Julius Nyerere – wyrwał Tanganikę z niewoli

U progu lat 60. XX wieku pokojowo wywalczył swojemu narodowy niepodległość. Dziś w Tanzanii uznawany jest za Ojca Narodu.

Julius Nyerere, aut. Eric Koch / Anefo (21.04.1964), źr. Nationaal Archief, Wikipedia/CreativeCommons

15 lat temu, 14 października 1999 w Londynie zmarł Julius Nyerere, polityk tanzański, przywódca ruchu niepodległościowego w brytyjskiej Tanganice.
Od nauczyciela do polityka
Nyerere otrzymał gruntowne wykształcenie. Studiował w stolicy Ugandy, Kampali. Ukończył też Uniwersytet w Edynburgu, gdzie w 1952 roku uzyskał licencjat magistra ekonomii i historii. W Edynburgu spotkał się z ideami Towarzystwa Fabiańskiego, co wpłynęło na jego poglądy, gdyż narodził się wówczas pomysł łączenia socjalizmu z afrykańskimi ideami kolektywistycznymi.
Po powrocie do Tanganiki został nauczycielem. Jednocześnie od 1953 roku był prezesem TAA, która szybko przekształciła się w Afrykański Narodowy Związek Tanganiki, który stał się niebawem największą organizacją polityczną w kraju.
Po wolność
Nyerere porzucając pracę nauczyciela zaczął jeździć po kraju i przekonywać wodzów i ludzi im podległych do zawiązania ruchu niepodległościowego. Będący pod urokiem Mahatmy Ghandiego głosił ideę wyrwania się spod niewoli kolonialnej wyłącznie pokojowymi środkami.
– Bardzo szybko znalazł poparcie, bo ludzie byli przekonani, że będzie człowiekiem, który doprowadzi do ułożenia stosunków Tanganiki z Wielką Brytanią na zasadach pokojowych – podkreślał prof. Marek Malinowski w audycji Sławomira Szofa "Postacie XX wieku".
Po odzyskaniu przez Tanganikę niepodległości stał się niekwestionowanym przywódcą kraju. Już na rok przed utworzeniem suwerennego państwa, w 1961 roku został premierem. W 1962 roku ogłoszono ustrój republikański i został on wtedy pierwszym prezydentem Tanganiki. Nyerere przyczynił się do połączenia wyspy Zanzibar i Tanganiki, w wyniku połączenia utworzono Tanzanię.
Socjalizm w praktyce
Działalność polityczna Juliusa Nyerere przypadł na najbardziej burzliwy dla Afryki okres. – W tym czasie przywódcy niepodległych krajów poszukiwali rozwiązań dalszego rozwoju społeczno-ekonomicznego i politycznego – tłumaczył prof. Marek Malinowski.  –  Kraje te startowały do niepodległego bytu z trudnej pozycji, po wielu latach rządów kolonialnych. Wiązało się to z opozycją do kapitalizmu.
Stąd tak jak w całej Afryce Nyerere wprowadził w Tanzanii system socjalistyczny. Jego rząd dokonał nacjonalizacji banków, towarzystw ubezpieczeniowych, większych przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych, należących głównie do kapitału zagranicznego, znacjonalizowano wsie. Wierzył, że idea socjalizmu zniesie ludzkie podziały i rozwiąże problem dyskryminacji.
Był jednym z założycieli Organizacji Jedności Afryki. Do 1990 roku pozostawał przewodniczącym Partii Rewolucyjnej. Po wycofaniu się z polityki powrócił do rodzinnej wsi Butiama w północnej Tanzanii.
Posłuchaj audycji Sławomira Szofa o niezwykłej postaci afrykańskiego ruchu niepodległościowego.
mb