Świdrygiełło - buntowniczy brat Jagiełły

Najmłodszy i ambitny brat Władysława Jagiełły niemal przez całe życie buntował się przeciwko Witoldowi Kiejstutowiczowi, który rządził na Litwie. Świdrygiełło, aby zdobyć tytuł wielkiego księcia litewskiego, nie wahał się przed wielokrotną współpracą z Zakonem Krzyżackim.

Świdrygiełło - litografia Józefa Oziębłowskiego z 1840 roku

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

19 czerwca 1431 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Paul Bellitzer von Russdorff zawarł przymierze z buntującym się przeciwko Polsce wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą.

Wojna o Litwę

Chociaż potęga krzyżacka została złamana w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, to Zakon wciąż próbował rozgrywać konflikty pomiędzy Jagiełłą a jego ambitnymi krewniakami. Najbardziej buntowniczym z nich był najmłodszy brat króla, Świdrygiełło.

W 1430 roku został wielkim księciem litewskim po śmierci swojego brata stryjecznego Witolda Kiejstutowicza. Niedługo po objęciu przez niego rządów krucha unia polsko-litewska została zagrożona rozpadem.

– Szlachta z Podola zażądała przyłączenia prowincji do Polski. Świdrygiełło był wściekły. Natychmiast zawarł sojusz z Zakonem i próbował, tak jak kiedyś Witold, rozgrywać go przeciwko Polsce – powiedział prof. Wojciech Fałkowski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski".

Władysław Jagiełło postanowił rozprawić się buntownikiem i wyruszył ze zbrojną wyprawą na Litwę. Na niewiele zdał się Świdrygielle sojusz z Zakonem Krzyżackim. Krzyżacy nie byli w stanie zorganizować dużej wyprawy i ograniczyli się do spustoszenia polskiego pogranicza.

Plany Świdrygiełły nie spodobały się również wszystkim litewskim możnym, którzy wzniecili bunt w 1432 roku i wypędzili go z Wilna. Wysunęli propozycję Zygmunta Kiejstutowicza, najmłodszego brata Witolda, jako kandydata na tron wielkoksiążęcy.

Litwa podzieliła się na dwa obozy. Świdrygiełło uciekł do Witebska i kontrolował jej wschodnią część, a Zygmunt władał w Wilnie i zachodniej części wielkiego księstwa. Jagiełło uznał dożywotnio tytuł Kiejstutowicza w zamian za przysięgę na wierność. Porozumienie zostało zawarte w Grodnie w 1432 roku.

– Kiejstutowicz opierał się na katolikach i podtrzymywał związki z Polską, a Świdrygiełło na prawosławnych i zerkał ku Moskwie oraz spiskował z Zakonem. Ta sytuacja trwała do śmierci Jagiełły w 1434 roku – mówił prof. Wojciech Fałkowski w audycji Polskiego Radia z 2003 roku.

Dwuwładza w Wielkim Księstwie Litewskim została przerwana w 1435 roku, kiedy wojska Świdrygiełły i Zakonu Krzyżackiego zostały pobite w bitwie pod Wiłkomierzem. Buntowniczy Litwin utracił swoje posiadłości. Świdrygiełło pozbawiony szans na zmianę swojej sytuacji przyjął w dożywotnie władanie ziemię wołyńską, od rządzącego na Litwie od 1440 roku Kazimierza Jagiellończyka, gdzie zmarł w spokoju w 1452 roku.

Posłuchaj

07:06 historia polski (67) - średniowiecze___827_03_iv_tr_3-3_9864860b826e2eb[00].mp3 Gawęda prof. Wojciecha Fałkowskiego o skomplikowanej sytuacji na Litwie po śmierci Witolda Kiejstutowicza w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski - średniowiecze". (PR, 4.04.2004)

 

Buntownik z wyboru

Konflikty z lat 30. XV wieku nie były pierwszym buntem ambitnego Świdrygiełły. Najmłodszy brat Władysława Jagiełły po raz pierwszy zbuntował się w 1393 roku, kiedy niezadowolony z przyznanego mu spadku po śmierci matki podstępnie opanował Smoleńsk. Bunt został szybko uśmierzony przez brata stryjecznego Jagiełły i Świdrygiełły, Witolda Kiejstutowicza, który rządził na Litwie jako wielki książę.

Jagiełło przebaczył bratu zdradę. Świdrygiełło wciąż jednak spiskował z Krzyżakami i próbował przejąć władzę w Wielkim Księstwie Litewskim. W 1402 roku wspólnie z Zakonem Krzyżackim prowadził wojnę z Witoldem Kiejstutowiczem, w której poniósł klęskę.

Świdrygiełło nie ustawał w walce z Witoldem i w 1408 roku sprzymierzył się z Moskwą, aby obalić jego rządy na Litwie. Tym razem nie doszło do krwawego konfliktu, a spór zakończył się ugodą. Świdrygiełło ukorzył się przed Witoldem, który przyjął go na swoim dworze. Niedługo później doszło jednak do niewybaczalnej zdrady.

W październiku 1409 roku, na początku wielkiej wojny z Zakonem Krzyżackim, Świdrygiełło ponownie zaczął spiskować z wrogiem. Witold chciał zabić niewiernego krewniaka, ale Jagiełło znowu okazał łaskę bratu. Rozkazał go jednak uwięzić na zamku w Krzemieńcu, w którym przebywał do 1419 roku. Świdrygiełło został uwolniony, ponieważ po raz kolejny przeprosił rodzinę i obiecał wierność Witoldowi.

Skompromitowany Świdrygiełło tym razem pozostał wierny przysiędze i nie podniósł ręki przeciwko stryjecznemu bratu aż do jego śmierci w 1430 roku.

sa