Historia

Borys Jelcyn - prezydent, który doprowadził do rozwiązania ZSRR

Ostatnia aktualizacja: 23.04.2022 05:45
- Borys Jelcyn ma tyluż krytyków, co zwolenników w Rosji i na świecie. Nie ulega jednak wątpliwości, że w epoce transformacji silny i charyzmatyczny prezydent był czynnikiem stabilizującym i dlatego Jelcyn zyskał szerokie poparcie w zachodnich kręgach politycznych - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Polskiego Radia z 1997 roku.
Borys Jelcyn
Borys JelcynFoto: fot. wikipedia

Posłuchaj
08:11 Borys Jelcyn [82] _1633579.mp3 Prof. Paweł Wieczorkiewicz mówi o Borysie Jelcynie w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik z historii najnowszej - Związek Radziecki". (PR, 30.12.1997)

 

23 kwietnia 2007 roku zmarł pierwszy prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn.

Buldożer ze Swierdłowska

Borys Jelcyn urodził się 1 lutego 1931 roku we wsi Butka w obwodzie swierdłowskim, niedaleko Permu. W 1955 roku ukończył Uralski Instytut Budowlany i otrzymał dyplom inżyniera.Na początku lat 60. zajął się pracą partyjną.

- Jego kariera nie była absolutnie typowa dla aparatczyka partyjnego. Najpierw został inżynierem budowlanym, a dopiero później działaczem partyjnym, i to robiącym szybką karierę. Rzadko się tak zdarzało - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

Robił karierę w Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). W latach 70. był sekretarzem komitetu obwodowego KPZR w Swierdłowsku, a następnie członkiem Komitetu Centralnego partii.

- Nazywano go buldożerem, gdyż realizował zlecone zadania bez względu na koszty ekonomiczne czy społeczne. Jednym z owych zadań była likwidacji jednej z ostatnich pamiątek po Mikołaju II, czyli domu, w którym zamordowano cara - mówił historyk, prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Polskiego Radia z 1997 roku.

W 1985 roku został mianowany szefem partii w Moskwie. 29 maja 1990 roku znalazł się w gronie najwyższej postawionych ludzi w polityce Związku Radzieckiego, gdy został wybrany przewodniczącym Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Polityka Jelcyna  doprowadziła do rozwiązania Związku Radzieckiego.

- Jelcyn wiedział, że trzeba głębokich zmian i transformacji polityczno-systemowej. Aby do tego doprowadzić należało osiągnąć dwa, wydawało się, że niewyobrażalne cele. Zlikwidować partię komunistyczną i rozwiązać Związek Sowiecki w dotychczasowej formule - mówił na antenie historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz - Oba w ciągu niespełna pół roku udało mu się osiągnąć.

Prezydent Rosji

Borys Jelcyn 1991 roku został pierwszym z wyboru prezydentem Rosji, największej z republik wchodzących w skład Związku Radzieckiego.

W grudniu 1991 roku podpisał wraz z ówczesnymi przywódcami Białorusi i Ukrainy - Stanisławem Szuszkiewiczem i Leonidem Krawczukiem - porozumienie białowieskie o likwidacji Związku Radzieckiego i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw.

Prezydent Rosji wzbudzał wiele kontrowersji. Na początku kadencji cieszył się dużym poparciem, ponieważ otworzył kraj na przemiany demokratyczne i wprowadził zasady wolnego rynku.

Jednak sytuacja zmieniła się w 1993 roku, kiedy Rada Najwyższa opanowana przez komunistów wypowiedziała posłuszeństwo prezydentowi. Jelcyn stłumił wówczas rozruchy, wysyłając czołgi przeciwko buntownikom. 

W 1994 roku wysłał wojska do Czeczenii, wikłając Rosję w długotrwały konflikt zbrojny. Jako przywódca Rosji, Jelcyn sprzeciwiał się rozszerzeniu NATO na Wschód i ostrzegał państwa Zachodu przed próbą izolowania Rosji.

W połowie lat 90. Jelcyn miał już zaledwie kilkuprocentowe poparcie narodu. Mimo to w 1996 roku został ponownie wybrany na prezydenta Rosji, głównie przy poparciu bogatych Rosjan.

Z biegiem lat jego poglądy ewoluowały. W 1997 roku Rosji Borys Jelcyn oraz sekretarz generalny Sojuszu Atlantyckiego Javier Solana podpisali w Paryżu porozumienie o stosunkach Rosji z Sojuszem Atlantyckim.

Rezygnując w 1999 roku z prezydentury, z powodu złego stanu zdrowia, Borys Jelcyn wyznaczył na swego następcę, ówczesnego premiera Władimira Putina.

Jelcyn i prawda o Katyniu

Nazwisko prezydenta Jelcyna pozostanie w historii związane też ze sprawą katyńską. Dwa lata po przyznaniu przez Michaiła Gorbaczowa, że zbrodnię katyńską popełniło NKWD, w 1992 roku Borys Jelcyn ujawnił i przekazał Polakom część dokumentów.

Jelcyn miał duży wkład w wyjaśnienie sprawy katyńskiej. To na jego polecenie profesor Rudolf Pichoja - Główny Archiwista Rosji, w 1992 roku przekazał prezydentowi Lechowi Wałęsie dokument z 5 marca 1940 roku, podpisany przez Stalina, Woroszyłowa, Mołotowa i Mikojana, na podstawie którego wymordowano polskich oficerów.

Posłuchaj komentarza prof. Pawła Wieczorkiewicza w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

pd/mjm

Czytaj także

Pucz Janajewa - ostatnia radziecka rewolucja

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2020 05:30
Pucz Janajewa, który miał miejsce 19 sierpnia 1991, był próbą utrzymania przy życiu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Na szczęście nieudaną.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czarnobyl. Katastrofa, której nie dało się ukryć

Ostatnia aktualizacja: 26.04.2024 05:55
26 kwietnia 1986 roku wybuchł reaktor numer 4 w elektrowni jądrowej Czernobylskaja koło Prypeci na Ukrainie. Jedna z największych katastrof przemysłowych XX wieku zasiała ziarno strachu przed energią nuklearną w umysłach większości mieszkańców Europy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Układ białowieski - kolejny krok do rozpadu ZSRR

Ostatnia aktualizacja: 08.12.2018 07:00
8 grudnia 1991 roku przywódcy Białorusi, Ukrainy i Rosji podpisali w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej porozumienie powołujące do życia Wspólnotę Niepodległych Państw.
rozwiń zwiń