Historia

Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

Ostatnia aktualizacja: 24.08.2020 05:50
Mieszkańcy Białej Rusi wkraczają na scenę dziejową mniej więcej w tym samym czasie, co twórcy państwa polskiego i Moskwy. Oba te żywioły będą mocno wpływać na kształtowanie się białoruskiej państwowości.
Miniatura przedstawiająca negocjacje przedstawiciela Włodzimierza z Rogwołodem na temat zamążpójścia Rognedy.
Miniatura przedstawiająca negocjacje przedstawiciela Włodzimierza z Rogwołodem na temat zamążpójścia Rognedy.Foto: Wikimedia Commons/dp

Pierwsze wzmianki o ziemiach białoruskich wiążą się z przybyciem na te ziemie drużyny Waregów (skandynawskich wikingów). Pierwszy historyczny władca Białorusi, Rogwołod, przybył zza morza i założył gród Połock. Jego brat, Tur, popłynął wzdłuż Dniepru i Prypeci i założył gród Turów.

- Rogwołod wdał się w walkę pomiędzy Rurykowiczami – Włodzimierzem i Jaropełkiem. W wyniku tej walki Rogwołod stracił życie, zaś jego córka, Rogneda, została pod przymusem żoną Włodzimierza. Od ich syna, Iziesława, pochodzi dynastia Rogwołodowiczów, panujących w Połocku. Najsłynniejszym przedstawicielem dynastii był Wsiesław Czarodziej – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".


Posłuchaj
09:06 Historia Białorusi 1 od rusi białej do białorusi.mp3 Od Rusi Białej do Białorusi - audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś". (PR, 4.01.1999)

 

Na jego panowanie przypada szczytowy okres władztwa księstwa połockiego. Wsiesław rywalizował nawet o dominację nad Kijowem, skąd przegonił go popierający konkurenta polski król Bolesław Śmiały. Podobnie, jak w Królestwie Polskim, również i księstwo połockie zostało osłabione przez decyzję władcy o podziale państwa między synów. Rozbicie dzielnicowe osłabiło strukturę polityczną ziem białoruskich i doprowadziło do ingerencji państw ościennych.

Pod panowaniem litewskim

- W połowie XIII wieku pojawia się na Białorusi pierwszy litewski władca, Mendog, który osiadł w Nowogródku i przyjął nawet koronę królewską – mówił prof. Oleg Łatyszonek. - To z czasów Mendoga pochodzi pierwszy zapis nazwy Biała Ruś, jeszcze po łacinie jako Russia Alba.

Panowanie Mendoga i jego syna, Wojsiełka, zakończyła śmierć ich obu w walkach wewnętrznych, z których zwycięsko  wyszła dynastia Giedymina. Jego synowie  - Kiejstut i Olgierd – podzielili się władzą nad Wielkim Księstwem Litewskim. Kiejstut bronił zachodu, Olgierd kierował ekspansją na wschodzie.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

W unii z Królestwem Polskim

- Giedyminowicze nie byli w stanie zwyciężyć Moskwy, nowego lidera ziem ruskich, ani utrzymać władzy nad swoją częścią Rusi. Stąd też szukali ratunku w unii z Polską i chrzcie w obrządku zachodnim – wyjaśniał historyk.

Związek z Polską oznaczał przeniknięcie na ziemie białoruskie kultury Europy Zachodniej. Wówczas pojawił się tam gotyk,  a później humanizm i odrodzenie. Najwybitniejszym białoruskim przedstawicielem renesansu był Franciszek Skaryna, absolwent Akademii Krakowskiej, drukarz i tłumacz Biblii na język starobiałoruski.


brzesc zamek srodek 663.jpg
Unia brzeska - narodziny Kościoła unickiego

- Z drugiej strony, nieustannie trwała walka prawosławnych o równouprawnienie z katolikami. Szczególnie nasilona po unii brzeskiej w 1596 roku – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek.

Konflikty wewnętrzne i zewnętrzne

- W XVII wieku Ruś dzieliła się na Wielką (Moskwa), Małą (Ukrainą) i Białą (Białoruś). Białoruś padła ofiarą straszliwej wojny wywołanej powstaniem Chmielnickiego i rosyjską interwencją. Zginęła połowa ludności – podkreślał historyk.

Ruina gospodarcza kraju, wywołana przez ponad sto lat krwawych wojen, niosła za sobą zastój kulturalny. Język białoruski w 1696 roku stracił status języka urzędowego.

- Pod koniec XVIII wieku naród białoruski był narodem chłopskim. Białoruska elita przyjęła polską kulturę, język białoruski przetrwał w warstwach niższych – wyjaśniał gość Andrzeja Sowy.

Pod carskim panowaniem

Narastające na tym tle konflikty kulturowo-wyznaniowe były dodatkowo podsycane przez zewnętrzne mocarstwa, dążące do rozbiorów Polski. Rozpoczęła się walka o rząd białoruskich dusz.

- Już w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańcy pisali patriotyczne pieśni po białorusku i odezwy  powstańcze wzywające do walki z Moskalami. Co ciekawe, Tadeusz Kościuszko stał się bohaterem białoruskiego folkloru, który wyzwoliłby chłopów, gdyby nie opór szlachty i moskiewska przemoc – mówił prof. Oleg Łatyszonek.

W czasie wyprawy Napoleona na Moskwę, pierwowzory Mickiewiczowskiego księdza Robaka infiltrowały ziemie białoruskie, by przekonać tutejszą ludność o potrzebie wsparcia Bonapartego.

- Napoleon po zajęciu Witebska ogłosił w tym mieście utworzenie tymczasowego rządu Białej Rusi. Co ciekawe, było to pierwsze białoruskie państwo utworzone pod tą nazwą, ale nie weszło do białoruskiej tradycji politycznej. Utonęło w mroku dziejów jako krótki epizod epoki napoleońskiej – podkreślał historyk.

Upadek powstania listopadowego przyniósł intensywną rusyfikację nie tylko na ziemiach Królestwa Kongresowego, ale także ziem wcielonych bezpośrednio do Rosji. Car Mikołaj I przeprowadził kasatę unii brzeskiej w 1839 roku. Rok później wycofał z użytku Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego.

 - Likwidacja unii kościelnej miała fundamentalne znaczenie dla przyszłości Białorusi, przeciwstawiła bowiem prawosławne chłopstwo katolickiej szlachcie – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek. - Skutki tego posunięcia widoczne były już w czasach Powstania Styczniowego, które na Białorusi nosiło pewne cechy religijnej wojny domowej. Powstanie Styczniowe ma na Białorusi wymiar tragiczny: podzieliło społeczeństwo na wiele pokoleń. Odtąd zadaniem białoruskiego ruchu narodowego było połączenie tych dwóch skłóconych części narodu.

***

POLSKIE RADIO dla Bialorusi.jpg
Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm

Czytaj także

Na Białorusi upamiętniono 150 rocznicę śmierci Romualda Traugutta

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2014 14:00
W Szostakowie koło Brześcia, gdzie przyszedł na świat bohater powstania styczniowego, poświęcono przygotowany przez społeczność polską plac z krzyżem, kamieniem z tablicą pamiątkową oraz planszą informującą o postaci dyktatora powstania.
rozwiń zwiń
Czytaj także

O powstaniu styczniowym na Białorusi. Ideolodzy pisali, że ”wieszatiel słusznie karał" Kalinowskiego

Ostatnia aktualizacja: 11.02.2020 06:00
- W niektórych podręcznikach białoruskich są treści, gdzie Konstanty Kalinowski, przywódca powstania styczniowego na Litwie, jest przedstawiony jako ”polski bandyta”, którego śmiercią ukarał Michaił Murawjow, jako dobry administrator. Tak przedstawiali go niektórzy ideolodzy państwowi Białorusi – mówi portalowi PolskieRadio24.pl niezależny białoruski historyk prof. Aleś Kraucewicz, pytany o przywódcę powstania styczniowego na Litwie i jego recepcję na Białorusi. Jednak dla większości Białorusinów Kalinowski to dziś, tak jak dla Polaków -  bohater narodowy.
rozwiń zwiń