Matura z historii 2019. Poziom podstawowy. Arkusz i propozycje odpowiedzi

Przedstawiamy propozycję rozwiązań zadań z arkusza maturalnego z historii. Na początek prezentujemy odpowiedzi na pytania z arkusza podstawowego z tzw. starej matury. 

Matura

Foto: PAP/Lech Muszyński

Niewypełniony arkusz dostępny jest w tym miejscu

Matura strona 1

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego

W piątym roku swych rządów zainicjował Amenhotep IV politykę zupełnego zerwania z przeszłością. Wyrazem tego stanowiska były zmiana imienia na Echnaton oraz założenie nowej stolicy, głównej siedziby kultu bóstwa solarnego Atona. W pojęciu Echnatona miał być Aton najwyższym bogiem państwowym. Schyłek panowania władcy był fazą aktywnego prześladowania niektórych bogów: niszczenia ich wizerunków i wymazywania imion. Panowanie Amenhotepa IV było więc negacją poprzednich 700 lat rozwoju cywilizacji w dwóch podstawowych sferach – władzy królewskiej i religii państwowej. Pozycja władcy oznaczała porzucenie przezeń pretensji do boskości. Na podstawie: A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010, s. 235–237. 1.1.

 

Podaj nazwę kręgu kulturowego, z którego pochodzą płaskorzeźby A i B przedstawione w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij.

Nazwa kręgu kulturowego: Egipt

Uzasadnienie: Na pochodzenie z egipskiego kręgu kulturowego wskazuje zamieszczone na płaskorzeźbie pismo hieroglificzne – jeden z rodzajów pisma, które wykorzystywano w starożytnym Egipcie. Ponadto na płaskorzeźbie znajduje się wizerunek bóstwa w postaci człowieka z głową zwierzęcia – takie przedstawienie było typowe dla egipskiego systemu wierzeń.

 

1.2. Rozstrzygnij, która z płaskorzeźb (A czy B) przedstawionych w źródle 1. powstała po zmianach opisanych w źródle 2. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obu ilustracji.

Rozstrzygnięcie: B

Uzasadnienie: Na płaskorzeźbie B przedstawiony jest dysk słoneczny, który był symbolem Atona. Ponadto płaskorzeźba A przedstawia faraona (w koronie Dolnego i Górnego Egiptu) jako równego wielu bogom.

2. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Fragment inskrypcji starożytnej

Jam jest Dariusz, król wielki, król królów […], z rodu Achemenidów. […] Od wieków czczą nas, od wieków ród nasz jest królewski. Ośmiu członków mojego rodu było przede mną królami, ja jestem dziewiąty. Dziewięciu nas nieprzerwanie panowało. Z woli Ahuramazdy1 – ja jestem królem. Ahuramazda obdarzył mnie tym królestwem i pomógł, bym nad nim zapanował. A z woli Ahuramazdy ja nad nimi panuję. G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe […], Kraków 1999, s. 60–61. 1 Ahuramazda – stwórca świata i ładu w kosmosie oraz praw nim rządzących, uosobienie ładu i absolutnej mądrości.

2.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Władca, o którym mowa w tekście, był dziedzicznym władcą

1. Izraela.
2. Sparty.
3. Persji.
4. Chin.

2.2. Na podstawie tekstu źródłowego podaj dwa argumenty uzasadniające prawa Dariusza do tronu.

1. Ośmiu członków rodu było królami
2. Panuje z woli Ahuramazdy

 

3. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Fragment dzieła Cycerona

To bez żadnej wątpliwości najwięcej ugruntowało nasze państwo i pomnożyło sławę imienia rzymskiego, co założyciel tego miasta, Romulus, pierwszy w układzie z Sabinami wskazał, a mianowicie, że państwo ma się rozszerzać przez przyjmowanie w poczet obywateli, nawet nieprzyjaciół. Za jego powodem i przykładem nie przestali nigdy przodkowie nasi cudzoziemcom praw obywatelskich nadawać i udzielać. Tak wiele miast […] i skądinąd całe ludy […] do grona obywateli zostali przyjęci. Z tych narodów ani nikt nie był zmuszony, kto nie chciał, odmienić obywatelstwa, ani, gdy niektórzy nasze obywatelstwo z łaski ludu rzymskiego otrzymali, nie uważano tego za naruszenie zawartego z nimi układu […]. Gdybyśmy tego nie czynili, uszczupliłyby się posiłki ludu rzymskiego, pozbawilibyśmy się pomocy, jaką znaleźliśmy w przychylności i męstwie cudzoziemców. G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe […], Kraków 1999, s. 120, 200. Egzamin maturalny z historii Poziom podstawowy Strona 5 z 28 MHI_1P

Rozstrzygnij, czy opisane w źródle postępowanie wobec sprzymierzeńców wpłynęło na potencjał militarny państwa rzymskiego. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: Tak

Uzasadnienie: Ponieważ według Cycerona przyznawanie praw obywatelskich przedstawicielom innych ludów powodowało, że wspierali oni Rzym militarnie.

 

 

4. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Tacyt o wydarzeniach w państwie rzymskim

Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn cesarza nie ustępowała hańbiąca pogłoska i nadal wierzono, że pożar był nakazany. Aby ją więc usunąć, podstawił […] winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot1 , a których [lud] chrześcijanami nazywał. […] Ginęli rozszarpywani przez psy, albo przybici do krzyżów, gdy zabrakło dnia, palili się służąc za nocne pochodnie. Na to widowisko ofiarował [cesarz] swój park i wydał igrzysko w cyrku, gdzie w przebraniu woźnicy z tłumem się mieszał lub na wozie stawał. Stąd, chociaż ci ludzie byli winni i zasługiwali na najsurowsze kary, budziła się ku nim litość, jako że nie dla pożytku państwa, lecz dla zadośćuczynienia okrucieństwu jednego człowieka byli traceni. 1 Sromota – upokorzenie, niesława. Źródła i materiały do nauczania historii, red. S. Sierpowski, Warszawa 1998, s. 46.

 4.1. Podaj imię cesarza rzymskiego, który zarządził igrzyska w cyrku opisane w tekście.

 Neron

 4.2. Wyjaśnij, dlaczego wspomniany władca surowo ukarał chrześcijan.

Neron wykorzystał chrześcijan w charakterze kozłów ofiarnych. Obarczył ich winą za wywołanie pożaru Rzymu, żeby odsunąć od siebie podejrzenie podpalenia miasta.

4.3. Rozstrzygnij, czy wydarzenia opisane w tekście nawiązywały do igrzysk organizowanych w starożytnej Grecji. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: Nie

Uzasadnienie: Przedstawione wydarzenia miały miejsce w Rzymie. Ponadto igrzyska  organizowane w Grecji były zawodami sportowymi, nie zaś krwawą rozrywką  polegającą na mordowaniu.

 

 

 

5.1. Rozstrzygnij, w którym z miast ukazanych w źródle 1. (A czy B) miało miejsce wydarzenie upamiętnione na fresku ze źródła 2. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: A

Uzasadnienie: Na fresku przedstawiona jest Ostatnia Wieczerza – wydarzenie z życia Jezusa z Nazaretu. Ostatnia Wieczerza miała miejsce w Wieczerniku, zaznaczonym na planie A (planie Jerozolimy). Na to, że jest to Jerozolima wskazuje dodatkowo umiejscowienie Świątyni Salomona, Golgoty (miejsca ukrzyżowania), Pola Garncarza (które zakupił za trzydzieści srebrników Judasz), pałac i groby rodziny Heroda (panującego w Judei), umiejscowienie Sanhedrynu (żydowskiego

5.2. Podaj, kto namalował przedstawiony fresk.

Leonardo da Vinci

 

5.3. Podaj nazwę stylu w sztuce, dla którego reprezentatywnym przykładem jest malowidło ze źródła 2. Odpowiedź uzasadnij.

Nazwa stylu: renesansowy

Uzasadnienie: Na fresku zastosowano typową dla stylu renesansowego perspektywę zbieżną, symetryczną.

6. Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło 1. Fragment źródła z epoki

Rano, kiedy się ubierał, wpuszczał do siebie przyjaciół, a nawet, jeśli komes pałacowy przedstawiał mu jakiś spór, który bez jego wiedzy nie mógł być rozstrzygnięty, kazał natychmiast wprowadzać strony i, jakby siedział na trybunale, zaznajomiwszy się ze sprawą, wydawał wyrok; i nie tylko to, ale w ogóle co było na ten dzień do zrobienia, załatwiało tej porze, wydając polecenia urzędnikom. […] Pod koniec życia, kiedy mu już dokuczały choroby i starość, wezwał do siebie Ludwika, króla Akwitanii […]. Na uroczystym zjeździe pierwszych dostojników z całego królestwa Franków, idąc za powszechną radą, przyjął go do współrządów i ustanowił dziedzicem tytułu cesarskiego; włożył mu na głowę diadem i kazał go nazywać cesarzem i augustem. Einhard, Życie […], przeł. J. Parandowski, Warszawa – Lwów 1935, s. 68, 76.

Źródło 2. Fragment źródła z epoki

Książę-pan wyznaczył zgromadzenie trzech stanów na niedzielę, 5 lutego [1357 r.]. W oznaczonym dniu […] zebrało się w Paryżu wielu biskupów i innych duchownych, przedstawiciele szlachty oraz [delegaci] mieszczaństwa wielu miast francuskich. Przez kilka dni naradzali się oni w klasztorze Kordelierów i opracowali projekty kilku rozporządzeń […]. W piątek, 3 marca, w pałacu królewskim, w sali parlamentu, w obecności księcia Normandii i jego braci, […] zebrali się przedstawiciele szlachty, duchowieństwa i mieszczan […]. Pierwszy zabrał głos […] biskup Laon. Stwierdził on, że królestwem źle dotychczas rządzono, […] wskazał zwłaszcza na psucie monety […], złe rozporządzanie pieniędzmi społecznymi, które król ściągał z ludności. Wiek V–XV w źródłach. […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 176–177.

 Podaj nazwy opisanych w źródłach dwóch rodzajów monarchii. Odpowiedzi uzasadnij.

Źródło 1. Nazwa monarchii: patrymonialna

Uzasadnienie: król posiada nieograniczoną władzę, jest dysponentem królestwa, może samodzielnie – bez oglądania się na doradców – wydawać wyroki  i polecenia. Może też wyznaczyć swojego następcę według własnej woli

Źródło 2. Nazwa monarchii: stanowa

Uzasadnienie: Władca dzieli władzę z przedstawicielami stanów, musiał liczyć się z ich głosem.

 

7.1. Podaj nazwę zabytku przedstawionego na fotografii.

Drzwi gnieźnieńskie

7.2. Podaj nazwę stylu w sztuce, który reprezentuje zabytek przedstawiony na fotografii.

Styl romański

7.3. Podaj imię świętego, którego sceny z życia uwidocznione są na zabytku.

Św. Wojciech (Adalbert)

 
8. Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A,
a także – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B. 

Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A, a także – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

A - Śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa.

B- Śmierć Władysława Hermana.

 

 

 

9.1. Uzupełnij tabelę – wpisz obok podanych informacji odpowiednie imiona ze źródła 2.

Był wystawcą dokumentu, o którym mowa w źródle 1. – Bolesław Krzywousty

W myśl opisanego dokumentu został pierwszym seniorem. – Władysław Wygnaniec

W testamencie powierzono jej opiekę nad nieletnim synem. – Salomea

W chwili śmierci ojca nie przejął władzy w przekazanej mu testamentem dzielnicy. – Kazimierz Sprawiedliwy

 

9.2. Wyjaśnij, dlaczego jednego z synów wystawcy dokumentu opisanego w źródle 1. nazwano pogrobowcem?

Kazimierz Sprawiedliwy urodził się po śmierci ojca, Bolesława Krzywoustego.

 

10. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

 

Źródło z epoki [fragment]

Powiem więc, że w roku od narodzenia Pana naszego, Jezusa Chrystusa, tysiąc trzysta czterdziestym ósmym, w sławnym mieście Florencji, klejnot miast włoskich stanowiącym, wybuchła zaraza morowa, spowodowana wpływem ciał niebieskich albo też słusznie przez Boga zesłana dla ukarania grzechów naszych. Mór zaczął się na kilka lat przedtem na Wschodzie i spowodował tam wielkie spustoszenia. Powoli, z miejsca na miejsce się przenosząc, zaraza do krajów zachodnich dotarła. Zapobieżenia ludzkie na nic się wobec niej zdały. G. Boccaccio, Dekameron, t. 1, Warszawa 1995, s. 13–14. 10.1.

10.1. Podaj stosowaną w historiografii nazwę zjawiska, do którego odnosi się źródło.

Czarna Śmierć

 10.2. Podaj dwa skutki społeczno-ekonomiczne opisanego zjawiska dla Europy.

1. Śmierć dużej części populacji Europy
2. Zubożenie Europy wynikające z braku rąk do pracy

 

11. Na podstawie źródła wykonaj następujące polecenia

 

Fragment kroniki średniowiecznej

 I zwyciężyła wtedy prawda, choć ją przez wiele wieków ukrywano i wykazano jasno i dowolnie, do kogo należeć miały Pomorze, ziemie chełmińska i michałowska […]. I mnie, który piszę te Roczniki, ogarnęła niemal radość z powodu zakończenia wojny pruskiej, zwrotu dawno zabranych ziem oraz przyłączenia Prus do Królestwa […]. Uznałem siebie i resztę mi współczesnych, którym zdarzyło się po tylu wiekach zobaczyć to scalenie, za szczęśliwych. Polska Jana Długosza, red. H. Samsonowicz, Warszawa 1984, s. 362, 431.

11.1. Podaj stosowaną w historiografii nazwę wojny, którą kronikarz nazywa wojną pruską.

Wojna trzynastoletnia

11.2 Zaznacz poprawne dokończenie zdań 1 i 2. 1.

W kronice odniesiono się do konfliktu zbrojnego, który miał miejsce

1. przed I pokojem toruńskim.
2. między I pokojem toruńskim a inkorporacją Prus.
3. między inkorporacją Prus a II pokojem toruńskim.
4. po hołdzie pruskim.
5. Władcą, za panowania którego miała miejsce wspomniana w źródle wojna pruska, był
6. Władysław Łokietek.
7. Władysław Jagiełło.
8. Kazimierz Jagiellończyk.
9. Zygmunt Stary.

 

12. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

 Fragment przywileju szlacheckiego

Dalej, zaradzając dowolności młodzieży plebejskiej, jak i opustoszeniu dóbr, postanowiliśmy, aby tylko jeden syn ze wsi od ojca mógł odchodzić do służby, a szczególnie do nauki albo do rzemiosła. […] Dalej postanawiamy, że mieszczanom i plebejuszom nie wolno dóbr ziemskich kupować, dzierżawić lub posiadać […]. A którzy już weszli w posiadanie dóbr ziemskich, mają je do pewnego czasu sprzedać, pod karą. Wiek V–XV w źródłach. […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 194–195.

12.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdań 1 i 2. 1.

Wystawcą przytoczonego dokumentu był

1. Władysław Jagiełło.
2. Kazimierz Jagiellończyk.
3. Jan Olbracht.
4. Zygmunt Stary.
5. Władca wydał przywilej w zamian za
6. uznanie przez szlachtę praw jednej ze swych córek do korony polskiej.
7. w zamian za zgodę szlachty na udział w wyprawie na Mołdawię.
8. zgodę szlachty na udział w wojnie z zakonem krzyżackim.
9. uznanie unii polsko-litewskiej.

12.2. Wyjaśnij, podając dwa argumenty, w jaki sposób cytowany przywilej wzmacniał pozycję stanu szlacheckiego.

1. Dokument ustanawiał przedstawicieli stanu szlacheckiego jedynymi posiadaczami ziemskimi w państwie
2. Przywilej ograniczał prawa do przemieszczania się po drabinie społecznej chłopów, co wzmacniało ich poddaństwo wobec szlachty

 

13. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Stanisław Hozjusz o traktacie krakowskim

Powiedz, ktokolwiek przeczytał te sprawy,

Czyli nie nazwiesz monarchę szalonym,

Co mogąc łatwo skończyć ze zwyciężonym,

Wzrok swój mu wolał pokazać łaskawy?

Pokazał temu, co niedawno jeszcze

 Byłby niewdzięczny szarpał mu wnętrzności […].

183. Bogucka, Hołd […], Warszawa 1982, s. 182–183.

13.1. Podaj nazwy państw-stron podpisujących traktat krakowski.

Królestwo Polskie – Państwo Zakonu Krzyżackiego (Prusy Zakonne)

13.2. Wyjaśnij, podając dwa argumenty, jak autor źródła ocenia warunki traktatu.

Ocenia negatywnie.

1. Nazywa monarchę szalonym

2.Uważa, że monarcha mógł łatwo skończyć z rywalem, który jeszcze niedawno chciał go pokonać

13.3. Podaj imię i przydomek monarchy, którego ocenia autor źródła.

Zygmunt Stary

 

14. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

 

Fragment źródła z epoki

1. Iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno i nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna spolna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła.
2. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król spolny rozkazował, który spolnemi głosy od Polaków i od Litwy obran […].
3. A przy koronacji nowego króla mają być przez króla koronowanego poprzysiężone […] na jednem liście i jednemi słowy na wieczne czasy prawa […]. 8. Sejmy i rady ten oboj naród ma zawżdy mieć wspólne […]. Wiek XVI–XVIII w źródłach. […],

oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 101–103. 14.1.

Podaj stosowaną w historiografii nazwę dokumentu, którego fragment zacytowano.

Akt Unii Lubelskiej

14.2. Wymień wspólne instytucje państwowe, o których mowa w tekście.

Monarcha, sejmy, rady

 

15. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Fragment opracowania historycznego

Żółkiewski do ostatniej chwili zachował spokój i godność żołnierza i wodza. Na wszystkie nalegania, aby ratował swe życie, odpowiadał odmownie. Jako żołnierz wolał zginąć w walce niż zhańbić się ucieczką. […] Powtarzał, że ciałem swym zagrodzi nieprzyjaciołom drogę do ojczyzny. Wkrótce […], dzielnie broniąc się ostatkiem sił, padł na polu walki. Głowę bohaterskiego starca Iskander pasza kazał uciąć i zawieźć do Istanbułu. Przez dłuższy czas wisiała nad bramą, którą sułtan wchodził do meczetu. J. Pajewski, Buńczuk i koncerz. […], Warszawa 1978, s. 84. Podaj rok i nazwę bitwy, w której zginął hetman opisany w tekście, oraz nazwę państwa – przeciwnika Rzeczypospolitej w tej bitwie.

Rok: 1620

Bitwa: Cecora

Przeciwnik: Turcy

 

 

16. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie. Dokument z epoki [fragment]

Dla lepszego tych paktów utwierdzenia i pewności hetman wojsk ruskich do końca życia hetmanem ruskim i pierwszym w województwach kijowskim, bracławskim i czernihowskim senatorem […]. Wspólna rada i wspólne siły być mają tych [trzech] narodów przeciw każdemu nieprzyjacielowi. Starać się mają te trzy narody wspólnie wszelkimi sposobami, aby wolna była nawigacja na Czarne Morze Rzeczypospolitej. Źródła i materiały do nauczania historii, red. S. Sierpowski, Warszawa 1998, s. 109.

Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Przytoczony dokument jest fragmentem postanowień

1. pokoju w Polanowie.
2. ugody w Perejasławiu.
3. ugody w Hadziaczu.
4. rozejmu w Andruszowie.

 

17. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

 

Pamiętnik markiza de Bouille [fragment]

 [B]urżuazja stała wyżej od szlachty pod względem bogactw, talentu i walorów osobistych. […] Zdawała sobie sprawę z tej wyższości, a jednak była wszędzie poniżana i przez przepisy wojskowe odsunięta od zajmowania stanowisk w armii. Niedostępne do pewnego stopnia były dla niej również wysokie stanowiska kościelne, ponieważ biskupów wybierano z zasady spośród magnatów, a wielkich wikariuszy spośród szlachty […]. Na wysokie stanowiska również jej nie przyjmowano, większość zaś dworów suwerennych dopuszczała do swego towarzystwa tylko szlachtę. Nawet na stanowisko referendarza […] wymagano w ostatnim czasie dowodów pochodzenia szlacheckiego. E. Lenard, Z. Morawski, A. Żuberek, Historia w tekstach źródłowych […], Warszawa 2003, s. 88.

Rozstrzygnij czy – zdaniem autora tekstu – burżuazja miała takie same przywileje jak szlachta? Odpowiedź uzasadnij, przywołując dwa argumenty.

Rozstrzygnięcie: nie miała

Uzasadnienie:

1. Nie była dopuszczana do wyższych stanowisk wojskowych i godności kościelnych
2. Przedstawiciele burżuazji nie byli dopuszczani do stanowisk dworskich

 

18. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Uchwała Sejmu [fragment]

Długie cierpienia nasze znane są całemu światu. Przysięgą poręczone przez dwu panujących, a pogwałcone tylekroć swobody – nawzajem i naród polski od wierności wobec dzisiejszego panującego uwalniają. […] Naród zatem polski, na sejmie zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód […] dochowa. W. Sochacki, Historia […] XIX i XX wiek, Warszawa 2002, s. 76.

Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Uchwała zacytowana w źródle pozbawiła cara Rosji tronu polskiego i godności króla Polski. – P
2. Uchwałę Sejmu poprzedziła bitwa pod Ostrołęką. – F
3. Zacytowana uchwała stała się symbolicznym początkiem wojny polsko-rosyjskiej 1831 roku. –P

 

19. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia. O urządzeniu włościan w Królestwie Polskim

Artykuł 1. Ziemie pozostające w użytkowaniu włościan w majątkach prywatnych, […] i państwowych stają się zupełną własnością używających ich włościan.

Artykuł 2. […] uwalnia się włościan na zawsze od wszystkich bez wyjątku powinności, do których byli obowiązani na rzecz właścicieli ziemskich: od pańszczyzny, okupu w pieniądzach, czynszu, danin w naturze itp.

Artykuł 11. Włościanie […] zachowują prawo do tych wygód, z których korzystali na zasadzie […] kontraktów, umów słownych, jak też na zasadzie zwyczaju, […] prawo otrzymywania drzewa budulcowego, drwa, zbierania chrustu […], liści na podściółkę, prawo pasienia w lasach pańskich.

290. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe, Kraków 2001, s. 289–290. 19.1.

Podaj numer artykułu z cytowanego źródła, w którym jest mowa o serwitutach, i wyjaśnij, czym one były.

Numer artykułu: Artykuł 11

Wyjaśnienie: Serwituty to prawo do korzystania z dworskich łąk, pól i lasów.

19.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdania

Cytowany dokument został wydany podczas

1. powstania kościuszkowskiego.
2. powstania listopadowego
3. powstania krakowskiego.
4. powstania styczniowego.

 

20. Na podstawie planów i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Zadanie 20. (2 pkt) Na podstawie planów i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Wieś Osiek (Bydgoskie) w XIX w. Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. II, red. M. Kamler, Warszawa 1981, s. 496.

• Rozstrzygnij, który z planów (A czy B) odnosi się do sytuacji we wsi Osiek po uwłaszczeniu. - B

 

• Podaj nazwę sposobu uprawy roli, który został zaprezentowany na planie A.

 

Trójpolówka

 

21. Uzupełnij tabelę – przyporządkuj polskim wynalazcom i odkrywcom właściwe osiągnięcia. Odpowiedzi wybierz spośród podanych.

Zygmunt Wróblewski; Karol Olszewski – skraplanie powietrza

Kazimierz Funk – wprowadzenie nazwy witamina

Ignacy Łukasiewicz - skonstruowanie lampy naftowej

Maria Skłodowska-Curie - odkrycie dwóch pierwiastków: polonu i radu/ odkrycie promieniotwórczości

 

22. Na podstawie danych z tabeli i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Tabela. Plony czterech zbóż na ziemiach polskich (w kwintalach z 1 ha)
    • Podaj nazwę obszaru, na którym plony zbóż były najwyższe w okresie 1878–1913.

Śląsk

• Podaj nazwę zaboru, który osiągał najwyższe rezultaty w produkcji zbóż w latach 1878–1913.

Zabór pruski

Francuska karykatura

Interpretując treść źródła, wyjaśnij, na czym polegała polityka mocarstw światowych wobec Chin na przełomie XIX i XX wieku.

Chiny traktowane były przez światowe mocarstwa jako państwo półkolonialne, obszar rywalizacji wzajemnych wpływów i utworzenia rynku zbytu, co symbolizuje krojenie „chińskiego tortu” przez personifikacje Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Japonii.

 

• Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Polityka USA wobec Chin na początku XX wieku nosi nazwę

1. polityki merkantylistycznej.
2. dyplomacji dolarowej.
3. polityki otwartych drzwi.
4. polityki izolacjonizmu.

 

24. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

 

 

 

Karykatura ilustrująca wydarzenie z 1904 roku

Podaj stosowaną w historiografii nazwę układu, do którego nawiązuje rysunek. Odpowiedź uzasadnij, interpretując dwa elementy graficzne karykatury.

Nazwa układu: Entente cordiale/ serdeczne porozumienie.

 Uzasadnienie: Na karykaturze występują personifikacje dwóch państw, które podpisały układ – Francji (po lewej stronie, w symbolicznej czapce frygijskiej) i Wielkiej Brytanii. Wskazują na to również flagi obu państw. Personifikacje podają sobie dłonie pod kanałem La Manche, który dzieli oba państwa.

25. Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swój wybór, interpretując rysunek.

Karykatura nawiązuje do wydarzeń, które miały miejsce w roku

1926. 1926.
1927. 1928.
1928. 1930.
1929. 1935.

Uzasadnienie: W 1930 roku doszło do zaostrzenia sporu między sanacją a opozycją. Doprowadził on do rozwiązania Sejmu, skutkiem czego posłom wygasł immunitet. Władze sanacyjne wykorzystały tę okazję, by aresztować przywódców opozycji. Aresztowanych osadzono w twierdzy w Brześciu nad Bugiem.

26. Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Fragment wiersza Władysława Broniewskiego

Umierający republikanie,

brocząc po bruku krwią swoich ran,

w krwi umaczanym palcem, po ścianie

wypisywali: ,,No pasaran!”

Ogniem, żelazem napis ten ryto

pośród barykad z bruku i serc.

Tak się rodziła wolność Madrytu,

droższa niż życie,

 trwalsza niż śmierć.

Na nią dwa lata parły faszyzmy,

ogniem, żelazem żłobiąc jej kształt.

Wolność na posąg rosła ojczyzny,

tej, która depcze ucisk i gwałt.

Poezja polska 1914–1939. Antologia, Warszawa 1984, s. 440–441. Źródło

3. Guernica – obraz Pabla Picassa z 1937 roku https://pl.wikipedia.org 26.1.

 

26.1 Rozstrzygnij, czy oba źródła odnoszą się do tego samego konfliktu. Odpowiedź uzasadnij. Rozstrzygnięcie: Tak

Uzasadnienie: Oba źródła odnoszą się do hiszpańskiej wojny domowej, która toczyła się w latach 1936-1939. Walczyli w niej z jednej strony republikańscy socjaliści, wspierani przez ochotników z Brygad Międzynarodowych i przez ZSRR, a z drugiej faszyzujący puczyści z gen. Francisco Franco na czele. Wiersz Broniewaskiego, który sympatywzował ze stroną republikańską, opisuję obronę Madrytu przed wojskami Franco. Wskazuje na to przede wszystkim wspomnienie hasła „No pasaran”, które było wykorzystywane przez republikanów w czasie obrony stolicy. Guernika to obraz powstały z inspiracji tragedią miasta Guernica zbombardowanego przez niemiecki Legion Kondor, który walczył po stronie puczystów gen. Franco.

26.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Obraz Picassa reprezentuje kierunek w malarstwie zwany

1. impresjonizmem.
2. kubizmem.
3. dadaizmem.
4. realizmem.

 

27. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Fragment opracowania historycznego

W lutym […] rząd rzucił hasło budowy okręgu […], którego centrum stanowił ,,trójkąt bezpieczeństwa” w widłach Wisły i Sanu. Okręg ten obejmował 15% powierzchni i 18% ludności Polski. Wybór ten motywowano strategicznym położeniem regionu w jednakowej odległości od granic państwa, dużym jego przeludnieniem, a także względami surowcowotransportowymi.

79. Roszkowski, Historia Polski 1914–1990, Warszawa 1991, s. 79. 27.1.

27.1. Podaj nazwę okręgu przemysłowego, o którym mowa w źródle.

Centralny Okręg Przemysłowy

27.2. Podaj nazwisko ekonomisty, który był twórcą koncepcji budowy okręgu przemysłowego opisanego w źródle.

Eugeniusz Kwiatkowski

27.3. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Budowa okręgu przemysłowego opisanego w źródle rozpoczęła się w roku

1924. 1924.
1925. 1929.
1926. 1932.
1927. 1936.

 

28. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Odpowiedź ambasadora RP na notę Wiaczesława Mołotowa z 17 IX 1939 roku

Żaden z argumentów użytych w nocie dla usprawiedliwienia uczynienia z układów polskoradzieckich świstków papieru nie wytrzymuje krytyki. Według moich wiadomości głowa państwa i rząd przebywają na terytorium Polski. Suwerenność państwa istnieje, dopóki żołnierze armii regularnej walczą. To, co nota mówi o sytuacji mniejszości narodowych, jest nonsensem. Wielokrotnie w naszych rozmowach mówił pan o solidarności słowiańskiej. Gdzie się podziała wasza solidarność słowiańska? […]. Napoleon wszedł do Moskwy, ale póki istniała armia Kutuzowa, uważano, że Rosja również istnieje. Warszawa się broni, państwo polskie istnieje. W. Sochacki, Historia […] XIX i XX wiek, Warszawa 2002, s. 123. 28.

Wyjaśnij, jak ambasador RP oceniał sowiecką notę usprawiedliwiającą agresję ZSRR na Polskę. Swoją odpowiedź uzasadnij, przywołując dwa argumenty.

Negatywnie. Ambasador uważa, że nieprawdą jest, jakoby państwo polskie przestało istnieć, ze względu na fakt obrony suwerenności kraju przez regularną armię polską. Ponadto twierdzi, że „wzięcie w obronę ludności ukraińskiej i białoruskiej” jest tylko pretekstem do wkroczenia Armii Czerwonej.  

28.2. Podaj rok podpisania oraz nazwę układu sowiecko-niemieckiego, który był faktycznym powodem agresji ZSRR na Polskę.

Rok: 1939

Nazwa: Pakt Ribbentrop-Mołotow

28.3. Zaznacz datę zawarcia traktatu pomiędzy ZSRR a Polską, który stracił ważność w wyniku agresji dokonanej 17 września.

1. 1921
2. 1928
3. 1929
4. 1932

28.4. Podaj rok wydarzenia historycznego z XIX wieku, do którego odnosi się ambasador RP w ostatnim akapicie źródła.

1812

29. Na podstawie planu bitwy i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

29.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdań 1 i 2.

1. Bitwa przedstawiona na planie rozegrała się
2. przed utworzeniem rządu Vichy.
3. przed podpisaniem Karty atlantyckiej.
4. po japońskim ataku na Pearl Harbor.
5. po lądowaniu aliantów w Normandii.
6. Zwycięstwo w tej bitwie odniosły wojska
7. niemieckie.
8. radzieckie.
9. radziecko-amerykańskie.
10. niemiecko-włoskie.

29.2. Wyjaśnij znaczenie bitwy przedstawionej na planie dla przebiegu wojny. W odpowiedzi przywołaj dwa argumenty.

Bitwa na Łuku Kurskim była przełomem na froncie wschodnim. Bitwa była ostatnią operacją ofensywną armii niemieckiej na froncie wschodnim. Porażka Wehrmachtu oznaczała przejęcie inicjatywy strategicznej w ręce Armii Czerwonej, którą Sowieci utrzymali do końca wojny.

30. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Przemówienie premiera Józefa Cyrankiewicza w dniu śmierci Stalina

Bracia! Polacy! Dziś, w dniu wielkiej żałoby, gdy pełne bólu serca setek milionów ludzi na całym świecie żegnają Wielkiego Stalina – lud Warszawy, dając wyraz swoim uczuciom, manifestuje zdecydowaną wolę całego narodu polskiego, aby nieśmiertelne i fundamentalne zdobycze naszego narodu, które przyniosła nam epoka stalinowska, aby dzieło Wielkiego Stalina w sercach, umysłach i czynach naszych, czynach milionów Polaków ponieść dalej drogą, którą wytyczył nam Stalin. […] Masy pracujące Polski ślubują, że pod wodzą Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i wiernego ucznia Stalina – towarzysza […] , że jeszcze większa będzie nasza czujność wobec wrogów […] , walka w której natchnieniem będzie nieśmiertelne imię Wielkiego Stalina. W. Pronobis, Polska i świat w XX wieku, Warszawa 1990, s. 418–419. 30.1.

Uzasadnij za pomocą dwóch argumentów, że przemówienie ma charakter propagandowy.

1. Cyrankiewicz stosuje wobec Stalina wiernopoddańczej formy „Wielki Stalin”, przedstawia go w superlatywach, pomija zbrodnicze działanie tyrana
2. Premier wypowiada się w imieniu całości narodu i mas. Buduje opozycję wobec bliżej niezdefiniowanych „wrogów”.

30.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdań 1 i 2.

1. W dniu śmierci Stalina na czele PZPR stał
2. Bolesław Bierut.
3. Edward Ochab.
4. Władysław Gomułka.
5. Edward Gierek.
6. Przemówienie premiera Cyrankiewicza miało miejsce przed
7. wydaniem tzw. manifestu lipcowego.
8. referendum ludowym.
9. uchwaleniem konstytucji PRL.
10. wygłoszeniem tajnego referatu przez Chruszczowa.

 

31. Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

 Fragment przemówienia

Obywatelki i obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego. Zwracam się do Was w sprawach wagi najwyższej. Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią. Dorobek wielu pokoleń, wzniesiony z popiołów polski dom ulega ruinie. Struktury państwowe przestają działać. Gasnącej gospodarce zadawane są codzienne nowe ciosy. Warunki życia przytłaczają ludzi coraz większym ciężarem. […] Wielki jest ciężar odpowiedzialności, jaka spada na mnie w tym dramatycznym momencie polskiej historii. Obowiązkiem moim jest wziąć tę odpowiedzialność – chodzi o przyszłość Polski […]. Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. A. Patek, Z. Zblewski, Polska i świat w latach 1918–1993. […], Kraków 1998, s. 279–282.

Podaj imię i nazwisko szefa rządu polskiego, którego przemówienie zostało zacytowane w źródle, a także datę jego wygłoszenia.

Imię i nazwisko: Wojciech Jaruzelski

Data: 13 grudnia 1981