Nagroda przyznana za próbę konfrontacji dziedzictwa kolbergowskiego z dwudziestowieczną dokumentacją fonograficzną.
Oskar Kolberg nie dysponował fonografem, choć urządzenie to skonstruowano i opatentowano gdy badacz miał 63 lata. Swe ogromne etnograficzno-muzyczne dzieło sporządzał Kolberg przy pomocy ołówka, którym podczas swych wędrówek zapisywał na pięciolinii melodie ludowe tak, jak je słyszał i zapamiętywał. W takiej formie zostawił nam jedyny ślad po tej dawnej muzyce…
Przedwojenne kolekcje nagrań dźwiękowych muzyki tradycyjnej, sporządzone w granicach II Rzeczypospolitej ok. 40 lat po śmierci Kolberga nie przetrwały wojennej zawieruchy. Dysponujemy jednak dokumentacją powojenną, w której utrwalono jeszcze śpiew i grę tej generacji wykonawców, która przyszła na świat w czasach Kolberga. Gdy zbierał on pieśni od ich rodziców lub dziadków, oni zapewne – wówczas jako dzieci lub młodzież – przysłuchiwali się tym muzycznym opowieściom, skrzętnie zapisywanym przez tajemniczego gościa. Biorąc pod uwagę zachowanie ustnej transmisji repertuaru przejęli oni dawny repertuar i styl swych przodków często w niemal niezmienionej postaci. W wielu prezentowanych w niniejszym albumie nagraniach słychać „echo” tych pieśni i melodii, które odnajdujemy w XIX-wiecznych zapisach Kolberga. Dla kilkudziesięciu wybranych nagrań zaproponowaliśmy ilustrację w postaci zapisów muzycznych z Dzieł Wszystkich.
Dobierając nagrania i zapisy staraliśmy się w większości przypadków podążać śladem Kolberga i zachować zgodność regionalną. Choć nagrania nie odpowiadają idealnie młodszym o niemal wiek zapisom – co jest oczywiste w przypadku wariabilności ludowego repertuaru – ukazują to, czego Kolberg nie mógł precyzyjnie bądź w ogóle uchwycić w zapisach: styl, maniery, ornamentykę, realne brzmienie i wysokość, barwę, dynamikę, tempo, zmiany metryczne, swobodę rytmiczną etc. Słuchając niektórych przykładów, chwiejnych intonacyjnie i rytmicznie, uświadamiamy sobie przed jak trudnym zadaniem stawał dokumentalista mający do dyspozycji tylko ołówek. W zapisie końcowym melodia bowiem często wydaje się prosta i nieskomplikowana. Jaka jednak była w wykonaniu, przed jej zanotowaniem? Uświadamiamy sobie jak żywa, zmienna i nieuchwytna jest ludowa twórczość muzyczna. Twórczość permanentna, bo o odtwórczości, wykonaniu identycznym, jednakowym nie ma tu mowy. Cenne wydają się nam zatem i te przykłady, w których, nawet w kilku taktach, pobrzmiewa tylko echo zanotowanej dawno melodii, jakiś jej fragment lub rdzeń, ukryty pod licznymi przekształceniami zarówno strukturalnymi, formalnymi jaki i melodycznymi, skalowymi czy rytmicznymi. Z kolei niektóre pieśni religijne, dla jakich można znaleźć źródło pisane, ukazują w żywej tradycji ów twórczy proces asymilacji i różnorodnego – w zależności od regionu – przekształcenia.
Te poszukiwania „genealogii” melodycznej rzucają wiele światła na problem typologii i klasyfikacji melodycznej wariantów. W dawnych zapisach odnaleźć możemy uchwycone i zapisane pierwowzory tych pieśni, melodii i tekstów, które w późniejszych nagraniach – jako oderwane, wyrywkowe reprezentacje i „okruchy” dawnego repertuaru – przetrwały niczym echo w pamięci najstarszej generacji wykonawców. Zachowały się one fragmentarycznie, w wersji zubożonej, okrojonej czy przetworzonej, z licznymi zmianami i zamianami ale też jako elementy zupełnie nowych pieśni i melodii. Chcieliśmy ponadto ukazać jak mogła przypuszczalnie brzmieć muzyka na wsi półtora wieku temu.
Obok przykładów nacechowanych tak poszukiwanym dziś archaizmem nie uchyliliśmy się od kilku przykładów, ukazujących rozwój i przekształcenia muzyki, rozbudowę kapel o instrumenty asymilowane przez lud (np. harmonia w przykładach zapisanych przez Kolberga w okolicach Warszawy, rozbudowany do kwartetu skład kapel góralskich a nawet akordeon, którego Kolberg wśród ludu nie mógł jeszcze słyszeć) a także zapożyczone z innych niż wiejskie środowisk style śpiewu. Pamiętajmy, iż sam Kolberg z troską pisał o „rosnącym z każdym dniem u ludu do obrzędów dawnych zobojętnieniu”.
Wreszcie uświadamiamy sobie jak komplementarnymi wzajemnie są dawne zapisy muzyczne i późniejsze, archiwalne już nagrania dokumentalne. Prócz cech wspomnianych wyżej warto zwrócić uwagę np. na nagrania wariantów wykorzystujących teksty zapisane przez Kolberga bez melodii. Cenne są też warianty (tych prezentujemy po kilka) jednego wątku, które uzupełniają liczne, lecz niewyczerpujące zapisy Kolberga. Wreszcie archiwalne nagrania pomagają nam w interpretacji specyficznych zapisów i oznaczeń Kolberga, które powstały przecież znacznie wcześniej niż zasady i możliwości transkrypcji muzyki tradycyjnej.
Płyta, podobnie jak samo dzieło Kolberga, nie prezentuje równomiernie całego obszaru kraju. W wyborze nagrań dokumentalnych dodatkową trudnością jest wciąż ich niepełna dostępność (proces digitalizacji obejmuje aktualnie ok. 40% zasobu) a także historyczne i polityczne zmiany obszaru kraju.
Warto się zapoznać z prezentowanymi na niniejszych płytach (jak i innych z serii IS PAN Folk Music Collection) nagraniami przystępując do lektury ponad osiemdziesięciotomowego efektu niewyobrażalnej pracy terenowej i edytorskiej Oskara Kolberga. Mamy nadzieję, że materiał zawarty na prezentowanych płytach pozwoli nam choć trochę lepiej zrozumieć dzieło wielkiego polskiego folklorysty, którego dwusetną rocznicę urodzin celebrujemy w roku 2014.
Jacek Jackowski
Lista utworów
CD 1: Mazowsze, Radomskie, Kieleckie, Krakowskie, Śląsk, Pomorze
Wesołowski Józef ur. w 1877 r. Czarnocin pow. Radom, zam. Kadłubska Wola pow. Radom
– skrzypce; NN – bęben; nagr. 1952 r. Rogolin pow. Radom
1. Od Przysuchy
Wasiak Jan ur. w 1902 r. Wola Miedniewska pow. Grodzisk Mazowiecki – śpiew; nagr.
1956 r. Wola Miedniewska
2. Niescynsna godzinecka była
3. W Wielgi Cwartek, w Wielgi Pióntek
Żórawska Maria ur. w 1896 r. Wygnańce pow. Grodzisk Mazowiecki, zam. Lutkówka pow.
Grodzisk Maz. – śpiew; nagr. 1956 r. Lutkówka.
4. Zimnego wiatru, zimnego
Wasiak Jan – śpiew
5. Uciekła my przepiórecka w proso
Łudczak Jerzy ur. w 1917 r. Ninków pow. Końskie, zam. tamże – skrzypce prym; Plaskota
Antoni ur. 19 maja1902 r. Zdunków pow. Końskie, zam. tamże – skrzypce sekund; nagr.
1950 r. Ninków
6. Przepiórka
Klimaszewski Jan ur. 18 czerwca 1879 r. Babki pow. Olecko, zam. Tuławki pow. Olsztyn –
śpiew; nagr. 1953 r. Tuławki
7. A gdzieś tam bywał koźle, baranie
Wywigacz Apolonia ur. w 1905 r. Lipa pow. Przasnysz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1963 r.
Lipa
8. Za stodołą, za przełazem
Szcześniak Helena ur. w 1907 r. Rosocha pow. Rawa Maz., zam. tamże; Świstak Andrzej
ur. w 1909 r. Rosocha, zam. tamże – śpiew, skrzypce; Szcześniak Franciszek ur. w 1938 r.
Rosocha, zam. tamże – harmonia trzyrzędowa; N.N. – bęben; nagr. 1971 r. Rosocha
9. Oberek Popielarek. A utónuł popielarek
N.N. – śpiew; Czubak Waleria ur. w 1920 r. Błędów pow. Łowicz, zam. Chąśno pow.
Łowicz – śpiew; Latoszewski Tomasz ur. w 1909 r. Chąśno Drugie, zam. tamże – skrzypce;
N.N. – harmonia trzyrzędowa; N.N. – bęben ze stalką; nagr. 1957 r. Łódź
10. Nie boję się ja o ciebie
11. uOd Błyndowa do Struginic
Rosieńska Józefa ur. w 1887 r. Białebłoto-Nowa Wieś pow. Ostrów Mazowiecka – śpiew;
nagr. 1952 r. Białebłoto-Nowa Wieś
12. Oj nie ma żadnyj wymowy
Przygoda Józefa ur. w 1889 r. Białebłoto-Nowa Wieś, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r.
Białebłoto-Nowa Wieś
13. uOj kielisek bracisek
Mańkowski Józef ur. w 1880 r. Mętne pow. Garwolin, zam. Podsekuła pow. Siedlce –
skrzypce; nagr. 1966-07-15 Podsekuła
14. Oberek
Kiełczykowska Rozalia ur. w 1898 r. Trzciniec pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr.
1951 r. Trzciniec
15. Moja mamusiu, moja rodzona
Plaskota Antoni – skrzypce; nagr. 1950 r. Ninków pow. Końskie
16. Oberek Bąk
Zielińska Aleksandra z domu Melon ur. w 1913 r. Wólka Babska pow. Rawa Mazowiecka,
zam. tamże – śpiew; nagr. 1969 r. Wólka Babska
17. Po dyngusie chodzóm same kawalery
18. Na stodole gołka, na boru fijołka
19. Koło tego domu biała kamienica
Wasiak Jan – śpiew
20. Babulince do nosa
Polakowski Władysław ur. w 1901 r. Przasnysz, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1963 r.
Przasnysz
21. Ober Owczarek – (por. DWOK, t. 42, Mazowsze, cz. 7, nr 1779, 1780)
Biedrzycka Helena ur. w 1905 r. Lipa pow. Przasnysz, zam. Karolewo pow. Przasnysz –
śpiew; nagr. 1963 r. Karolewo
22. Był Matysek chłop przed laty
Śmigielska Bronisława ur. w 1902 r. Lisiogóra pow. Przasnysz, zam. Chojnowo pow.
Przasnysz – śpiew; nagr. 1963 r. Chojnowo
23. Za góramy, za lasamy
Pietrzyński Stefan ur. w 1914 r. Brzozowo Nowe pow. Przasnysz, zam. tamże – skrzypce;
nagr. 1963 r. Brzozowo Nowe
24. Mazur
Rosieńska Józefa – śpiew
25. Nie mas tego na śwecie
Kwiatkowski Józef ur. w 1882 r. Drobin pow. Płock, zam. Kozły pow. Mława – skrzypce;
nagr. 1963 r. Kozły
26. Melodia przy oczepinach
Rosieńska Józefa – śpiew
27. Potocyła nadobna Marysia
Zbyrowska Czesława ur. w 1902 r. Szumsk pow. Przasnysz, zam. Chojnowo-Kolonia pow.
Przasnysz – śpiew; nagr. 1963 r. Chojnowo
28. Starsa druhna kurę dała
Chojnowska Helena ur. 10 kwietnia 1886 r. Gołoty pow. Ciechanów, zam. Węgorzewo –
śpiew; nagr. 1955 r. Węgorzewo
29. A dzień dobry pannie młodej
Olejarczyk Maria ur. w 1912 r. Płoniawy pow. Maków Mazowiecki, zam. tamże – śpiew;
nagr. 1963 r. Płoniawy
30. Gdzie ty jedziesz, Jasiu
Zbyrowska Czesława – śpiew
31. A po co żeś, moja mamo, za mąż wydała
Zielińska Tekla z domu Rusieńska ur. 15 stycznia 1871 r. – śpiew; nagr. 1957 r. Warszawa
(Sekcja Muzyki Ludowej)
32. Ach, biada mnie, Herodowi – Herody
Grządzińska Helena ur. w 1910 r. Wychodne pow. Suwałki – śpiew; nagr. 1955 r. Suwałki
33. W uogrodeńku kapustyńka
Wysocka Waleria ur. w 1898 r. Przełomka pow. Suwałki – śpiew; nagr. 1955 r. Suwałki
34. W ogródeńku kapusteńka
Bednarska Aniela ur. w 1897 r. Giby pow. Sejny, zam. tamże – śpiew; nagr. 1957 r. Giby
35. Zieliona rutka żołty kwjat
Biedul Waleria ur. w 1901 r. Lipsk pow. Augustów, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r. Lipsk
36. W sadu sadulenku
Hołowniowa Maria ur. w 1909 r. Suchodolina woj. białostockie – śpiew; nagr. 1979 r.
Suchodolina
37. Z tamtej strony jeziora
Chorążewicz Marianna ur. w 1906 r. Surowe pow. Ostrołęka, zam. tamże – śpiew; Deptuła
Marianna ur. w 1906 r. Surowe, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r. Surowe
38. U myj mamy przed sianio
Kleszcz Jan ur. w 1869 r. Cisie pow. Siedlce, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1951 r. Trzciniec
pow. Siedlce
39. Oberek prztykany
Zając Jan ur. w 1881 r. Domanice pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew, fujarka; nagr. 1966 r.
Domanice
40. Nieszczasna godzineczka była – racyjki
41. Owczarek
42. Ranom wstawał żytko siał
43. Oberek galopkowy
Grzebiś Władysława ur. w 1875 r. Wiśniew pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951
r. Wiśniew
44. Dozaniśmy zytka, dozani
Zając Jan – fujarka
45. Oberek
Grzebiś Władysława – śpiew
46. Idzie Jasio od Toronia
Adamiak Helena ur. w 1913 r. Trzciniec pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Trzciniec
47. Fora ze dwora
48. Na polu wierzba
Kleszcz Jan – skrzypce
49. Polka
Stańczuk Helena ur. w 1901 r. Chodów pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Wola Suchożebrska pow. Siedlce
50. Oj kołem, kołem
Grzebiś Władysława – śpiew
51. Nie załamze się, kalinowy moście
52. Ej wypjiję gorzalina cyja
53. A ty, chłopce, trząchnij sobom
Kosmalska Maria ur. w 1881 r. Wodynie pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Brodki lub Wodynie pow. Siedlce
54. Zebyś ty, chmielu –
Kotowska Stefania ur. w 1891 r. Stok Lacki pow. Siedlce, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Stok Lacki
55. Trzeba jej dać – (por. DWOK, t. 26 Mazowsze, cz. 3, nr 52)
Zając Jan – skrzypce
56. Żuraw – a dance tune
Mątewka Stanisław ur. w 1884 r. Cisie pow. Siedlce, zam. Wola Suchożebrska pow. Siedlce
– śpiew; Kleszcz Jan – skrzypce; nagr. 1951 r. Wola Suchożebrska
57. Ej wyrosła raz kalina na łące
58. Ej wyrosła raz kalina na łące
Zając Jan – fujarka
59. Walc
Morawski Andrzej ur. w 1901 r. Szczyty pow. Białobrzegi, zam. Warszawa – śpiew; nagr.
1957 r. Szczyty
60. A za lasym, wołki moje –
Niedzielska Katarzyna ur. w 1879 r. Irządze pow. Włoszczowa, zam. tamże – śpiew; nagr.
1951 r. Irządze
61. Mój wianecku z barwinecku
Skóra Julia ur. w 1895 r. Mstyczów pow. Jędrzejów, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r.
Mstyczów
62. Mój wianecku z barwinecku
Ciapciak Waleria ur. w 1886 r. Sancygniów pow. Pińczów, zam. Stępocice pow. Pińczów –
śpiew; nagr. 1951 r. Stępocice
63. A mój wianeczku z barwineczku
Jagiełło Antonina ur. w 1879 r. Sprowa pow. Włoszczowa, zam. Bichniów pow. Włoszowa –
śpiew; nagr. 1951 r. Bichniów
64. Kómpała się Kasia w morzu –
Giemzina Katarzyna ur. w 1905 r. Krzyżanówka pow. Iłża, zam. Rzeczniów pow. Iłża –
śpiew; nagr. 1951 r. Rzeczniów
65. Kąpała się Kasia w morzu
Madejska Stanisława ur. w 1899 r. Pawliczka pow. Iłża, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Rzeczniów
66. Kąpała się Kasia w morzu
Wieteszczyna Antonina ur. w 1898 r. Płusy pow. Iłża, zam. Kolonia Rzeczniów pow. Iłża –
śpiew; nagr. 1951 r. Rzeczniów
67. Kąpała się Kasia w morzu
Ormiańczyk Józefa ur. w 1882 r. Nakło pow. Włoszczowa, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953
r. Nakło
68. Kąpała się Kasia w morzu
Kucharczyk Joanna ur. w 1899 r. Kidów pow. Olkusz lub Szypowice pow. Olkusz, zam.
Siedliska pow. Włoszczowa – śpiew; nagr. 1952 r. Irządze pow. Włoszczowa
69. A z pola do wsi
Zawartko Maria ur. w 1921 r. Sancygniów pow. Pińczów, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Sancygniów
70. Zginęła nam pasterecka w lesie
Ormiańczyk Józefa – śpiew
71. Dwa kapłony
Dyba Jan ur. w 1889 r. Kozłów pow. Miechów, zam. tamże – skrzypce; Dyba Wacław ur. w
1919 r. Kozłów, zam. Kędzierzyn pow. Miechów – altówka sekund; Dyba Tadeusz ur. w
1921 r. Kozłów, zam. tamże – basy; nagr. 1951 r. Kozłów
72. Pieśń do ślubu –
Kowalczyk Jan ur. w 1891 r., zam. Sokołów Stary pow. Końskie – skrzypce prym; Smołuch
Jan ur. w 1897 r., zam. Sokołów Stary – skrzypce sekund; Kołtunowski Stefan ur. w 1914 r.,
zam. Sokołów Stary – baraban; Kołtunowska Ewa ur. w 1895 r., zam. Sokołów Stary oraz
grupa śpiewaczek z Sokołowa Starego – śpiew; nagr. 1950 r. Sokołów Stary
73. Zabieraj się z nami
Cyprys Eleonora ur. w 1882 r. Kluczewsko pow. Włoszczowa, zam. Bichniów pow.
Włoszczowa – śpiew; nagr. 1953 r. Bichniów
74. Idzie Marysia ku uogródkowi –
Adamczyk Marianna (Marcjanna) ur. w 1892 r. Trębowiec pow. Starachowice, zam. PsaryStara Wieś pow. Kielce – śpiew; nagr. 1952 r. Bodzentyn pow. Kielce
75. Posła Marysia pu ogródkowi
Nawrot Antonina ur. w 1889 r. Lasków pow. Jędrzejów, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r.
Lasków
76. Puosła Maniusia ku u ogrodowi
Niedzielska Katarzyna ur. w 1879 r. Irządze pow. Włoszczowa, zam. tamże – śpiew; nagr.
1951 r. Irządze
77. Posła Marysia ku ogrodowi
Wójcik Teofila ur. w 1880 r. Stawiany pow. Pińczów, zam. Kliszów pow. Pińczów – śpiew;
nagr. 1952 r. Kliszów
78. A boźmy to jacy tacy
Turska Maria ur. w 1884 r. Korzenna pow. Nowy Sącz, zam. Librantowa pow. Nowy Sącz –
śpiew; nagr. 1953 r. Wyskitna pow. Jasło
79. A ja sobie Krakowiaczek
Najdzik Józefa ur. w 1886 r. Ruszkowice pow. Końskie, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Ruszkowice
80. A zebym ja jadła, piła
Augustynek Anna ur. w 1887 r. Grzybów-Gdów pow. Myślenice, zam. Bilczyce pow.
Myślenice – śpiew; nagr. 1950 r. Gdów
81. A moja Marysiu, zapłaces załośnie
82. Gdzie spoźrę, tam spoźrę
Sobas Katarzyna ur. w 1865 r. Kłaj pow. Bochnia, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r. Kłaj
83. A gdzieżeś ty, panie młody
Augustynek Anna ur. w 1877 r. Bilczyce pow. Myślenice, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r.
Bilczyce
84. Igła i nożyce
Hejnik Kazimiera ur. w 1927 r. Siemianówka pow. Lwów, zam. Boguszyce pow. Oleśnica –
śpiew; nagr. 1955 r. Boguszyce
85. O ty ptaszku w ciemnym lasku
Dymczyk Stefan ur. w 1916 r. Ciągowice pow. Zawiercie, zam. tamże – trąbka, śpiew; nagr.
1954 r. Ciągowice
86. Za stodołóm na rzece
87. Za stodołóm na rzece
Lukasek Jadwiga ur. w 1921 r. Gilowice pow. Pszczyna, zam. tamże – śpiew; nagr. 1955 r.
Gilowice
88. Dziad Hej nam, na pustki mie dali
89. Kocur Uciekaj myszko do dziury
90. Mietlorz Jak jo jechoł od Rybnika – a dancing-game song
Niesyto Tomasz ur. w 1891 r. Wola gromada Bojszowy pow. Pszczyna, zam. tamże – śpiew;
nagr. 1955 Wola
91. Dolina, między dolinami
Kłaptocz Janina ur. w 1895 r. Kiczyce pow. Cieszyn, zam. tamże – śpiew; nagr. 1955 r.
Kiczyce
92. Helo, dziewucho nadobno
Czyż Anna ur. w 1903 r. Wisła-Głębce pow. Cieszyn, zam. Wisła-Malinka pow. Cieszyn –
śpiew; nagr. 1953 r. Wisła-Malinka
93. Helo, Jasinku nadobny
Bembenek Filomena ur. w 1881 r. Lubnia pow. Chojnice, zam. tamże – śpiew; nagr. 1964 r.
Lubnia
94. Stoi buliczka na otłogu
Knitter Joanna z domu Synek ur. w 1912 r. Czyczkowy pow. Chojnice, zam. Klonia pow.
Chojnice – śpiew; nagr. 1964 r. Klonia
95. Dograbiliśmy, chwała Bogu
Motylewska Dominika z domu Kobierowska ur. w 1891 r. Czarnów pow. Chojnice, zam.
Lubnia pow. Chojnice – śpiew; nagr. 1964 r. Lubnia
96. Stoi wiliczka na otłogu
Richert Walentyna ur. w 1856 r. Rębiechów pow. Gdańsk, zam. Żukowo pow. Kartuzy –
śpiew; nagr. 1951 r. Żukowo
97. Idzie chmura, jidzie deszcz
Daszkowski Aleksander ur. w 1885 r. Męcikał pow. Chojnice, zam. tamże – śpiew; nagr.
1964 r. Męcikał
98. Idzie chmura, idzie deszcz
Tocki Otylia ur. w 1881 r. Gnieżdżewo pow. Puck, zam. Strzelno pow. Morski – śpiew; nagr.
1951 r. Strzelno
99. Czy ja będę syna miala
CD 2: Wielkopolska, Kujawy, Łęczyckie, Warmia i Mazury, Podlasie, Lubelskie,
Rzeszowskie, Żywieckie, Podhale, Krakowskie, Radomskie
Antonina Rauchut ur. w 1888 r. Siedlec pow. Środa Wielkopolska, zam. Pławce pow. Środa
Wielkopolska – śpiew; nagr. 1954 r. Pławce
01. Trącił smyczkiem
Stanisław Kurowski ur. w 1880 r. Donatowo pow. Kościan, zam. Puszczykowo pow.
Kościan – dudy; Tomasz Chąpiński ur. w 1905 r. Spytkówki pow. Kościan, zam. tamże –
skrzypce podwiązane; nagr. 1954 r. Poznań
02. Walcer Trącił smyczkiem
Stanisława Ogryczakowa ur. w 1884 r. Będlewo pow. Poznań, zam. Kościan – śpiew; nagr.
1949 r. Kościan
03. A ty, kóniku śronowaty
Marta Maciołek ur. w 1885 r. Kluczewo pow. Kościan, zam. Niechłód pow. Leszno – śpiew;
nagr. 1953 r. Niechłód
04. Zeszło proso na zagónie
Józefa Borowiak ur. w 1874 r. Oporówko pow. Leszno, zam. Rydzyna pow. Leszno – śpiew;
nagr. 1953 r. Rydzyna
05. Kuośniki stojóm –
Józefa Otomańska ur. w 1889 r. Sękowo pow. Szamotuły, zam. Dębno Polskie pow. Rawicz
– śpiew; nagr. 1953 r. Dębno Polskie
06. Nad łunczkóm moją Franciszka Ciesiółka ur. w 1881 r. Iłówiec pow. Kościan, zam. Kościan – śpiew; nagr. 1949
r. Kościan
07. Puobieła się Wisła z w uodóm – an epic song
Antonina Rauchut – śpiew
08. Puobiła się Wisła z wodom
Wincenty Lorek ur. w 1905 r. Górka pow. Krotoszyn, zam. Kobylin pow. Krotoszyn –
skrzypce; nagr. 1954 r. Kobylin
09. Wiwat Moja Marysiu –
Magdalena Biedrzyńska ur. w 1873 r. Poświętno pow. Środa Wielkopolska, zam. Pigłowice
pow. Środa Wielkopolska – śpiew; nagr. 1954 r. Pigłowice
10. Pojmij mie, Jasiu
Cecylia Ziętkiewicz ur. w 1911 r. Bodzanowo pow. Aleksandrów Kujawski, zam. tamże –
śpiew; nagr. 1952 r. (brak informacji o miejscu nagrania)
11. A nie wyganiej, owczaryszku
Franciszka Ciesiółka – śpiew; nagr. 1948 r. Poznań
12. Przyjachali Mazurowie
Tomasz Brudło ur. w 1873 r. Wąchabno pow. Wolsztyn, zam. tamże – kozioł; Walenty
Brudło ur. w 1869 r. Wąchabno, zam. Kramsko Stare pow. Sulechów – skrzypce; nagr. 1948
r. Poznań
13. Do koła Przyjechali Mazurowie
Franciszka Ciesiółka – śpiew; nagr. 1954 r. Poznań
14. Sztery lata wiernie służył
Marianna Dura ur. w 1888 r. Nądnia pow. Nowy Tomyśl, zam. Zbąszyń pow. Nowy Tomyśl
– śpiew; nagr. 1954 r. Zbąszyń
15. Za stodołóm pszenica
Franciszka Ciesiółka – śpiew; nagr. 1954 r. Poznań
16. Za stodołą pszynica
Stanisław Kurowski– dudy; Tomasz Chąpiński – skrzypce podwiązane
17. Oberek Za stodołą pszeniczka –e
Katarzyna Pawłowska ur. w 1880 r. Samszyce pow. Radziejów, zam. Latkowo pow.
Radziejów – recytacja; nagr. 1956 r. Latkowo
18. Wienszujem dnia dzisiejszygu
Jan Wypijewski ur. w 1879 r. Służewo pow. Aleksandrów Kujawski, zam. tamże – klarnet;
nagr. 1952 r. (brak informacji o miejscu nagrania)
19. Kujawiak
Marcin Drapiński ur. w 1890 r. Baruchowo pow. Włocławek, zam. tamże – skrzypce; nagr.
1955 r. Kowal pow. Włocławek
20. Kujawiak Lawendowskiego
Zofia Wojnicka ur. w 1886 r. Pułkownikowo pow. Radziejów, zam. Osięciny pow.
Radziejów – śpiew; nagr. 1956 r. Osięciny
21. Jedzie Janek, oj i uod Toronia
Weronika Topińska ur. w 1900 r. Ktery pow. Łęczyca, zam. Zagaj Stary pow. Łęczyca –
śpiew; nagr. 1968 r. Zagaj Stary
22. A wczora z wieczora
Franciszek Powroźnik ur. w 1892 r. Irządze pow. Włoszczowa, zam. tamże – śpiew; nagr.
1952 r. Irządze
23. Witajmy Jezusa
Marianna Pałczyńska ur. w 1902 r. Podgórzyce pow. Łęczyca, zam. Orszewice pow.
Łęczyca – śpiew; nagr. 1968 r. Orszewice
24. Czego kalino w dole stoisz
Anna Pawłowska ur. w 1904 r. Świnice pow. Turek, zam. Wichrów pow. Łęczyca – śpiew;
nagr. 1953 r. Wichrów
25. Idzie chmura uod Łęczycy
Emilia Sokół ur. w 1915 r. Balków pow. Łęczyca, zam. tamże – śpiew; nagr. 1968 r. Balków
26. Moja mamo, co takiego
Anna Pawłowska – śpiew
27. A wiernie ja Panu Bogu słuzyła
Anna Ochota ur. w 1880 r. Lubin pow. Łęczyca, zam. Tum Łęczycki pow. Łęczyca – śpiew;
nagr. 1953 r. Tum Łęczycki
28. Siano grabiła, proso wiązała
Władysław Błaszczyk ur. w 1907 r. Sługi pow. Łęczyca, zam. tamże – śpiew; nagr. 1968 r.
Sługi
29. Trójca, Bóg Ojciec, Bóg Syn
Stanisław Raj ur. w 1879 r. Charłupia Mała pow. Sieradz, zam. Wola Dzierlińska pow.
Sieradz – śpiew; nagr. 1953 r. Wola Dzierlińska
30. Żegnam cię, moj świecie wesoły
Jan Krysiak ur. w 1908 r. Śladków Rozlazły pow. Łęczyca, zam. tamże – śpiew; nagr. 1968
r. Śladków Rozlazły
31. Żegnam cię, mój świecie wesoły
Maria Zielasko ur. w 1873 r. Guzki pow. Pisz, zam. Mrągowo – recytacja; nagr. 1954 r.
Mrągowo
32. Posłuchojcie, mnili ludzie
Helga Kortel ur. w 1937 r. Bartołty pow. Olsztyn, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r. Bartołty
33. Jestem Polka zrodzona
Emilia Bergier ur. w 1886 r. Gryżliny pow. Olsztyn, zam. Jankowo pow. Olsztyn – śpiew;
nagr. 1951 r. Olsztyn
34. Żabka uOpak izba, uopak psiec
Jakub Bem ur. w 1866 r. Gietrzwałd pow. Olsztyn, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Gietrzwałd
35. Wjilk na zagonie
Jan Hoch ur. w 1871 r. Butryny pow. Olsztyn, zam. Ostróda – śpiew; nagr. 1951 r. Pluski
pow. Olsztyn
36. Oj kieny jidziesz (por. j.w.)
Julia Maciejczyk ur. w 1876 r. Romanowo pow. Ełk, zam. Ramsowo pow. Olsztyn –
recytacja; nagr. 1952 r. Ramsowo
37. Ja mały zacek
Luiza Marcińczyk ur. w 1864 r. Jeglin pow. Pisz, zam. Szczytno – recytacja; nagr. 1954 r.
Szczytno
38. A ja mały zocek
Rozalia Kujawa ur. w 1886 r. Nerwik pow. Olsztyn, zam. Giławy pow. Olsztyn – śpiew;
nagr. 1953 r. Giławy
39. Śwynty Morcin nadchodzi
Aleksandra Kowalewska ur. w 1899 r. Ławsk pow. Grajewo, zam. tamże – śpiew; nagr.
1953 r. Ławsk
40. Z Torunia ja parobeczek
Rozalia Kujawa – śpiew
41. Oj kiedy jo będę
42. W mojem sadeńku
Wilhelm Franke ur. w 1883 r. Szerokopaś pow. Nidzica, zam. Dłużek pow. Nidzica – śpiew;
nagr. 1953 r. Dłużek
43. Sed Jasiecek steckó
Luiza Marcińczyk z domu Sokołowska, ur. w 1863 r. Imionek pow. Pisz, zam. Szczytno –
śpiew; nagr. 1955 r. i 1954 r. Szczytno
44. Sed Jonecek steckó
45. A w niedzielę raniusieńko
Maria Krygier z domu Kalinowska ur. w 1884 r. Kołpaki pow. Olsztyn, zam. Węgorzewo –
śpiew; nagr. 1955 r. Węgorzewo
46. W mojam uogródeczku
Luiza Marcińczyk – śpiew; nagr. 1955 r. Szczytno
47. Oj scyrzem ja Panu Bogu służyła –
Maria Krygier – śpiew
48. Siadaj, nie gadaj
Wilhelmina Abramowska ur. w 1883 r. Grunwald pow. Ostróda, zam. Giżycko – śpiew;
nagr. 1954 r. Giżycko
49. Leć głosie po rosie
Weronika Korwek ur. w 1908 r. Trzcinki (b.d.), zam. Korwki pow. Kolno – śpiew; nagr.
1952 r. Popiołki pow. Kolno
50. Leć głosie po rosie
Maria Jaśkowska (brak daty urodzenia), ur. Wąsosz pow. Grajewo, zam. tamże – śpiew;
nagr. 1953 r. Wąsosz
51. Mój wianeczku lawendowy
Marta Aleksiejuk ur. w 1918 r. (b.d.), zam. Czyże woj. białostockie – śpiew; nagr. 1989 r.
Tyniewicze woj. białostockie
52. Mała ptaszyna
Helena Skwarzyńska ur. w 1902 r. Piotrków Lubelski pow. Lublin, zam. Sachalin pow.
Lublin – śpiew; nagr. 1953 r. Piotrków Lubelski
53. Nas pan gospodarz
Katarzyna Pawelec ur. w 1895 r. Piotrków Lubelski, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r.
Piotrków Lubelski
54. Ej łado, łado
Anastazja Korba ur. w 1886 r. Księżopol pow. Biłgoraj, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Księżopol
55. Korowajowe ciasto
Józefa Flis ur. w 1912 r. Giełczew pow. Lublin, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r. Giełczew
56. Po co żeś mie, moja mamo
Anna Błędowa ur. w 1901 r. Piotrków Lubelski (zam. b.d.) – śpiew; nagr. 1953 r. Piotrków
Lubelski
57. Ej powstońmy, podziakujmy
Zofia Kulawiak ur. w 1858 r. (b.d.), zam. Niemienice pow. Krasnystaw – śpiew; nagr. 1950
r. Niemienice
58. Oj, a skund goście najechali
Genowefa Żechowska ur. w 1911 r. Kolbuszowa Górna pow. Kolbuszowa, zam. tamże –
śpiew; nagr. 1950 r. Kolbuszowa Górna
59. Od zielonego gaju
Józef Żydek ur. w 1902 r. Osobnica pow. Jasło, zam. tamże – skrzypce pierwsze; Stanisław
Żydek ur. w 1928 r. Osobnica, zam. tamże – skrzypce sekund; Jan Żydek ur. w 1933 r.
Osobnica, zam. tamże – basy; nagr. 1950 r. Osobnica
60. Oberek Kożuszek barani
Wiktoria Pieszko ur. w 1887 r. Jodłówka pow. Jarosław, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Jodłówka
61. Żeniło się ptactwa bardzo wiele
Maria Solarska ur. w 1899 r. Średnia pow. Przemyśl, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Średnia
62. Nieszczęśliwa głowiczejka
Teresa Obszarna ur. w 1902 r. Wyszatyce pow. Przemyśl, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Wyszatyce
63. Hop, koniu, do pszenicy t
64. Oj dała bym ci
Józef Pudło ur. w 1874 r. Dębina pow. Łańcut, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1950 r. Dębina
65. Wolny
66. Polka bez nogę
Katarzyna Golenia ur. w 1864 r. Dębina pow. Łańcut, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Dębina
67. Kumpała się Kasia w morzu
Józef Pudło – skrzypce
68. Kąpała się Kasia w morzu
Walenty Kunysz ur. w 1896 r. Kraczkowa pow. Łańcut, zam. tamże – śpiew; nagr. 1950 r.
Dębina
69. Kąpała się Kasia w morzu
Henryk Kretowicz ur. w 1913 r. Widełka pow. Kolbuszowa, zam. tamże – skrzypce; nagr.
1950 r. Widełka
70. Polka A tam w lesie na dębie
Augustyn Zabawski ur. w 1893 r. Mchawa pow. Lesko, zam. tamże – skrzypce prym I;
Stanisław Górka ur. w 1915 r. Baligród pow. Lesko, zam. tamże – skrzypce prym II; Stefan
Diaczek ur. w 1905 r. Mchawa, zam. tamże – skrzypce sekund; Jan Kochan ur. w 1921 r.
Jabłonki pow. Lesko, zam. Baligród – basy; nagr. 1971 r. Baligród
71. Mazur Umar Maciek (por. il. nr 32) e
Aniela Lichoń ur. w 1875 r. Warzyce pow. Jasło, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r. Warzyce
72. Witaj, Janie z Bolesława
Józefa Pastor ur. w 1925 r. Korbielów pow. Żywiec, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r.
Korbielów
73. Gorzała lipka
Józef Majewski ur. w 1903 r. Korbielów, zam. tamże – skrzypce; Michał Ganobczyk ur. w
1911 r. Korbielów, zam. tamże – dudy żywieckie; nagr. 1954 r. Korbielów
74. Gorzała lipka
Anna Gawlas ur. w 1900 r. Sopotnia Wielka pow. Żywiec, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r.
Sopotnia Wielka
75. Jak pójdzies do ślubu
Muzyka Maśniaków z Kościeliska: Stanisław Styrcula-Maśniak, ur. w 1926 r. Kościelisko
pow. Nowy Targ – złóbcoki – prym; Andrzej Styrcula-Maśniak, ur. w 1932 r. Kościelisko –
złóbcoki – sekund I; Józef Frączysty-Karbowiec ur. w 1925 r. Kościelisko – złóbcoki –
sekund II; Tadeusz Styrcula-Maśniak ur. w 1935 r. Kościelisko – basy
76. a. Marsz Hej, Madziar pije
b. Jo ci puowiadała, Anielo
Jan Krzysztof ur. w 1915 r. Zakopane pow. Nowy Targ, zam. tamże – śpiew; nagr. 1952 r.
Zakopane
77. W karcmie puod reglami
Tadeusz Janik ur. 1912 Krzanów pow. Zawiercie, zam. Szaflary pow. Nowy Targ – śpiew;
Franciszek Polak ur. w 1909 r. Szaflary, zam. tamże – skrzypce prym; Piotr Walkosz ur. w
1919 r. Szaflary, zam. tamże – skrzypce sekund; Józef Rzepka ur. w 1905 r. (b.d.) – basy;
nagr. 1952 r. Szaflary
78. Marsz jaworzyński Dobrze wom bywało (Jan Pawlikowski ur. w 1935 r. Huba pow. Nowy Targ – skrzypce; nagr. 1952 r. Szaflary
79. Marsz jaworzyński
Ludwik Łojas ur. w 1909 r. Szlembark pow. Nowy Targ, zam. Łopuszna pow. Nowy Targ –
śpiew, skrzypce prym; Stefan Amróz – skrzypce sekund I; Antoni Szumal– skrzypce sekund
II; Jerzy Amróz – basy; nagr. 1952 r. Łopuszna
80. Marsz jaworzyński Stara baba tóńcy
Józef Styrczula-Maśniak ur. w 1921 r. Kościelisko – śpiew; Stanisław Nędza-Chotarski ur.
w 1893 r. Kościlisko – skrzypce prym; Antoni Nędza-Chotarski ur. w 1920 r. – skrzypce
sekund I; Andrzej Stryczula-Maśniak – skrzypce sekund II; Józef Szczepaniak-Sywarny
ur. 1897 Kościelisko – basy; nagr. 1952 r. Kościelisko
81. Wieczna Ja se pódę ku Marynie
Stanisław Nędza-Chotarski – skrzypce prym; Antoni Nędza-Chotarski – skrzypce sekund
I; Józef Styrczula-Maśniak – skrzypce sekund II; Józef Szczepaniak-Sywarny – basy; nagr.
1952 r. Zakopane
82. a. W murowanej piwnicy – zbójnicki
b. Do zbójnickiego
c. Do zbójnickiego
d. Krzesany po śtyry
e. Do zbójnickiego – do zwyrtu
Maria Bryś ur. w 1872 r. Rycerka Górna pow. Żywiec, zam. tamże – śpiew; nagr. 1953 r.
Rycerka Górna
83. Świeci miesiąc na niebie
Katarzyna Sobas ur. w 1865 r. Kłaj pow. Bochnia, zam. tamże – śpiew; nagr. 1951 r. Kłaj
84. Dobro nocko, dobro
Alojzy Nakielny ur. w 1922 r. Leksandrowa pow. Bochnia, zam. tamże - skrzypce pierwsze;
Józef Wyrwa (b.d.) – skrzypce drugie; Józef Kurczak (b.d.) – skrzypce sekund; Alfred
Ludyna (b.d.) – akordeon; Edward Kaczmarczyk (b.d.) – trąbka; Franciszek Tabor (b.d.)
– klarnet; Józef Kaczmarczyk (b.d.) – basy; nagr. 1950 r. Leksandrowa
85. Krakowiak Jedzie krakowiaczek
Stanisław Kucfir ur. w 1920 r. Pawłów pow. Końskie, zam. tamże – skrzypce; Franciszek
Jabłoński ur. w 1906 r. Pawłów, zam. tamże – harmonia pedałowa; Piotr Dunin ur. w 1902
r. Cukrówka pow. Końckie, zam. tamże – basy; nagr. 1951 r. Pawłów
86. Spod Przysuchy
***
Skład jury Fonogramu Źródeł 2014:
prof. Piotr Dahlig - etnomuzykolog, Instytut Muzykologii UW
dr Weronika Grozdew-Kołacińska - etnomuzykolog, Instytut Sztuki PAN
Piotr Kędziorek - dziennikarz Programu 2 PR
Anna Szewczuk - kierowniczka RCKL, Program 2 PR
Anna Szotkowska - dziennikarka Programu 2 PR
jury przyznało Nagrodę Specjalną w wysokości 2500 zł Fundacji Klamra z Żywca za album Macieja i Katarzyny Szymonowiczów „Gajdosze” - imponujące wydawnictwo etnograficzne ukazujące tradycję muzyczną i współczesność beskidzkich gajdoszy.
Dwie równorzędne pierwsze nagrody: Wydawnictwu In Crudo za monografię „Marian Bujak z Szydłowca. Portret skrzypka” wszechstronnie ukazującą styl i repertuar wybitnego muzyka radomskiego oraz Wydawnictwu Księży Młyn za album Aldony Jadwigi Plucińskiej „Polskie Zwyczaje Rodzinne” z dołączonymi bezcennymi nagraniami z Archiwum Folkloru Religijnego Instytutu Muzykologii KUL.
Drugą nagrodę otrzymały ex aequo: Stowarzyszenie Krusznia za album „Dorzecze Niemna. Śladami Oskara Kolberga” będący świadectwem żywotności muzycznej tradycji regionów nadniemeńskich oraz Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej za płytę „Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej” za bogaty obraz kultury dudziarskiej regionu żywieckiego.
Trzecią nagrodę Jury przyznało Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk za album „Gdyby Kolberg miał fonograf" za próbę konfrontacji dziedzictwa kolbergowskiego z dwudziestowieczną dokumentacją fonograficzną.
Jury z zadowoleniem podkreśla wyjątkowo wysoki poziom nadesłanych fonogramów i przyznaje wyróżnienia dla zespołu Białopotocanie za staranne udokumentowanie kultury tanecznej własnego regionu; dla Wydawnictwa Acte Prealable i Kapeli Marty Cichej za wierne odtworzenie stylu i repertuaru skrzypków sieradzkich; dla Wydawnictwa In Crudo za historyczną dokumentację i przybliżenie atmosfery autentycznego muzykowania na Scenie Korzenie na płycie „I po ścianach. Muzyka z Remontu 1994-96”; dla Fundacji Ważka za umiejętne ukazanie mozaiki kulturowej współczesnego regionu dolnośląskiego na płycie „Od wschodu Słońca…”.
