1950):
70 Szczodraka, kołaka powiodali nam They talked about szczodrak and kołak - song sung during wassailing and collecting ritual bread
71 Prosty starodawny An old time simple - a dance tune
72 Polka starodawna Old time polka - a dance tune
73 Oberek - a dance tune
74 Zagraj mi muzycko Play some music to me - a wooing song
75 Oberek Starego Froncka Oberek by old Froncek - a dance tune
76 Mach - a dance tune
77 Siano mykom nie cielętom ino bykom Hay for bulls not for calfs - a couplet
78 Majdaniak Tu chałupka tu majdan Majdaniak Here is the house, there is a clobber - a dance tune
79 Zawołajcie mamy mojej Call for my mother - a wedding song
80 Do przeprosin Apologising - a ritual melody
81 Wiśta koniki wiśta Go horses, go! - a wedding song
82 Oberek podróżny Trip oberek - an instrumental wedding tune played on the way
83 Marsz weselny Do ślubu Going to the wedding - a wedding march
84 Oberek starodawny Old time oberek - a dance tune
85 Wyleciała siwa zezula A grey cuckoo came out - a wedding song
86 Do oczepin For capping - wedding ritual tune
87 Chmiel Hops - a wedding ritual tune for capping
88 Oberek starodawny Old time oberek - a dance tune
89 Polka - a dance tune
90 Oberek dawny Old time oberek - a dance tune
91 Oj daliście mie dali za takie straszydło You married me to such an ugly person - a couplet
92 Córusia płacze skrzynia kołacze My daughter is crying, a chest is knocking - a song sung during ceremonial moving out the bride from the wedding house to the house of the groom
93 Oj a skund goście najechali Where from did the guests come - a wedding song
94 Oberek brzdąkany Strumming oberek - a dance tune
95 Oberek Po boru chodziła Oberek She walked in the woods - a dance tune with a couplet
96 Oberek - a dance tune
97 Po sadeńku chodziła She walked in the orchard - a pitious song
98 Krężeli krężeli They circled and circled - a harvest festival song
99 Oberek Kominiarz The chimney-sweep oberek - a dance tune
Wykonawcy
Wielkopolska Wielkopolska:
Tomasz Śliwa (b. 1892 in Perzyny) – bagpipe kozioł (1, 3, 9, 16)
Marianna Kulawiak (b. 1868 in Michorzewo) – vocal śpiew (2)
Franciszka Ciesiółka (b. 1881 in Iłówiec) – vocal śpiew (4, 7, 8, 14, 15, 17)
Jan Gniotowski (b. 1876 in Chobienice) – bagpipe kozioł (5)
Tomasz Wawrzyniak (b. 1876 in Szewce) – bagpipe dudy (6)
Michał Wawrzyniak (b. 1867 in Szewce) – violin skrzypce (6)
Jan Pajchrowski (b. 1912 in Gnin) – vocal śpiew (10); bagpipe siesieńki/sierszeńki (11)
Stanisław Kurowski (b. 1880 in Donatowo) – bagpipe dudy (12)
Michał Kurowski (b. 1872 in Nowy Gołębin) – bound-up violin skrzypce podwiązane (12)
Wawrzyn Domagała (b. 1878 in Zbąszyń) – bagpipe kozioł (13)
Tomasz Śliwa – bagpipe kozioł ślubny (18)
Edward Rybicki (b. 1909 in Stefanowo) – fiddle mazanki (18)
Tomasz Brudło (b. 1873 in Wąchabno) – bagpipe kozioł (19)
Walenty Brudło (b. 1869 in Wąchabno) – violin skrzypce (19)
Opoczyńskie Opoczyńskie:
Michał Makowski (b. 1867 in Marianka) – pipe fujarka (20)
Marianna Wiktorowicz (b. 1881 in Karwice) – vocal śpiew (21, 38)
Jan Stępień (b. 1898 in Karwice) – violin skrzypce (21, 29)
Władysław Zoraś (b. 1879 in Bieliny) – vocal śpiew (22)
Władysława Kaśkiewicz (b. 1932 in Libiszów) – vocal śpiew (23)
Rozalia Matysiak (b. 1929 in Libiszów) – vocal śpiew (24, 32)
Józefa Gołąb (b. 1906 Węglany) – vocal śpiew (25)
Antoni Stanik (b. 1911 Kozenin) – violin skrzypce (26, 33, 37)
Marianna Felińska (b. 1894 in Wólka) – vocal śpiew (27)
Maria Wijata (b. 1936 in Świnna) – vocal śpiew (28)
Jan Stępień – violin skrzypce (29)
Franciszka Pluta (b. 1916 in Karwice) – vocal śpiew (30)
Antonina Franczak (b. 1868 in Kozenin) – vocal śpiew (31)
Unknown performers Wykonawcy nieznani: vocal, violin, big drum with plate śpiew, skrzypce, baraban (34)
Genowefa Baran (b. 1931 in Ogonowice) – vocal śpiew (35)
Józef Bińczyk (b. 1913 in Międzyrzecz) – vocal śpiew (36)
Rzeszowskie (nagrano w 1950 r.) Rzeszowskie region (recorded in 1950)
Paweł Kalinka (b. 1881 in Machów) – pipe fujarka (39, 41)
Walenty Kunysz (b. 1896 in Kraczkowa) – vocal śpiew (40, 43, 47, 61, 68)
Genowefa Żechowska (b. 1911 Kolbuszowa Górna) – vocal śpiew (42)
Henryk Krętowicz (b. 1913 in Widełka) – violin skrzypce (44, 46, 51, 53, 62, 65)
Józef Pudło (b. 1874 in Dębina) – violin skrzypce (45, 48)
Maria Orłowska (b. 1890 in Machów) – vocal śpiew (49)
Zofia Śmielak (b. 1898 in Wysoka) – vocal śpiew (50, 55, 58)
Katarzyna Golenia (b. 1864 in Dębina) – vocal śpiew (52)
Karolina Mączka (b. 1877 in Machów) – vocal śpiew (54)
Michał Chwastarz (b. 1888 in Świeboda) – violin skrzypce (56)
Michał Marszałek (b. 1902 in Orzechowice) – violin skrzypce (57)
Józef Żydek (b. 1902 in Osobnica) – violin 1 skrzypce 2 (59, 60, 64, 67)
Stanisław Żydek (b. 1928 in Osobnica) – violin 2 skrzypce 2 (59, 60, 64, 67)
Jan Żydek (b. 1933 in Osobnica) – bass basy (59, 60, 64, 67)
Weronika Szela (b. 1903 in Kraczkowa) – vocal śpiew (63)
Józef Szela (b. 1896 in Kraczkowa) – violin skrzypce (63, 69)
Michał Michna (b. 1880 in Wysoka) – vocal śpiew (66)
Lubelskie (nagrano w 1950)
Karolina Kądzielska (b. 1880 in Wola Idzikowska) – vocal śpiew (70)
Hipolit Tracz (b. 1902 in Radzięcin) – violin 1 skrzypce 1 (71, 84)
Walenty Bartoń (b. 1888 in Radzięcin) – violin 2 skrzypce 2 (71, 84)
Paweł Małyszek (b. 1902 in Radzięcin) – one-sided drum with jingling discs baraban (71, 84)
Józef Radej (b. 1903 in Załawcze) – violin skrzypce (72)
Walenty Bartoń – violin 1 skrzypce 1 (73, 83)
Kazimierz Łagoźny (b. 1892 in Radzięcin) – violin 2 skrzypce 2 (73, 83)
Paweł Małyszek – one-sided drum with jingling discs baraban (73, 83)
Jan Miksza (b. 1899 in Radzięcin) – vocal śpiew (74)
Jan Jabłoński (b. 1883 in Niemienice) – violin 2 skrzypce 1 (75)
Jan Machejus (b. 1885 in Niemienice) – violin 2 skrzypce 2 (75)
Jan Stefańczyk (b. 1903 in Niemienice) – vocal śpiew (76, 77)
Józef Kozłowski (b. 1915 in Hutków) – violin skrzypce (78)
Janina Korczak (b. 1926 Kocudza) – vocal śpiew (79)
Józef Kosz (b. 1885 in Podlesie) – violin skrzypce (80)
Honorata Góra (b. 1911 in Hutków) – vocal śpiew (81, 91)
Piotr Kiszczak (b. 1881 in Krasnystaw) – violin skrzypce (82, 94)
Anna Malec (b. 1911 in Jędrzejówka) – vocal śpiew (85)
Marcin Gilas (b. 1903 in Kocudza) – violin 1 skrzypce 1 (86, 87, 88, 89, 90, 95, 96)
Adam Korczak (b. 1887 in Kocudza) – violin 2 skrzypce 2 (86, 88, 89, 90, 95)
Jan Gilas (b. 1927 in Kocudza) – one-sided drum with jingling discs baraban (86, 87, 90, 96)
Anna Buk (b. 1890 in Krasnystaw) – vocal śpiew (92)
Zofia Kulawiak (b. 1858 in Niemienice) – vocal śpiew (93)
Maciej Korczak (b. 1892 in Kocudza) – vocal śpiew (97)
Józefa Frej (b. 1870 in Siennica Różana) – vocal śpiew (98)
Jacenty Borsuk (b. 1882 in Jędrzejówka) – violin skrzypce (99)
Zniszczenia i straty poniesione w czasie drugiej wojny światowej, które dotknęły dorobek polskiej nauki, kultury i sztuki, odcisnęły także swe piętno na przedwojennych zbiorach fonograficznych, w tym również na kolekcjach nagrań muzyki tradycyjnej zgromadzonych w powstałych w okresie międzywojennym instytucjach. Po wojnie, rozpoczęte dzieło prof. Łucjana Kamieńskiego – inicjatora systematycznej dokumentacji fonograficznej folkloru muzycznego na ziemiach polskich i założyciela Regionalnego Archiwum Fonograficznego na Uniwersytecie w Poznaniu – kontynuowali Jadwiga i Marian Sobiescy. Warunki odtwarzania zbioru nie były wówczas pomyślne: badacze po wojnie nie dysponowali nawet urządzeniami do nagrywania. Nie czekając na stabilizację warunków, które by umożliwiły wyposażenie archiwum w odpowiedni sprzęt, Marian Sobieski wraz z Tadeuszem Wrotkowskim sami zmontowali aparaturę, umożliwiającą dokonywanie nagrań dźwiękowych. Pierwsze rejestracje powstały już w sierpniu 1945 r. W pierwszych latach działalności Sobieskich na polu dokumentacji fonograficznej polskiego folkloru muzycznego dokumentacją zostały objęte: Ziemia Lubuska, Wielkopolska, Kaszuby. Brak odpowiedniego środka transportu uniemożliwiał poszerzenie zakresu nagrań o inne, bardziej oddalone regiony Polski. Sobiescy uzyskali samochód dopiero w 1949 r. co pozwoliło na przeprowadzenie nagrań m.in. w Opoczyńskiem, a w 1950 także w Lubelskiem i w Rzeszowskiem. W latach 1945-1950 powstał zbiór 420 płyt stanowiący kolekcję pierwszych, powojennych nagrań polskiej muzyki tradycyjnej.
Do realizacji nagrań został użyty zapis mechaniczny na tzw. szybkoobrotowych miękkich płytach decelitowych oraz na płytach lakierowych Presto. Płyty tego typu nagrywane i odtwarzane z prędkością 78 obr/min pozwalały na zapisanie na jednej stronie krążka tylko kilku minut nagrania. Już wówczas pojawił się techniczny problem dotyczący możliwości wielokrotnego (zwłaszcza dla celów transkrypcyjnych) odtwarzania nagrań z płyt. Brak odpowiedniej aparatury do odgrywania, która by nie niszczyła nagrań stwarzał konieczność szybkiego ich skopiowania na nośniki trwalsze. Dokonano tego w drugiej poł. lat 50. XX w. przegrywając materiał na szpulowe taśmy magnetyczne. Troska o zachowanie i zabezpieczenie tej unikatowej kolekcji muzycznej jest priorytetem także w działaniach współczesnych. Europejski projekt DISMARC (Discovering Music ARChive), współrealizowany przez IS PAN pozwolił na ujęcie informacji o nagraniach archiwalnych w postaci dostępnej w sieci internetowej bazy danych oraz stworzył okazję do przeprowadzenia digitalizacji historycznych zapisów dźwiękowych.
Pomimo słabej niejednokrotnie jakości technicznej omawiane nagrania stanowią bezcenny dokument i źródło wiedzy o autentycznej kulturze muzycznej wsi sprzed okresu stylizacji, przemian a nawet zaniku tradycji. Repertuar utrwalony w nagraniach przekazali wykonawcy, spośród których większość urodziła się w drugiej połowie XIX w. Na płycie CD prezentujemy wybór nagrań z lat 1945-1950 zrealizowanych na Wielkopolsce, w Opoczyńskiem, w Rzeszowskiem i w Lubelskiem.
***
Skład jury Fonogramu Źrodeł 2009:
- Małgorzata Małaszko-Stasiewicz: p.o. dyrektor Programu 2 PR
- Anna Szewczuk - dziennikarz Programu 2 PR
- Anna Szotkowska - dziennikarz Programu 2 PR
- Piotr Kędziorek - kierownik RCKL, Program 2 PR
- Kuba Borysiak - dziennikarz Programu 2 PR
