Nagroda przyznana za utrwalenie i wyczerpujące opisanie unikatowych, kompletnych obrzędów pogrzebowych i towarzyszących im śpiewów z kilku miejscowości w gminie Kadzidło.
Niniejszy album prezentuje współczesne nagrania terenowe zrealizowane na jesieni 2019 roku na Kurpiach. Na treść pierwszej części planowanej serii poświęconej tradycjom pogrzebowym na Kurpiach składają się pieśni oraz modlitwy pogrzebowe wykonywane na terenie 4 wsi leżących w gminie Kadzidło – Krobi, Golanki, Klimek oraz Wachu. Oprócz zawartego w wydawnictwie materiału muzycznego, zarejestrowano w ramach badań także wywiady z wykonawcami – na podstawie zdobytych podczas rozmów informacji powstał towarzyszący nagraniom esej etnomuzykologiczny. Łącznie w gminie Kadzidło nagrano 8 godzin wywiadów oraz niemal 9 godzin śpiewów i modlitw. Niniejsze wydawnictwo stanowi jedynie przyczynek do przeprowadzenia dalszych szerszych badań na terenie całej gminny, regionu czy – w dalszej perspektywie – w skali ogólnopolskiej.
Recenzja albumu Dr hab. Katarzyny Smyk, prof. UMCS:
“Przedłożony do recenzji dwupłytowy album pt. Tradycje pogrzebowe na Kurpiach. Gmina Kadzidło cz. 1, realizowany przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, w pełni zasługuje na publikację. Stanowi on bowiem – pomijając oprawę graficzną, która jest doskonała – prezentację fragment obrzędu w postaci śpiewów grupowych Kurpiów. Prezentowane są one w szerokim kompleksie (od 88 do 102 minut) i pozwalają odczuć modlitewną, kontemplacyjną atmosferę żałoby i pogrzebu. Co ważne, nagrania zamieszczono na dwóch płytach – CD oraz DVD, przy czym ta druga wersja ułatwia dostęp do plików, co pokazuje, że Redaktorzy zachęcają różnorodnych odbiorców do korzystania z nagrań (np. przez wybór folderów i plików na płycie DVD).
Na wysoką ocenę zasługuje obszerne (s. 5-65) opracowanie Tradycje pogrzebowe we wsi Krobia, Kadzidło, Klimki, Golanka i Wach – przyczynek do badań nad obrzędowością pogrzebową Kurpi i jej współczesnych przemian (notabene, czy jej autorem jest również J. Jackowski, który napisał parę akapitów wstępu od wydawcy?). Opracowanie to, wykorzystujące archiwalne i współczesne zdjęcia (w tym – z badań terenowych, w czasie których dokonano publikowanych tu nagrań), w sposób uporządkowany i wyczerpujący prezentuje tytułową obrzędowość i jej przemiany. Zwróciłabym jednak uwagę, że Autorzy oddali głos swoim rozmówcom, Kurpiom, członkiniom i członkom grup śpiewaczych – to nadaje wiarygodności analizie, wpisując ją w nurt podmiotowych rekonstrukcji kulturowego obrazu obrzędu. Booklet jest więc nie tylko zachęcający do posłuchania „serca” tego albumu – śpiewów, ale też umiejscawia je w szerokim kontekście kulturowym.
Na koniec, zaznaczmy, że recenzowany album otwiera nową serię IS PAN, którą zatytułowano IS PAN Contemporary Field Recording, która będzie prezentowała najnowsze nagrania ze Zbiorów Fonograficznych IS PAN. Uzupełni tym samym obraz przemian kultury tradycyjnej w Polsce na przykładzie przemian dotyczących muzyki. Zyskają na tym nie tylko etnomuzykolodzy, ale też folkloryści, etnologowie, antropolodzy kultury; tak badacze, jak animatorzy, edukatorzy, media. Kultura polska zyskuje zaś wzorcową realizację dobrej praktyki w ochronie dziedzictwa – w modelu partycypacyjnym i z szacunkiem dla Depozytariusza naszej tradycji, jakimi są formalne i nieformalne grupy śpiewacze.
W konkluzji powtórzę: przedłożony materiał rekomenduję do publikacji.”
Recenzja albumu prof. dr hab. Piotr Dahlig:
“Wydawnictwo plasuje się w rzędzie nowych i wybitnych osiągnięć w dziedzinie wiedzy o kulturze tradycyjnej, w szczególności religioznawstwa – jako poświęcone pobożności ludowej, zakorzenionej w dawnych wiekach i nadal aktualnej – ponadto etnologii/etnografii, muzykologii. Niezależnie od walorów historycznych, etnograficzno-regionalnych i rekolekcyjnych dla każdego wiernego, jest ono wzorcowym, kompleksowym opracowaniem etnomuzykologicznym. Wszystkie elementy studium tematu zostały znakomicie wydobyte i uzgodnione. I tak harmonizuje strona merytoryczna, tj. opracowanie naukowe dr. Jacka P. Jackowskiego oraz dziedzina dokumentacyjna źródłowa w postaci zarówno płyty CD jak i DVD. Wyważona jest perspektywa wewnętrzna kurpiowska, w szczególności w częstym powoływaniu się na wyniki wywiadów i wypowiedzi samych mieszkańców gminy Kadzidło, jak i zewnętrzny wzór opisu etnografii wykonania muzycznego, śpiewu w kontekście kultury. Wydawnictwo to wnosi też pewną równowagę w rozumieniu kultury regionalnej/ludowej, przywraca proporcje między upowszechnioną, okolicznościową, barwną realizacją folklorystyczną i nutami „skocznymi”, a tą drugą połową życia wewnętrznego, z wyboru lub z konieczności zwróconą ku Transcendencji. Zwraca uwagę fakt, że przedstawiona tradycja, zgodna z Magisterium Kościoła, była szczęśliwie pozostawiona samej sobie przez władze polityczne w PRL.
Inna pomyślna koincydencja – to spotkanie stosunkowo dobrze zachowanej, lecz niestety zanikającej ekspresji kultury, z doskonałą techniką utrwalania dźwięku i obrazu. Trafne rozeznanie potrzeb badawczych dobrze rokuje na przyszłość, skoro autorzy wydawnictwa ujęli je jako część pierwszą (gmina Kadzidło).”
