Józef Edmund Paszkowski urodził się 3 stycznia 1817 roku w Warszawie jako najstarszy syn Dominika Paszkowskiego. Ojciec jego był znanym oficerem w sztabie księcia Józefa Poniatowskiego oraz zarządcą dóbr Poniatowskich w Jabłonnej pod Warszawą. Brał też udział w powstaniu listopadowym.
Zadbał o bardzo staranne wykształcenie syna w warunkach domowych. Ukończenie nauki datowane jest przez Szkołę Pijarów w Warszawie, gdzie złożył stosowne egzaminy. W owym czasie nie miał jednak szans na studia uniwersyteckie z uwagi na szerokie popowstaniowe represje w Królestwie Polskim. Stąd też podjął się pracy nauczyciela, a w 1834 roku objął posadę w Wydziale Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i jako urzędnik cywilny doszedł do rangi asesora kolegialnego.
Początki w "Bibliotece Warszawskiej"
Paszkowski próbował swoich sił w poezji, jednak twórczości tej nie był zbytnio zadowolony, a że pasjami czytał innych twórców w oryginale postanowił spróbować swoich sił w przekładach. Zaczynał nieśmiało od fragmentów - najpierw z języka francuskiego, później z niemieckiego i angielskiego. Tłumaczenia jego publikowane były w popularnych wtedy periodykach literackich i kulturalnych. Wśród tych przekładów znajdziemy fragmenty "Fausta" Johanna Wolfganga von Goethego, "Don Carlosa" Friedricha Schillera, "Hernaniego" Victora Hugo, poematy "Manfred" i "Kain" George’a Gordona Byrona, a także poematy Homera. Przekłady te publikowane są od 1840 roku. Wtedy też rozpoczął systematyczną pracę nad przekładami Szekspira.
Tłumaczenia swoje zamieszczał w słynnym periodyku "Biblioteka Warszawska", a tłumaczenia z Szekspira zamieszczane tam były w całości - co stanowiło o bardzo wysokiej ich ocenie przez krytykę literacką. O periodyku tym informuje także Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, z uwagi na fakt jednego z największych dawnych polskich księgozbiorów: "Jednym z najważniejszych polskich periodyków była "Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi". Nie mogło więc go zabraknąć w bibliotece Zamoyskich. Był to miesięcznik literacko-naukowy, ukazujący się w Warszawie w latach 1841–1914. "Biblioteka Warszawska" przez cały czas swego istnienia utrzymywała bardzo wysoki poziom i cieszyła się dużym zainteresowaniem czytelników. Po upadku powstania listopadowego było to pierwsze polskie czasopismo naukowe. Drukowano w nim artykuły reprezentujące głównie nurt humanistyczny, ale pojawiały się tu również specjalistyczne publikacje przyrodnicze i techniczne oraz dość dużo artykułów o tematyce prawnej".
Pierwszy był "Juliusza Cezara"
Najpierw pojawiły się przekłady "Juliusza Cezara" i "Romea i Julii" (1856). W 1857 roku zamieszczono przekłady "Koriolana" i "Makbeta". Następnie wydrukowano tłumaczenia "Kupca weneckiego", "Otella", "Ryszarda III", "Króla Lira" i "Burzy". Ten dramat, który w przekładzie Paszkowskiego ukazał się w 1861 roku zbiegł się z datą jego śmierci.
Wielki tłumacz odszedł 17 kwietnia 1861 roku, po wieloletniej walce z gruźlicą nie doczekawszy żadnego wydania książkowego swoich tłumaczeń. Po jego śmierci ukazały się także przetłumaczone wcześniej "Hamlet", "Henryk IV" część I, a także dwie komedie "Figle kobiet" znane pod nazwą "Wesołe kumoszki z Windsoru" oraz "Ugłaskanie sekutnicy" tytułowane i obecnie jako "Poskromienie złośnicy".
Do książkowej edycji doprowadził w 1875 roku Józef Ignacy Kraszewski, znany pisarz, poeta i literat. W wydaniu tym pojawiły się też przekłady dwu innych, nie mniej znanych tłumaczy: Leona Ulricha i Stanisława Egberta Koźmiana. Jednak te, które wyszły spod pióra Paszkowskiego traktowane były jako najlepsze, choćby przez swoją jednolitość i dokładność formy zbieżnej z pierwowzorem. Paszkowski nigdy nie doczekał się jakiejkolwiek inscenizacji teatralnej w oparciu o swoje tłumaczenia.
Kanoniczne przekłady dramatów
Repozytorium polskich przekładów Williama Szekspira w XIX wieku, dostępne na stronach Uniwersytetu Warszawskiego, tak opisuje charakterystyczne cechy jego przekładów:
"Przekłady Paszkowskiego w zasadniczym stopniu wpłynęły na ustabilizowanie się polskiej normy przekładowej w odniesieniu do Szekspira. Paszkowski odwzorowywał zróżnicowanie metryczne oryginału (w tym podział na wiersz i prozę), zastępując angielski pentametr jambiczny nierymowanym jedenastozgłoskowcem, z tendencją do inflacji wierszy. Stosunkowo często sięgał po rozmaite formy ściągnięte, które rugowano z późniejszych edycji jego przekładów. W tłumaczeniu gier słownych i odniesień kulturowych dążył do ekwiwalencji dynamicznej, dbał też o eufonię tekstu. Tłumaczył przede wszystkim tragedie, w nich też wypracował najwięcej rozwiązań kanonicznych. W porównaniu do innych tłumaczy w XIX wieku".
Krytyka jego przekładów czasami nie była zbyt przychylna: "Na wczesnym etapie recepcji przekłady Paszkowskiego spotykały się również z mniej przychylną oceną. Zgłaszano rozmaite zastrzeżenia prozodyczne, piętnowano niedostatki poetyckie, spolszczenia nazwisk i użycie języka potocznego. Zwracano również uwagę na znaczne różnice w poziomie przekładów".
Jednak "Biblioteka Warszawska" traktowała je jako najlepsze w XIX wieku, najdokładniejsze i najbardziej spójne i zgodne z oryginałem. "Tłumaczenia Paszkowskiego współtworzyły wiele przedstawień w XIX i XX wieku. Również współcześnie wykorzystywane są jako pełnowartościowe teksty sceniczne, stanowią podstawę adaptacji i wersji dramaturgicznych lub też występują w kompilacji z innymi przekładami".
W wielu polskich inscenizacjach teatralnych, filmach czy radiowych inscenizacjach pojawiąją się tłumaczenia Paszkowskiego. Encyklopedia Teatru Polskiego mówi o ponad 60 inscenizacjach na deskach wielu teatrów w Polsce, 6 inscenizacjach telewizyjnych i trzech radiowych.
PP
