71 lat temu, 10 grudnia 1949 roku, po przegranej wojnie z komunistami, z Chin musiał uciekać Czang Kaj-szek, marszałek i władca Chin. Wraz ze zwolennikami ewakuował się na Tajwan, gdzie utworzył Republikę Chińską.
Czang urodził się 31 października 1887. Chiny były wówczas państwem słabym, sterowanym przez kolonialne potęgi. Jego ojciec i dziad zajmowali się handlem solą. Przyszłego marszałka Chin nie interesowało jednak kupiectwo. Fascynowała go wojskowość.
- W 1906 roku Czang wyjechał do Japonii. Chciał podjąć studia wojskowe - mówił prof. Jan Rowiński, badacz i znawca Chin, były zastępca ambasadora RP w Pekinie, w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".
27:24 czang kaj-szek.mp3 Sylwetkę Czang Kaj-szeka przybliża prof. Jerzy Rowiński w audycji z cyklu "Postacie XX wieku" Sławomira Szofa. (PR, 4.09.1993)
Republika chińska
Na zdjęciu: Sun Jat-sen, źr. Wikimedia Commons/dp
W Kraju Kwitnącej Wiśni poznał Sun Jat-sena, który później przyczynił się do obalenia dynastii Mandżurskiej i przekształcenia Chin w republikę w 1912 roku, i który został jej pierwszym prezydentem.
- W październiku 1911 roku wybucha Rewolucja Xinhai. Czang rzucił wszystko, wykupił bilet do Nagasaki i stamtąd wrócił do Chin, żeby wziąć udział w rewolucji - mówił dyplomata.
Zasłużony w walkach o Szanghaj stał się jednym z najważniejszych polityków republikańskich Chin. Współtworzył Kuomintang (Chińską Partię Narodową), która zwyciężyła w wyborach, ale została rozwiązana przez następcę Sun Jat-sena, Yuan Shikaia. Doszło do kolejnej wojny domowej.
Poznawanie komunistycznego wroga
Reżim Yuan Shikaia upadł w 1916 roku. Kuomintang odrodził się dopiero trzy lata później. Chiny w owym czasie znajdowały się na krawędzi upadku: zachodnie mocarstwa zniszczone I wojną światową nie chciały angażować się w pomoc Chińczykom, część zaś Państwa Środka zajęli Japończycy. W tej sytuacji rząd chiński zwrócił się do jedynej siły, która chciała zaoferować pomoc - ZSRR. Do Kuomintangu przyłączyli się, za namową władz radzieckich, chińscy komuniści.
Choć plany przekształcenia Chin w komunistyczną republikę nie odpowiadały Czang Kaj-szekowi, polityk starał się wynieść z tej współpracy jak najwięcej dla Chin i siebie.
- Był prawie trzy miesiące w Moskwie w 1923 roku. Rozmawiał z Trockim, Zinowjewem, przywódcami Kominternu - mówił prof. Rowiński.
Rozprawa z Japończykami
W 1925 roku, wraz ze śmiercią Sun Jat-sena, przyszły marszałek stał się faktycznym władcą kraju. W kwietniu 1927 Czang Kaj-szek postanowił pozbyć się komunistów. Kolejna wojna domowa trwała aż do 1934 roku, kiedy to siłom komunistycznym udało się wyrwać z okrążenia przygotowanego przez Kaj-szeka poprzez tzw. Długi Marsz.
Tymczasem kolejne obszary Chin zagarniane były przez Japonię. Marszałek i komuniści połączyli siły przeciwko zewnętrznemu wrogowi.
- Stalin napisał długi list do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin, wzywając do uratowania Czang Kaj-szeka, jako jedynego człowieka, który jest w stanie zjednoczyć chiński lud przeciwko Japonii - wyjaśniał gość audycji.
Ucieczka na Tajwan
Na zdjęciu: Portret Mao Zedonga, źr. Wikimedia Commons/dp
Po zwycięstwie nad Japonią na nowo wybuchła wojna między komunistami a lojalistami marszałka. Tym razem to ten drugi przegrał. We wrześniu 1949 armia Mao Zedonga opanowała całe południowe i środkowe Chiny. 1 października 1949 w Pekinie proklamowana została Chińska Republika Ludowa.
- Czang przegrał przede wszystkim dlatego, że nie przeprowadził reformy rolnej i nie uzyskał poparcia 85 procent społeczeństwa, które żyło w tragicznych warunkach - mówił prof. Rowiński. - Czang wyciągnął wnioski. Gdy znalazł się na Tajwanie, przeprowadził jedną z najbardziej radykalnych reform rolnych.
Wolność gospodarcza, jaką propagował na Tajwanie, uczyniła z państwa jednego z najważniejszych graczy na światowym rynku ekonomicznym. Czang Kaj-szek musiał o tym wiedzieć, umierając 5 kwietnia 1975.
Więcej szczegółów z barwnego życia Czang Kaj-szeka w audycji Sławomira Szofa. Posłuchaj.
bm
