Płyta poświęcona jest tradycyjnej muzyce okolic Janowa Lubelskiego i sztuce gry na suce biłgorajskiej. Ma wymiar międzypokoleniowy, a także rodzinny. Zawiera nagrania ludowych skrzypków (Stanisław Głaz i Bronisław Bida) i śpiewaków (Stanisław Fijałkowski, Janina Chmiel z wnuczką Anną, Lucyna Jargiło z córką Moniką), a także Kapeli Dziobaków i rodzinnej Kapeli Butrynów. Sztukę gry na suce biłgorajskiej prezentują Zbigniew Butryn (budowniczy tego instrumentu) i jego syn Krzysztof Butryn.
Wydawnictwo ma wymiar międzypokoleniowy, a nawet rodzinny. Jest to owoc wieloletniej przyjaźni, niezliczonej ilości spotkań, rozmów i wspólnego muzykowania. Autentyczność i surowość brzmienia, towarzysząca szczególnie pieśniom to zasługa suki biłgorajskiej – staropolskiego instrumentu smyczkowego, który po blisko stu latach na nowo wchodzi do praktyki muzycznej.
Obok repertuaru śpiewaczego, który wedle tradycji przynależny był suce, pojawiają się także melodie taneczne, ukazując tym samym bogate i nie do końca odkryte możliwości tego instrumentu.
***
Płyta dokumentuje wieloletnią działalność Szkoły Suki Biłgorajskiej, ale nie jest to bynajmniej „techniczna” dokumentacja, sprawozdanie, które ma coś udowodnić, a spójna, ciepła i barwna opowieść o tym jak dawne nuty przenikają współczesne życie i stają się naturalnym sposobem jego ekspresji, opowieść o istocie tradycji czyli o tym jak zgodnie z biegiem rzeczy („Pana Boga wzywaj, ręki przykładaj”), uważnie, delikatnie przepływa ona z pokolenia na pokolenie.
Jest to muzyka uczniów i mistrzów, muzyka sąsiadów, przyjaciół – zgodna z credo skrzypka Stanisława Głaza, mówiącym o tym, ze muzykant ma w domu rodzinę „stałą”, a wszędzie, gdzie gra, otacza go rodzina szersza, „przejściowa”, na którą składają się wszyscy uczestnicy muzyki, jej miłośnicy.
Wart podkreślenia jest wkład w całe przedsięwzięcie edukacyjno-artystyczne i lutnicze, a w końcu niniejszą płytę, rodziny Butrynów: Zbigniewa – za młodu gitarzysty, a potem basisty słynnej Kapeli Dudków, który pewnego dnia zapragnął zrekonstruować na podstawie znaczka pocztowego zupełnie zapomniany instrument, sukę biłgorajską, jego syna Krzysztofa – etnografa, który od początku ojcu pomagał, by w końcu stać się suczystą, bębnistą i skrzypkiem oraz żony Krzysztofa, Marty Graban-Butryn – również etnografki , bębnistki i śpiewaczki.
Ich uporowi, konsekwentnej pracy i łagodnej charyzmie zawdzięczamy liczne inicjatywy edukacyjne, wiele instrumentów i moc dobrej muzyki. Rzecz to trudna do przecenienia w skali regionu janowskiego, czy Lubelszczyzny, ale też w skali Polski, bo o podobne przedsięwzięcia u nas wcale niełatwo.
Z różnych powodów: ogromnych luk w oficjalnej edukacji, lekceważącego ogólnie stosunku do kultury ludowej, postępującej )że użyję tu mocnego określenia) głuchoty narodowej, ale też delikatności samej materii muzyki, która jest przecież tak istotną częścią niematerialnego dziedzictwa kultury.
Butrynowie na płycie śpiewają i grają na własnoręcznie zrobionych instrumentach – sukach, skrzypcach, oktawkach, bębenkach. Ich obecność w tej opowieści jest skromna, ale wyrazista, z miejscem na zaznaczenie indywidualności, a przy tym taktownie wskazują na głównych bohaterów swojej muzyki – mistrzów starszego pokolenia – skrzypków Stanisława Głaza i Bronisława Bidę oraz śpiewaka Stanisława Fijałkowskiego, śpiewaczki Janinę Chmiel (z wnuczką Anną) i Lucyną Jargiło (z córką Moniką).
Zwraca uwagę ciekawy dobór repertuaru, obok melodii archaicznych, obrzędowych mamy ballady, jest muzyka taneczna, ale przeważa gędźba, liryka, zgodnie z charakterem suki, której brzmienie wyznacza emocjonalny ton płyty. Remigiusz Mazur-Hanaj
Lista utworów
- Oberek Sulowskich
- Na rozstajnych drogach
- Kozak
- Szła sierota prostą drogą
- Podróżniak kolędniczy
- Oberek Oberwajsów
- Dunaju, Dunaju zimna woda w tobie
- Mamo, mamo, mamusiu moja
- Podróżniak od Zdziałowic
- Polka
- Wesele, wesele - przyśpiewki
- Płynie woda od ogroda - melodia oczepinowa
- Pod chmurejkami - kolęda życząca
- Poleczka Góry na oktawki i sukę
- Podróżniak
- Szła sierota przez wieś
- Oberek
- Najświętsza Panienka po świecie chodziła
- Cybulanka
- Rosła ja se rosła
- Kamień na kamieniu
- Oberek
- Tam na wzgórzu przy dolinie
- Szeroki las wąskie pole
Wykonawcy
Janina Chmiel - śpiew (2, 8, 11, 16), bębenek obręczowy (11)
Anna Chmiel - śpiew (8, 11)
Lucyna Jargiło - śpiew (4, 18)
Monika Jargiło - śpiew (4, 18)
Stanisław Fijałkowski - śpiew (7, 21)
Bronisław Bida - skrzypce (3, 6, 17)
Stanisław Głaz - skrzypce (10, 15, 22)
Ewa Grochowska - skrzypce (10, 15)
Edyta Piekarczyk - basy (10, 15)
Marta Graban-Butryn - śpiew (11, 13, 23), bębenek obręczowy (1, 3, 5, 6, 19)
Zbigniew Butryn - suka (2, 12, 13, 18, 20, 24), oktawki (9, 11, 14), basy (1, 3, 5, 6)
Krzysztof Butryn - suka (1, 3, 5, 8, 13, 14, 18, 19, 21, 23, 24), śpiew (23), bębenek obręczowy (10, 15), basy (11)
***
Skład jury Fonogramu Źródeł 2012:
- Małgorzata Małaszko-Stasiewicz: Dyrektor Programu 2 PR
- Anna Szewczuk - kierownik RCKL, Program 2 PR
- Anna Szotkowska - dziennikarz Programu 2 PR
- Kuba Borysiak - dziennikarz Programu 2 PR
- Piotr Kędziorek - dziennikarz Programu 2 PR
Jury przyznało dwie równorzędne pierwsze nagrody za wydanie niezwykle cennych nagrań ze zbiorów obu placówek, które są dokumentem tradycji tych regionów:
Muzeum Etnograficznemu w Toruniu za płytę "Muzyka ludowa z Kujaw i Pałuk" oraz Muzeum Okręgowemu w Rzeszowie za płytę "Muzyka i śpiew ludowy Podkarpacia".
Drugą nagrodę Jury przyznało Wydawnictwu Muzyka Odnaleziona za album "3 x Gace" . Mistrzowie/Uczniowie za dokumentację fenomenu muzykanckiej rodziny Gaców i ukazanie ich ogromnego wpływu na zainteresowanie młodego pokolenia muzyką nizinnej Polski, czego świadectwem jest płyta zawierająca nagrania ich uczniów;
Trzecią nagrodę otrzymało Wydawnictwo Stara Droga za płytę "Na rozstajnych drogach" z muzyką regionu janowsko-biłgorajskiego ukazującą żywotność tradycji tego regionu w międzypokoleniowym przekazie.
Jury przyznało również wyróżnienia:
"Pieśni naszych ojców" - płycie wydanej przez Stowarzyszenie „Głos Puszczy Rominckiej" oraz "Lasowiackie życie" - wydanej przez Miejski Dom Kultury w Kolbuszowej za niezwykle cenną dokumentację muzyki regionu dokonaną przez lokalne środowiska
oraz Muzeum Regionalnemu w Opocznie za płytę "Zagraj mi muzykancie" prezentującej dawną muzykę tego regionu.
