Powielaczem w komunę

Historię powstania w Lublinie niezależnego ruchu wydawniczego w okresie PRL przypomina wystawa "Siła wolnego słowa 1976 - 89".

Można na niej zobaczyć m.in. druki i czasopisma podziemnych wydawnictw, a także powielacze i drukarki, na których powstawały.

- Trzeba przypominać o tym, że właściwie w Lublinie narodził się ten ruch wydawniczy. To jest fakt historyczny, który ciągle nie może się przebić do świadomości zarówno mieszkańców tego miasta, jak i całej Polski - mówi Tomasz Pietrasiewicz, dyrektor Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN, który przygotował wystawę.

Ekspozycja mieści się w Izbie Drukarstwa w Lublinie. Na ścianach zawieszono plansze ze zdjęciami i informacjami o ważnych wydarzeniach tamtego okresu, m.in. o działalności Komitetu Obrony Robotników, o strajkach na Lubelszczyźnie w lipcu 1980 r., o cenzurze, o stanie wojennym. Pod planszami umieszczone są w drewnianych ramkach kopie różnego rodzaju druków i pism odnoszące się do opisanych wydarzeń, m.in. z ówczesnej prasy oficjalnej, druki i ulotki organizacji podziemnych, biuletyny Solidarności.

Na wystawie są także ekrany, na których można zobaczyć archiwalne zdjęcia i nagrania m.in. z wizyty Jana Pawła II w Polsce, ogłoszenia stanu wojennego, czy rozmów z działaczami opozycji. W specjalnych skrzynkach przygotowano teczki z kalendarium wydarzeń poszczególnych lat.

Zaprezentowano też ówczesne powielacze i drukarki, na których drukowane były nielegalne pisma i ulotki. Zwiedzający mają też możliwość zapoznania się z materiałami archiwalnymi zamieszczonymi w internetowej bazie Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN.

Osobna sala poświęcona jest początkom podziemnego ruchu wydawniczego w Lublinie i jego głównemu inicjatorowi, Januszowi Krupskiemu, który zginął w katastrofie smoleńskiej. "To jest próba opowiedzenia o tych osobach, które w 1976 roku w Lublinie podjęły się tych działań wydawniczych" - zaznaczył Pietrasiewicz.

Janusz Krupski urodził się 9 maja 1951 roku w Lublinie. Był absolwentem KUL. W latach 1977-1988 tworzył niezależne pismo „Spotkania”. Współpracowali z nim m.in. Wojciech Samoliński, Janusz Bazydło, Bogdan Borusewicz, Jan Krzysztof Wasilewski, Janusz Drob, Jan Andrzej Stepek i Piotr Jegliński. W połowie 1976 r. działacze skupieni wokół "Spotkań" sprowadzili do Lublina powielacz i uruchomili podziemną drukarnię. W okresie PRL było to jedno z pierwszych tego typu działań dających początek podziemnemu, niezależnemu ruchowi wydawniczemu. Na tym powielaczu wydrukowane zostały m.in. pierwsze komunikaty KOR, a także pierwszy numer kwartalnika literackiego "Zapis" w czerwcu 1977 r., którego publikację uważa się za narodziny tzw. drugiego obiegu wydawniczego.

W 1980 roku Janusz Krupski wszedł do władz zarządu regionu NSZZ Solidarność w Gdańsku. Za działalność opozycyjną był i represjonowany przez SB. W styczniu 1983 roku został porwany przez esbeków i poparzony płynem żrącym.
W latach 1990-1992 był dyrektorem wydawnictwa Editions Spotkania. Zaangażował się w działalność sejmowej komisji nadzwyczajnej do zbadania skutków stanu wojennego i Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. W 1993 roku został prezesem Wydawnictwa Krupski i S-ka. W latach 2000 - 2006 był zastępcą prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. 19 maja 2006 roku został kierownikiem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Był członkiem Stowarzyszenia Wolnego Słowa.

Wystawa mieści się w Izbie Drukarstwa w Lublinie, w miejscu, gdzie przed wojną była drukarnia "Popularna". W 1944 r. hitlerowcy zamordowali 15 pracujących w niej drukarzy za drukowanie tzw. bibuły dla ówczesnych organizacji podziemnych.

(pd)