Historia

Polska granica zachodnia a zjednoczenie Niemiec

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2024 05:54
21 czerwca 1990 roku parlamenty RFN i NRD uznały nienaruszalność zachodniej granicy Polski. W dobie przemian ustrojowych i jednoczenia się Niemiec, polskie władze chciały mieć pewność, że rozgraniczenie ustalone w 1945 roku nie będzie zarzewiem sąsiedzkiego konfliktu. 
Premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz RFN Helmut Kohl przekazują sobie znak pokoju podczas mszy pojednania polsko-niemieckiego. Krzyżowa, 12.11.1989 r.
Premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz RFN Helmut Kohl przekazują sobie znak pokoju podczas mszy pojednania polsko-niemieckiego. Krzyżowa, 12.11.1989 r.Foto: PAP/A.Hawałej

Upadek muru berlińskiego w listopadzie 1989 roku przyspieszył proces zjednoczenia dwóch państw niemieckich – zachodniej RFN i znajdującej się strefie wpływów Moskwy NRD. W Europie Zachodniej patrzono sceptycznie na wydarzenia, ponieważ obawiano się wzrostu znaczenia, czy wręcz dominacji, silnych Niemiec na kontynencie.

Polskie władze również odczuwały pewien niepokój, ale jego powód był zupełnie inny. W Warszawie obawiano się, że zjednoczone Niemcy będą kwestionować swoją wschodnią granicę ustaloną na konferencji w Poczdamie w 1945 roku. Opierała się ona na Odrze i Nysie, co w znaczący sposób przesunęło Polskę na zachód kosztem terytorium niemieckiego.

Tadeusz Mazowiecki, który premierem został we wrześniu 1989 roku, i minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski przez wiele miesięcy naciskali na kanclerza RFN Helmuta Kohla, aby podpisał oficjalny układ, w którym przyszłe zjednoczone Niemcy ostatecznie zaakceptują swoją wschodnią granicę. Parlamenty RFN i NRD uznały zachodnie granice Polski 21 czerwca 1990 roku.

Wybory 4 czerwca 1989 - zobacz serwis specjalny

- Uważamy, że w nową fazę historii, jaką stwarza proces zjednoczenia Niemiec, a zwłaszcza w nową fazę stosunków polsko-niemieckich nie wolno wejść z jakimikolwiek dwuznacznościami w sprawie granicy zjednoczonych Niemiec. Polska jest gotowa na zawarcie traktatu pokojowego, w którym nasze granice w obecnym kształcie zostałyby potwierdzone – mówił w lutym 1990 roku premier Tadeusz Mazowiecki.


Posłuchaj
27:01 helmut kohl postaci xx wieku.mp3 O kanclerzu Helmucie Kohlu opowiadał publicysta Bolesław Broszczak w audycji Sławomira Szofa "Postaci XX wieku" (PR, 28.11.1999)

 

O zainteresowanie kwestią granicy polsko-niemieckiej Mazowiecki i Skubiszewski zabiegali również wśród państw zachodnich. Dzięki ich intensywnym staraniom, polska delegacja została zaproszona do wzięcia udziału w międzynarodowych rozmowach, dotyczących przyszłości zjednoczonych Niemiec.

W 1990 roku doszło do czterech takich spotkań w ramach konferencji "dwa plus cztery". Uczestniczyły w niej oba państwa niemieckie oraz czworo członków koalicji antyhitlerowskiej: USA, Wielka Brytania, Francja i ZSRR. Minister Skubiszewski wziął udział w jednym spotkaniu, które odbyło się w lipcu w Paryżu.

- Wszyscy uzgodniliśmy, że zjednoczone Niemcy mają składać się z RFN, NRD i Berlina. Nic więcej i nic mniej - tak paryskie rozmowy podsumował amerykański sekretarz stanu James Baker.


Posłuchaj
21:37 7 dni w kraju i na świecie___19539_tr_1-1_83fb23d0[00].mp3 Audycja "7 dni w kraju i na świecie". Pierwsza wiadomość dotyczy polskiego udziału w spotkaniu "dwa plus cztery" w Paryżu (PR, 22.07.1990)

 

Ostatecznie do połączenia dwóch państw niemieckich doszło 3 października 1990. W następnym miesiącu w Warszawie ministrowie spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski i Hans-Dietrich Genscher podpisali układ, który potwierdzał polsko-niemiecką granicę na Odrze i Nysie.

Konferencja w Poczdamie

Zachodnia granica Polski została ustalona podczas konferencji poczdamskiej w 1945 roku. Członkowie koalicji antyhitlerowskiej podjęli wówczas decyzję o przyznaniu naszemu krajowi części ziem III Rzeszy, m.in. Śląska, Prus Wschodnich czy Pomorza Zachodniego. W ten sposób starano się zrekompensować Polsce utratę terytorium, które w 1939 roku zajęli Sowieci i, za zgodą zachodnich sojuszników, zachowali również po wojnie.

Nowej polskiej granicy zachodniej długo nie mogli zaakceptować Niemcy. Władze NRD uznały nowy kształt Polski już w 1950 roku, ale należy pamiętać, że był to kraj podporządkowany Moskwie. Na podobne porozumienie z RFN trzeba było czekać aż do roku 1970, gdy układ graniczny podpisał kanclerz Niemiec Zachodnich Willy Brandt.

Sytuacja uległa zmianie, gdy realna stała się możliwość połączenia NRD i RFN. Wraz z powstaniem nowego państwa niemieckiego dotychczasowe umowy graniczne straciłyby ważność. Burzliwy okres przemian ustrojowych nie przyniósł pogorszenia relacji polsko-niemieckich, a powojenne granice zostały oficjalnie zaakceptowane.

th

Czytaj także

25 lat współpracy polsko-niemieckiej

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2016 21:22
W 1991 roku Polska i Niemcy podpisały Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. O historii traktatu i stosunkach-polsko niemieckich mówił w audycji Świat w Powiększeniu Cornelius Ochmann, dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Żelazne zasady i dziedzictwo Helmuta Kohla

Ostatnia aktualizacja: 23.06.2017 03:05
- Helmut Kohl miał żelazną zasadę, zgodnie z którą nie wychodził przed szereg. Nie było osobnej niemieckiej drogi i sposobów na dogadanie się z Moskwą czy NRD - mówi publicysta Wojciech Pięciak.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Kontrrewolucja" w PRL, czyli co spędzało sen z powiek NRD

Ostatnia aktualizacja: 18.09.2018 23:00
Czas między rokiem 1980 a 1981 obfitował w bardzo szczególne wydarzenia, które wywoływały duży niepokój w krajach sąsiadujących z Polską. Co najbardziej martwiło władze NRD? Nowe fakty przedstawił w audycji Filip Gańczak, autor książki "Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polsko-niemieckie traktaty graniczne

Ostatnia aktualizacja: 29.12.2020 11:00
Co dziś wiemy o kulisach zawarcia umów? Jaka gra toczyła się między Warszawą a Berlinem? Prof. Antoni Dudek rozmawiał o tym z prof. Wandą Jarząbek z Instytutu Studiów Politycznych PAN.
rozwiń zwiń