Kryzys branży filmowej i próba poprawy jej wizerunku
Historia Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej rozpoczęła się w latach 20. XX wieku, gdy na pomysł utworzenia organizacji wpadł Louis Burt Mayer – współzałożyciel i ówczesny wiceprezes wytwórni filmowej Metro-Goldwyn-Mayer (MGM). Ostatecznie grupa powstała w 1927 roku.
Samuel Goldwyn. Warszawiak, który sprzedał rękawiczki i podbił Hollywood
Początkowo jej członkowie mieli zajmować się przede wszystkim rozstrzyganiem ewentualnych sporów wyrastających pomiędzy MGM, a jej pracownikami. Kierunek działania organizacji bardzo szybko uległ jednak zmianie. Wkrótce po oficjalnym założeniu Akademii Filmowej jej inicjatorzy spotkali się w hotelu Baltimore w centrum Los Angeles, aby omówić wszelkie szczegóły związane z jej funkcjonowaniem. Ustalono wówczas, że grupa powinna się skupić na poprawie wizerunku oraz promocji amerykańskiego przemysłu filmowego.
21:18 o akademii filmowej.mp3 O Amerykańskiej Akademii Filmowej mówi Katarzyna Czajka-Kominiarczuk, autorka książki "Oskary. Sekrety największej nagrody filmowej". Audycja Weroniki Wakulskiej z cyklu "Między kropkami". (PR, 24.02.2019)
W latach 20. i 30. XX wieku bowiem w Stanach Zjednoczonych coraz częściej zaczęły się odzywać oburzone głosy przedstawicieli licznych amerykańskich grup religijnych i konserwatystów, wzywające do cenzury filmów. Ludzie ci uważali przemysł filmowy za "wątpliwie moralny". Na ich opinie wpłynęły dwa elementy. Po pierwsze emisja produkcji uznawanych wówczas za "kontrowersyjne" - dobrym przykładem jest tu "Maroko" w reżyserii Josefa von Sternberga (1930), gdzie ukazano pocałunek dwóch kobiet - a po drugie licznymi głośnymi skandalami, w które zamieszane były hollywoodzkie gwiazdy. Mowa tu między innymi o tragicznej śmierci aktorki Virginii Rappe, do której rzekomo przyczynił się niezmiernie wówczas popularny komik Roscoe "Fatty" Arbuckle.
Skąd się wzięła nazwa "Oscar"?
Aby osiągnąć zamierzone cele, przedstawiciele Akademii postanowili stworzyć specjalną, doroczną nagrodę przyznawaną "za wybitne osiągnięcia" osobom związanym z branżą filmową. Projekt statuetki, która miała być sprezentowana zwycięzcom, stworzył Cedric Gibbons – scenograf i ówczesny dyrektor artystyczny wytwórni MGM. Trofeum (przedstawiające mężczyznę z mieczem w dłoniach, stojącego na rolce filmu) wykonał natomiast rzeźbiarz George Stanley.
Aktor Douglas Fairbanks - jeden ze współzałożycieli Amerykańskiej Akademii Filmowej. To on w 1929 roku poprowadził 1. ceremonię wręczenia Oskarów. Zdjęcie zostało zrobione w 1934 roku. Źródło: NAC/Domena publiczna
Statuetki zostały odlane z brązu, a następnie pozłocone. Miały trochę ponad 30 centymetrów wysokości i ważyły około 4 kilo. Co ciekawe, nie od razu były określane "Oscarami". Istnieją dwie historie wyjaśniające pochodzenie tej nazwy. Jedną z nich przytoczył na antenie Polskiego Radia filolog Henryk Martenka.
– Znana anegdota mówi, że w latach 30. XX wieku bibliotekarka Amerykańskiej Akademii Filmowej popatrzyła na bezimienną wtedy złotą figurkę i stwierdziła: "Rany, mój wujek Oskar wygląda identycznie" – tłumaczył badacz. Według innej wersji wydarzeń trofeum nazwała w ten sposób aktorka Bette Davis, jedna z pierwszych artystek nominowanych do tej nagrody, na cześć swojego męża muzyka Harmona Oskara Nelsona.
00:52 pochodzenie Oskara.mp3 Anegdotę związane z nazwą "Oskary" przytacza filolog Henryk Martenka. Fragment audycji Romana Czejarka z cyklu "Cztery pory roku". (PR, 29.02.2016)
Oficjalnie statuetka została nazwana "Oscarem" w 1939 roku.
Dwunastu zwycięzców
Pierwsza ceremonia wręczenia nagród odbyła się wiosną 1929 roku w sali bankietowej hotelu The Hollywood Roosevelt w Los Angeles. Uroczystość poprowadził gwiazdor kina niemego i jeden z członków założycieli Akademii, Douglas Fairbanks. Uczestniczyło w niej 270 osób, a bilet wstępu na galę kosztował około 5 dolarów. Samo wręczenie nagród trwało piętnaście minut, a poprzedziła je uroczysta kolacja.
Janet Gaynor, która w 1929 roku - jako pierwsza kobieta w historii - została uznana "za najlepszą aktorkę" przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej. Zdjęcie pochodzi z 1938 roku. Źródło: NAC/Domena publiczna
Co ciekawe, zwycięzców ogłoszono trzy miesiące wcześniej, a nie na samej uroczystości. Nie było więc elementu zaskoczenia. Przyznano 12 statuetek, którymi uhonorowano artystów, reżyserów i innych przedstawicieli przemysłu filmowego za ich pracę w okresie 1927-1928. Najlepszym aktorem jury okrzyknęło Emila Janningsa, a najlepszą aktorką - Janet Gaynor. Najwybitniejszym filmem natomiast okazał się melodramat wojenny "Skrzydła" w reżyserii Williama A. Wellmana i Harry’ego d’Abbadiego d’Arrasta (1927).
Honorową nagrodę za całokształt twórczości otrzymał Charlie Chaplin. W 1929 roku – po raz pierwszy i ostatni w historii – przyznano również statuetki za "najlepsze efekty inżynierskie" (obecnie kategoria ta nazywa się "najlepsze efekty specjalne" i jest przyznawana od 1963 roku), "najlepszy kierunek artystyczny" i za "najlepsze pisanie tytułów". Do ostatniej z wymienionych nagród nominowano osoby, które tworzyły dialogi wyświetlane na slajdach w filmach niemych.
Przedwojenne i współczesne gale
W kolejnych latach wiele elementów związanych z ceremonią wręczenia Oscarów uległo zmianie. W 1930 roku gala po raz pierwszy była transmitowana przez radio. Wówczas powzięto także decyzje, że zwycięzcy nie będę z wyprzedzeniem powiadamiani o wygranej. Od tej pory prasa publikowała decyzje jury Amerykańskiej Akademii Filmowej dopiero w noc rozdania nagród. Ponieważ w 1940 roku amerykański dziennik "Los Angeles Times" za wcześnie poinformował swoich czytelników o laureatach, organizacja przyjęła nowy system. Od tej pory nazwiska zwycięzców aż do ostatniej chwili pozostają tajemnicą, a moment ich odczytania jest najważniejszym elementem ceremonii.
Walt Disney. Król animacji, władca wyobraźni
Co ciekawe, niektóre przyznane przed wojną statuetki różniły się wyglądem od "tradycyjnych" Oscarów. W 1937 roku słynny amerykański brzuchomówca Edgar Bergen otrzymał nagrodę specjalną za rolę w filmie "Obcym wstęp wzbroniony" w reżyserii Gregory’ego La Cavy (1937). Jego trofeum było drewniane i miało ruchomą dolną szczękę. Gdy w 1939 roku Walt Disney odebrał nagrodę specjalną za film animowany "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków" (1937), statuetka, którą wręczyła mu dziewięcioletnia aktorka Shirley Temple składała się z pełnowymiarowego "Oscara" i jego siedmiu miniaturowych wersji.
W czasie II wojny światowej natomiast, z powodu małej ilości surowca, trofea były wykonywane z gipsu. Po zakończeniu konfliktu każdy nagrodzony w tym czasie artysta mógł zwrócić swoją statuetkę i poprosić o wymienienie jej na metalową kopię.
**
Zobacz również:
***
Obecnie Oscary są uznawane za najważniejsze nagrody przyznawane twórcom związanym ze światem filmu. Wielką sławę i znaczenie zyskały jednak dopiero w drugiej połowie poprzedniego stulecia, gdy nastąpił dynamiczny rozwój przemysłu filmowego, a uroczystości Akademii zaczęły być transmitowane przez stacje telewizyjne.
Z biegiem lat formuła gali była wielokrotnie modyfikowana. Zaproszenia na uroczystość zaczęło otrzymywać coraz więcej artystów - przed wojną w ceremoniach uczestniczyło kilkaset osób, natomiast obecnie liczba ta zwiększyła się do kilku tysięcy. Zmieniono także ilość przyznawanych statuetek - współcześnie wyróżnia się dwudziestu czterech laureatów Oscara, czyli o połowę więcej, niż w 1929 roku. Wydłużył się również czas trwania gali - z początkowych kilkunastu minut zrobiło się kilka godzin.
jb
Podczas pracy korzystałam z artykułu Davida Thomsona "The House That Mr. Mayer Built: Inside the Union-Busting Birth of the Academy Awards", który ukazał się w 2014 roku na portalu amerykańskiego czasopisma "Vanity Fair" oraz z tekstu Jasona Baileya "The First Oscar Ceremony Lasted 15 Minutes. What Happened?", który został opublikowany w 2021 roku na stronie internetowej amerykańskiego dziennika "The New Jork Times".
