Niewypełniony arkusz dostępny jest na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
Zadanie 1.
Nazwa cywilizacji: starożytnego Egiptu
Uzasadnienie: Rewers banknotu przedstawia wojenny rydwan egipskiego faraona oraz fryz z Białej Kaplicy znajdującej się w mieście Karnak. Budowla powstała za panowania faraona Senusereta (Sesotrisa) I, który władał starożytnym Egiptem od ok. 1947 do ok. 1911 roku p.n.e. Fryz ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi m.in. egipskich bogów.
Nazwa cywilizacji: islamu
Uzasadnienie: Awers banknotu przedstawia Meczet Muhammeda Alego znajdujący się w Kairze (Egipt) – miejsce kultu muzułmanów.
Zadanie 2.
Nazwa: Łuk triumfalny (na zdjęciu widnieje Łuk Trajana znajdujący się we włoskim mieście Benawent)
Wyjaśnienie celu: Łuki triumfalne były stawiane w celu uczczenia wybitnej osoby lub doniosłego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego. Pierwsze tego typu budowle powstawały w starożytnym Rzymie.
Zadanie 3.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Mapa przedstawia bizantyjski Konstantynopol – świadczy o tym chociażby obecność Hagii Sophii. Miasto zostało założone 330 roku n.e. We fragmencie opracowania historycznego jest natomiast mowa o tym, że za tradycyjną datę powstania opisywanego miasta przyjmuje się IX wiek p.n.e. Data ta oraz informacja, że miasto zostało całkowicie zniszczone przez Rzymian, a jego teren zaorany wskazują, że opracowanie historyczne mówi o Kartaginie.
Zadanie 4.
Rozstrzygnięcie: Tak
Uzasadnienie: Tekst mówi o Herakliuszu I, cesarzu, którzy władał Bizancjum od 610 do 641 roku n.e. Jako pierwszy z bizantyjskich władców zrezygnował z używania tytułu cesarskiego "caesar imperator augustus", a zaczął korzystać z greckiego terminu "basileus". Za czasów jego panowania to właśnie greka, a nie łacina stała się językiem urzędowym w państwie.
Mozaika pochodząca z bazyliki św. Witalisa w Rawennie jest jedną z najbardziej znanych i najcenniejszych przykładów sztuki bizantyjskiej. Bogato zdobiona dekoracja przedstawia m.in. cesarza Justyniana I Wielkiego, ubranego w purpurowy płaszcz i z aureolą nad głową, za którego czasów Bizancjum osiągnęło swoją największą świetność.
Zadanie 5.1
Odpowiedź: B
Zadanie 5.2
Gall Anonim o śmierci biskupa i Bolesławie Śmiałym, czyli królu, który "za zdradę" skazał duchownego na "obcięcie członków" pisał bardzo powściągliwie. Spowodowane było to tym, że swoją "Kronikę polską" tworzył za panowania króla Bolesława III Krzywoustego, bratanka Bolesława Śmiałego.
Wincenty Kadłubek natomiast przedstawił biskupa Stanisława ze Szczepanowa jako męczennika, który poniósł śmierć, ponieważ bronił niewinnych przed niesprawiedliwością i surowością króla Bolesława Śmiałego. Przede wszystkim wynikało to z faktu, że Kadłubek - podobnie jak Stanisław ze Szczepanowa - sam był biskupem krakowskim.
Zadanie 6.
Argument numer 1: Na pierwszej ilustracji widzimy, jak organizator grup migrantów, czyli tzw. Zasadźca zawiera umowę z właścicielem ziem co do zasad wzajemnych uprawnień i świadczeń – postacie trzymają w rękach spisaną umowę.
Argument nr 2: Na pierwszej ilustracji widzimy mężczyzn, którzy przygotowują ziemię pod uprawę roli i budują dla siebie domy – chodzi tu o wspomniane w tekście osadnictwo "na surowym korzeniu", czyli o lokację wsi na niezagospodarowanym i niezamieszkałym dotąd terenie.
Zadanie 7.1
Fragment A – Kazimierz IV Jagiellończyk
Fragment B – Władysław II Jagiełło
Fragment C – Zygmunt I Stary
Zadanie 7.2
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: W Koronie i na Litwie rządy były sprawowane oddzielnie, co można zaobserwować chociażby na przykładzie potomków Władysława Jagiełły: Władysław III Warneńczyk został królem Polski w 1434 roku, a jego młodszy brat Kazimierz IV Jagiellończyk w 1440 roku został wielkim księciem litewskim. Po śmierci starszego brata w 1447 roku Kazimierz IV przejął również polską koronę. Podobna sytuacja miała również miejsce w przypadku jego potomków – w 1492 roku Jan Olbracht stał się królem Polski, a w tym samym roku jego młodszy brat został wielkim księciem litewskim. Po śmierci Olbrachta władzę zarówno w Koronie, jak i na Litwie sprawował Aleksander. Tradycję tę złamał dopiero Zygmunt I Stary – po śmierci wszystkich braci w 1506 roku został królem Polski i wielkim księciem litewskim. Podobna sytuacja miała miejsce z Zygmuntem II Augustem, który miał same siostry (nie licząc Jana z Książąt Litewskich, nieślubnego syna Zygmunta Starego, który z oczywistych powodów, nie mógł zgłosić pretensji do tronu).
Zadanie 8.1
Podobieństwo: Za podstawę swojej doktryny religijnej uważają Pismo Święte, odrzucając przy tym tradycję Kościoła.
Różnica: Religie różnią się podejściem do kwestii zbawienia. Według pierwszego źródła człowiek może osiągnąć zbawienie poprzez wiarę w Boga i jego słowo oraz pokutę, a nie decydują o tym własne uczynki. Człowiek bowiem grzeszy nawet wtedy, gdy nie chce, bo taka jest jego "ułomna natura", gdyby więc każdy był osądzany przez pryzmat swoich czynów, wszyscy ludzie musieliby zostać potępieni. Według drugiego źródła Bóg z góry decyduje, który człowiek będzie zbawiony, a który skazany na potępienie.
Zadanie 8.2
1– F
2– P
3– P
Zadanie 9.
1– P
2– P
3– F
Zadanie 10.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Tekst opisuje wydarzenia z czasów I wojny północnej (1563-1570), zwanej również wojną siedmioletnią, w której udział – po przeciwnych stronach - brała m.in. Rzeczpospolita Obojga Narodów z królem Zygmuntem Augustem i Carstwo Rosyjskie z carem Iwanem IV Groźnym. Na mapie natomiast przedstawiono wojnę polsko-rosyjską o Inflanty i ziemię połocką (1577-1582), która rozgrywała się za panowania króla Stefana Batorego i cara Iwana IV Groźnego. Świadczy o tym chociażby zaznaczone na mapie oblężenie Wielkich Łuków z września 1580 roku.
Zadanie 11.
Fotografia A.
Nazwa stylu: barok
Cecha:
Postać jest dynamiczna, ukazana w ruchu – można dostrzec np. napięte mięśnie nóg i ramion. Na twarzy Dawida widać emocje – złość i determinację.
Fotografia B.
Nazwa stylu: renesans (albo: klasycyzm)
Cecha: Rzeźbiarz (Michał Anioł – jeden z najwybitniejszych twórców renesansowych) skupił się na jak najwierniejszym oddaniu proporcji ciała i anatomii Dawida. Ponadto rzeźba jest statyczna.
Zadanie 12.
Uzasadnienie: Na karykaturze ukazane są trzy stany społeczne występujące w osiemnastowiecznej Francji. Widzimy uśmiechniętych, bogato ubranych, zamożnych przedstawicieli szlachty i duchowieństwa, którzy siedzą na plecach zmęczonego i odzianego w łachmany mężczyzny symbolizującego stan trzeci: chłopstwo (trzymane w ręku narzędzie rolnicze) i mieszczaństwo. Rysunek odnosi się więc do sytuacji panującej wówczas we Francji i pokazuje, że kraj utrzymywany był niemal wyłącznie dzięki ciężkiej pracy i podatkom płaconym przez najuboższych, których z tego powodu często nie stać było, aby wyżywić siebie i własną rodzinę – dlatego mężczyzna jest taki chudy i zmęczony. Szlachta i duchowieństwo natomiast nie przejmują się sytuacją panującą w kraju, a jedynie marnotrawią pieniądze na przyjemności.
Zadanie 13.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Tekst pierwszy mówi o powstaniu listopadowym i Wielkiej Emigracji. W tekście wspomniany jest gen. Karol Otto Kniaziewicz, który w tamtym okresie był przedstawicielem Rządu Narodowego w Paryżu oraz król Ludwik Filip I, który władał Francją od 1830 do 1848 roku. W drugim tekście natomiast mowa jest o insurekcji kościuszkowskiej – świadczy o tym chociażby obecność generała Jana Henryka Dąbrowskiego, który zasłynął jako wybitny dowódca właśnie w czasie powstania z 1794 roku.
Zadanie 14.1
Wiosna Ludów
Zadanie 14.2
Uzasadnienie: Autor krytycznie odnosi się do Ludwika Mierosławskiego, ponieważ zarzuca mu, że zlekceważył potęgę trzech państw zaborczych ("łudził się możliwością jednoczesnego rozpoczęcia wojny wyzwoleńczej przeciwko trzem zaborcom") oraz nie posiadał odpowiedniej wiedzy na temat nowoczesnego sposobu walki na polu bitwy. Ponadto nie zachował ostrożności przy prowadzeniu działalności konspiracyjnej.
Zadanie 15.
Na karykaturze widzimy dwie postaci: Giuseppe Garibaldiego i króla Sardynii Wiktora Emanuela II. Obraz nawiązuje do zjednoczenia Włoch. Garibaldi - bojownik, który do zjednoczenia czynnie się przyczynił (widoczna na rysunku szabla może symbolizować jego żołnierską działalność) - przedstawiony jest w roli wkładającego but Wiktorowi Emanuelowi II, pierwszemu królowi zjednoczonego państwa. But symbolizuje cały Półwysep Apeniński, zjednoczone Włochy.
Zadanie 16.1
Rozstrzygnięcie: A
Uzasadnienie: Parcelacja ziemi w Galicji doprowadziła do rozdrobnienia gospodarstw rolnych. To właśnie tam było najwięcej małych i bardzo małych gospodarstw, co jest widoczne na wykresie A.
Zadanie 16.2
Duża liczba małych gospodarstw powodowała niewystarczającą produkcję żywności, co skutkowało zjawiskami biedy i głodu. Z tego powodu wielu mieszkańców wsi decydowało się na emigrację.
Zadanie 17.
Odpowiedź: C
Zadanie 18.
Rozstrzygnięcie: A
Uzasadnienie: Jedną z cech impresjonizmu był dewizjonizm, czyli specyficzna metoda tworzenia obrazu. Polegała ona na nakładaniu małych kropek niezmieszanej farby na płótno, co widać na fotografii A.
Zadanie 19.
Argument 1: Na godle widnieją dwie kosy i rogatywka - symbole insurekcji kościuszkowskiej
Argument 2: Znajdują się tam też pasy i 13 gwiazd, nawiązujące do amerykańskiej flagi z czasów wojny o niepodległość. W walkach tych brał udział Tadeusz Kościuszko
Zadanie 20.
Rozstrzygnięcie: Ulotka powstała po wydarzeniach
Uzasadnienie: Źródło 1 dotyczy Centrolewu – ugrupowania politycznego, który powstało w 1929 roku. Źródło 2 opisuje wydarzenia przewrotu majowego, który miał miejsce w 1926 roku.
Zadanie 21.1
Rozstrzygnięcie: Tak, dotyczą.
Uzasadnienie: Źródło 1 i źródło 2 nawiązują do Anschlussu Austrii dokonanego przez Hitlera w 1938 roku.
Zadanie 21.2
Traktat wersalski bardzo poważnie ograniczył możliwości militarne Niemiec. Mussolini widząc Hitlera ze zdobyczą, jaką jest Austria, podziwia go za to, że zdobył ją bez wystrzału. W 1938 roku Hitler włączył bezkrwawo Austrię do III Rzeszy.
Zadanie 22.
Charles do Gaulle pisząc o „haniebnej niewoli” miał na myśli utworzenie w 1940 roku kolaboracyjnego i podległego nazistowskim okupantom państwa Francja Vichy.
Zadanie 23.
Powodem różnicy zniszczeń lewo- i prawobrzeżnej Warszawy jest intensywność walk w czasie Powstania Warszawskiego. Te toczyły się niemal wyłącznie w dzielnicach leżących na lewym brzegu Wisły. Walki na Pradze zakończyły się już na początku sierpnia, zatem Niemcy nie dokonali tam większych zniszczeń.
Zadanie 24.
Rozstrzygnięcie: Wydarzenie z źródła 2.
Uzasadnienie: Źródło 2. przedstawia karykaturę z podobizną Józefa Stalina, który zmarł w 1953 roku. Źródło 1. dotyczy budowy muru berlińskiego, która rozpoczęła się w 1961 roku.
Zadanie 25.
Województwa, w których nowe gospodarstwa stanowią 100%, leżą na terenie Ziem Odzyskanych, które zostały przyłączone do Polski po II wojnie światowej. Z tego powodu nie ma tam żadnych dawnych gospodarstw rolnych, a wszystkie są nowe.
Zadanie 26.1
Odpowiedź: Nikita Chruszczow
Zadanie 26.2
Odpowiedź: Obietnice zostały częściowo spełnione. W przemowie wyraźna jest krytyka terroru stalinowskiego, w tym masowych deportacji na Sybir. Wykres jasno pokazuje spadek liczby więźniów Gułagu po śmierci Stalina, która miała miejsce w 1953 roku.
Zadanie 27.
Fragment 1. – Edward Gierek
Fragment 2. – Józef Cyrankiewicz
Fragment 3. – Tadeusz Mazowiecki
Zadanie 28.
Rozstrzygnięcie: Nie zostało
Uzasadnienie: Treść zawarta w źródle 1. dotyczy porozumień z sierpnia 1980 roku. Źródło 2. przedstawia fotografię wykonaną podczas obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku.
