Pierwszą nagrodę Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk za albumy: „Polskie pieśni ludowe na Śląsku Opolskim przez Paula Schmidta w 1913 r. na fonograf zebrane” oraz „Melodie stamtąd cz. 2”. Nagrodę przyznano za udostępnienie bezcennych źródeł fonograficznych folkloru polskiego.
Polskie pieśni ludowe na Śląsku Opolskim przez Paula Schmidta w 1913 r. na fonograf zebrane.
Polskie pieśni ludowe na Śląsku Opolskim przez Paula Schmidta w 1913 r. na fonograf zebrane
Płyta prezentuje unikatową kolekcję nagrań Paula Schmidta ze Śląska Opolskiego. Wśród utworów znajdziemy zarówno pieśni, jak i nagrania muzyki instrumentalnej (w większych zespołowych składach oraz w wykonaniach solowych). Książeczka dołączona do płyty zawiera szczegółowy opis kolekcji autorstwa dr Ricardy Kopal, tekst poświęcony dokumentacji prowadzonej przez Schmidta na Śląsku Opolskim autorstwa Jacka Jackowskiego, a także etnomuzykologiczny komentarz o najstarszych zachowanych polskojęzycznych nagraniach muzyki ludowej na Śląsku napisany przez dr Mariusza Pucię.
Z recenzji prof. Zbigniewa Przerembskiego: „Wśród nagranych zespołów instrumentalnych zwraca uwagę orkiestra Lubczyka, złożona z klarnetu, trąbki, sakshornu tenorowego i tuby. Muzycy grają bowiem w dawnym stylu heterofonii wariacyjnej, czyli każdy z nich realizuje własny wariant wspólnie wykonywanego wątku muzycznego. Warianty zróżnicowane są głównie figuracyjnie i ornamentalnie. Taki sposób gry, odnotowany przez Łucjana Kamieńskiego w odniesieniu do wielkopolskich kapel dudziarskich już w dwudziestoleciu międzywojennym , przetrwał do naszych czasów u niektórych dudziarzy i skrzypków ludowych w Wielkopolsce i w Beskidzie Śląskim. Ta specyficzna cecha wykonawcza wynika z ustnego, międzypokoleniowego przekazu repertuaru i stylu wykonawczego, w bezpośredniej relacji mistrz-uczeń, bez pośrednictwa pisma nutowego. Ciekawe, że jeszcze w pierwszych dekadach XX wieku heterofonię wariacyjną można było usłyszeć na Śląsku, przechodzącym szybsze niż inne regiony przemiany cywilizacyjne, w tym kulturowe, także w zakresie muzyki tradycyjnej. W tej dzielnicy kraju już od ostatnich dekad XIX wieku orkiestry dęte wypierały tradycyjne składy instrumentalne, grały przy tym w „homofonicznym” stylu z podziałem na partie melodyczne i akompaniujące. Płytę uzupełniają i wzbogacają teksty słowne, zamieszczone w dołączonej do niej broszurze (...) Łucjan Kamieński po przeprowadzeniu badań muzyki ludowej na Kaszubach w latach trzydziestych (XX w.) stwierdził: Cassubia cantat polonicae. Paul Schmidt wcześniej mógł zauważyć: Silesia cantat polonicae. Dzięki przedstawionemu wyżej wydawnictwu płytowemu Instytutu Sztuki PAN możemy to dziś potwierdzić, poznając repertuar i style wykonawcze Ślązaków z Opolszczyzny sprzed ponad stu lat".
Lista utworów
- Moja mamuliczko, szkodać mi się stała
- Darmo, dziołcho, darmo
- W Pielgrzymiej szacie
- Chłopatyczek niewidomy
- Marsz weselny
- Pogodny wieczór Świyntygo Jana
- Mamuliczko moja, sprzedajcie ta krowa
- W kolei woda, dzieweczko
- Walcerek
- Raduj się, nieba Królowo, Alleluja
- Pieśn weselna
- Wczoraj była niedzieliczka
- Marsz weselny (Ej siadej, siadej kochanie moje)
- Pieśń ludowa
- Pieśń ludowa
- W Głogówku na rynku, przed raturza
- Marsz weselny
- Na krzelickom tonom [na jelyńka]
- Bez wodę, koniczku
- Stoi mrokyw nade wsią
- Nie piastujże mie ty
- Rosną rosną na "oknie w donicy"
- Na tej górze rojśnie róża
- Było dwoje królewskich dzieci
- O wojno, wojno (adnotacja P. Schmidta "Polska pieśń")
- O Boże, Boże
- Nie kupuj ma na furmanka
- Tańcowała Maryjanka z Wickiem
- Szerokie liście na wiśni
- Padałajś mi raz
- Prawda mi mamiczka powiadali
- Pieśń weselna (z płaczem)
- Czyjeż to poleczko
- Ojcze nasz
- Zdrowajś Mario
- A wczora z wieczora
- Mamuliczko moja
- W kolei woda
- W lesinie, w gęstej krzewinie
- O wojna, wojna
- Szła dzieweczka do laseczka
Melodie stamtąd cz. 2
Melodie stamtąd cz. 2
Oddajemy do rąk Słuchaczy i Czytelników drugą część źródłowego wydawnictwa płytowego prezentującego najstarsze zachowane rejestracje fonograficzne muzycznej praktyki ludowej Kaliskiego. Na pierwszej płycie pt. Melodie stamtąd, wydanej w 2016 r., zamieściliśmy nagrania archiwalne zarejestrowane w tym subregionie Wielkopolski w latach 1947 - do pierwszej połowy 1959 r. Ze względu na znaczną ilość, jak również merytoryczną wartość dokumentalną archiwaliów dźwiękowych zgromadzonych w drugiej połowie 1959 r., zdecydowaliśmy się poświęcić im odrębną płytę – drugą część Melodii stamtąd. W pierwszym wydawnictwie opublikowaliśmy obszerny tekst autorstwa dr Arlety Nawrockiej-Wysockiej o Kaliskiem jako regionie muzycznego pogranicza, w którym Autorka - oprócz podstawowych informacji o zasięgu, etnografii i tradycyjnej kulturze omawianych ziem a także historii, zwłaszcza XIX-wiecznej, mającej szczególny wpływ na przemiany i kształt kultury tego obszaru - opisała stan dość późno podjętych (bo dopiero od lat 60. ubiegłego wieku) systematycznych badań nad tradycyjną kulturą muzyczną Kalskiego.(...)
Opublikowane na niniejszej płycie wybrane nagrania powstałe w drugiej połowie 1959 r. zostały zrealizowane przez Jarosława Lisakowskiego i jego żonę - Irenę (m.in. w miejscowościach: Pruszków, Dębniałki, Zagorzyn, Dojutrów, Godziesze, Wola Droszewska, Zadowice, Kościelna Wieś, Blizanów, Bałdoń, Guzdek, Lis). Tu również prezentujemy plejadę kaliskich wykonawców, których metryki sięgają czasów Chopina i Kolberga. (...) Mamy nadzieję, iż obie części Melodii stamtąd dostarczą wyczerpującego i reprezentatywnego zasobu archiwaliów dźwiękowych, cennych zarówno dla badań muzykologicznych jak i muzycznych działań amatorskich. Być może nagrania staną się także inspiracją dla twórczych działań artystycznych. ze wstępu Jacka Jackowskiego
Lista utworów
- Oberek - a dance tune
- Żyniyło sie ptastwo, miała ptaszunt wiele - a ballad
- Nadobno Kasińka uoknym wyglondała - a ballad
- Zrodził sie Jan na Obzowie - a social song
- Tyrolinka - a dance tune
- Posłuchajcie panowie, kto nie wiy niech sie dowie - a beggar’s song
- Ach, mój Boże, guody jidom - a social song
- Uśnijże mi, moje dziycie, jak mi uśniesz uodyjde cie - a Lualaby
- Stworzył Pan Bóg koze - a sung story-tail
- Chłopacy, chłopacy, z Westfalii jedziecie - a dance tune
- uOj, jedzie, jedzie Józinek młody - a courtship and love song
- Po uOłobockim polu chodzi biała łabyńdź - a courtship and love song
- A żeby jo była wiedziała - a courtship and love song
- uO a z niedzieli na świynto - a social song
- Co byś wolała, dziewczyno - a social song
- uO powiedziały Zagorzunki - a courtship couplet
- Wstańże uotworzyć, dziewczyno - a courtship and love song
- A czymużeś mie, synku pynku - a lullaby and a family song
- A świeci miesionc bez wysoki płot - a courtship and love song
- Na Bałdóniu świat niemiły - a social couplet and an instrumental tune
- Wyjechałem z podwóreczka - a courtship and love song
- Jest tam trawka w ogrodeczku, puść konika kochaneczku - a family song
- W ogródeczku na troweczku - a courtship and love song
- Owijok - a dance tune
- Chociaż ty masz dwa domy - a social song
- Siwa gunska, siwa po jeziorze pływa - a courtship and love song
- Z tamty strony tego mego brata - a courtship and love song
- Nie daj mi, Boże, takuowych myśli - a courtship and love song
- Nie było to chuodzić, nie było to chuodzić przez las do kuościoła - a love song about loosing a maiden cap (virginity)
- Oberek - a dance tune
- Oberek - a dance tune
- W moim uogródeczku - a social song
- Oberek - a dance tune
- A wy, mamusiu, przykożcie wy mu - a courtship and love song
- Niech byndzie Jezus Chrystus puochwalóny - a courtship and love song
- Przyjechało sześć panów w powozie - a wedding song
- Przekładamy nogi bez wase progi - a wedding oration
- Zaprzęgajcie konie - a wedding song and an instrumental march
- Wyprowod - an instrumental version of a wedding song
- Jużeś się ubrała - a wedding song
- Leciał ptaszek lasem - a wedding song
- Już to po ślubie - a wedding song
- Zakukała kukułeczka za buorym - a wedding song
- Oberek - a dance tune
- Żydek - a dance tune
- Wianku mój, wianku mój, perłami sadzony - a song about a maiden cap
- Potulnijże wianek lewandowy - a song about a maiden cap
- Oczepki - a capping tune
- Nasz gajiczek z lasu idzie - a wedding song sung during adorning the wedding copse - gaik
- Niesymy tu gaik - a wedding song sung during adorning the wedding copse - gaik
- Wesele to tu, a to tu - a wedding song
- Wiwat Już to po ślubie po ślubie - a wedding tune
- Oberek - a dance tune
- Nie krukej, gołumbku - a family song
- Poszła żóna na skarge na mynża swojeguo - a family song
- Tańcował Kuba i jego luba - a humorous-dance song
- Miała Kasia Jasia za mynża swojygo - a soldier’s ballad
- Oberek - a dance tune
- Wywiad o instrumentach muzycznych - an interview about traditional musical instruments
- Oberek starodawny - a dance tune
Wykonawcy
Stanisław Rybak - skrzypce (1, 30, 31, 33, 39, 44, 45, 48, 53, 60), wywiad (59)
ur. w 1896 (1897) r.; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz
Idzi Siewieja - basy (30, 31, 33, 39, 44, 45, 48, 53, 58), wywiad (59)
ur. w 1880 r.; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz
Stanisław Rybak (syn) - bębenek ze stalką (30, 31, 33, 39, 44, 45, 48, 53, 58)
nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz
Antoni Banach - skrzypce (58)
ur. 1894 r., zm. 1967 r.; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz
Józefa Staszak - śpiew (2, 3, 32, 34, 35, 36, 43, 49, 54, 55, 57)
ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r.; nagr. 1959 r. Lis
Stanisława Michalak - śpiew (4)
ur. w 1892 r. Zadowice pow. Kalisz, zam. tamże; nagr. 1959 r. Zadowice
Józef Schmidt (w zapisie J. Lisakowskiego: Szmyt) - skrzypce (5, 10)
ur. w 1902 r. Ołobok pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże; nagr. 1959 r. Ołobok
Władysław Banasiak - basy (5, 10)
ur. w 1903 r. Sławin pow. Ostrów Wielkopolski, zam. Ołobok; nagr. 1959 r. Ołobok
Edmund Ciupek - klarnet Es (10)
ur. w 1925 r. Wielowieś pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże; nagr. 1959 r. Ołobok
Józefa Płotek - śpiew (6, 8, 19, 22, 23, 27, 40, 56)
ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz; nagr. 1959 r. Godziesze Małe
Franciszka Dolatka - śpiew (7)
ur. w 1875 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 r.; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś
Antonina Porada - śpiew (9)
ur. w 1893 r. Rychnów pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz; nagr. 1959 r. Zagorzyn
Anna Bukwa - śpiew (11)
ur. w 1902 r. Pruszków pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz; nagr. 1959 r. Dębniałki
Nieznana wykonawczyni; nagr. 1959 r. Ołobok (12)
Stanisław Porada - śpiew (13)
ur. w 1904 r. Biała pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz; nagr. 1959 r. Zagorzyn
Stanisława Popiołek - śpiew (14, 15, 16, 18)
ur. w 1906 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz; nagr. 1959 r. Dębniałki
Antoni Cieślak - śpiew (17, 29)
ur. w 1886 r. Dębniałki pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963; nagr. 1959 r. Dębniałki
Józef Przybył - śpiew (20, 38, 52), skrzypce (20, 24, 38, 52), recytacja (37)
ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. ; nagr. 1959 r. Bałdoń
Józef Płotek (zięć) - basy (20, 24, 38,52)
ur. w 1907 r., zam. Bałdoń; nagr. 1959 r. Bałdoń
Weronika Tułacz (wnuczka) - bębenek (20, 24, 38, 52)
ur. w 1935 r., zam. Bałdoń; nagr. 1959 r. Bałdoń
Józefa Nawrocka - śpiew (21, 42, 46, 47, 50)
ur. w 1874 r. Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz, zm. 1966 r.; nagr. 1959 r. Wola Droszewska
Maria Kaczmarek - śpiew (25, 26, 41, 51)
ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś
Rozalia Łysek - śpiew (28)
ur. w 1878 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże. zm. 1967 r.; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś
***
Skład jury Fonogramu Źródeł 2017 roku:
Maria Baliszewska – dziennikarka RCKL
Anna Borucka-Szotkowska – dziennikarka RCKL
Magdalena Tejchma – dziennikarka RCKL
dr Weronika Grozdew-Kołacińska – etnomuzykolog, Instytut Sztuki PAN
prof. Piotr Dahlig – etnomuzykolog, Instytut Muzykologii UW
Werdyktem jury nagrodę specjalną w wysokości 2500 zł otrzymują Barbara Kuzub-Samosiuk i Mirosław Samosiuk za trzypłytową antologię „Pieśni nie tylko święte. Tradycja muzyczna Podlasia” wydaną przez Stowarzyszenie Miłośników Kultury Ludowej w Czeremsze. Jury przyznaje nagrodę za wybitny wkład w dokumentację tradycyjnej kultury śpiewaczej Podlasia.
Pierwszą nagrodę Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk za albumy: „Polskie pieśni ludowe na Śląsku Opolskim przez Paula Schmidta w 1913 r. na fonograf zebrane” oraz „Melodie stamtąd cz. 2”. Nagrodę przyznano za udostępnienie bezcennych źródeł fonograficznych folkloru polskiego.
Dwie równorzędne drugie nagrody otrzymują:
Stowarzyszenie Katedra Kultury za płytę „Liwiec. Tradycje wokalne wschodniego Mazowsza”. Jury przyznaje nagrodę za cenną ideę zestawienia repertuaru źródłowego z jego wiernym współczesnym wykonaniem.
Ewie Grochowskiej i Europejskiemu Funduszowi Rozwoju Polskiej Wsi za płytę „Tutejsi. Zachowane w pamięci mieszkańców Pomorza Zachodniego”. Nagrodę przyznano za wartościowy sondaż środowiskowy, dotyczący niedocenianej kultury muzycznej Pomorza Zachodniego.
Dwie równorzędne trzecie nagrody Jury przyznało: Stowarzyszeniu Akademia Łucznica za płytę „Jan Kmita. Skrzypek z Przystałowic Małych” za portret wybitnego skrzypka w jego naturalnym środowisku,
oraz Fundacji Ważka – autorom płyty „Stanisława Latawiec. W domu Kidów” za bogaty przekrój repertuaru repatriantów z Bośni.
