Marek Antoniusz - dał się “opętać” Kleopatrze

“Antoniusza magicznym napojem pozbawiono rozumu, wojskom jego wydaje rozkazy egipski eunuch, a główne dowództwo spoczywa w rzeczywistości w rękach Harmiony, garderobianej Kleopatry i Iraz jej fryzjerki”. Takie zarzuty stawiał Oktawian na trybunach w Rzymie.

Spotkanie Antoniusz i Kleopatry (Giovanni Battista Tiepolo). foto: wikipedia/domena publiczna

14 stycznia 83 p.n.e. w Rzymie urodził się Marek Antoniusz (zm. 30 roku p.n.e.), rzymski polityk i wódz. Jego matka była krewną Juliusza Cezara.
Za młodu prowadził hulaszczy tryb życia, wolny czas poświęcał hazardowi, pijaństwu i romansom. W Grecji gdzie pojechał żeby studiować retorykę, przyłączył się do legionów zmierzających pod wodzą prokonsula Aulusa Gabiniusza do Syrii. Podczas tej wyprawy ujawnił swoje talenty jako dowódca jazdy oraz wykazał się odwagą i dzielnością.
Zaufany człowiek Cezara
W 54 roku p.n.e. objął dowództwo nad armią Juliusza Cezara w Galii.  Z czasem zdobył zaufanie cesarza, który wspierał jego karierę polityczną. Już w 52 roku p.n.e. przy poparciu wodza został wybrany na urząd kwestora. Dwa lata później stał się członkiem kolegium augurów. Sprawując urząd trybuna ludowego, opowiedział się po stronie Cezara, który był w konflikcie z Pompejuszem i konserwatywnym skrzydłem senatu. To doprowadziło do usunięcia Marka Antoniusza z senatu.
Wtedy polityk dołączył do wojsk Cezara stacjonujących na północy Italii. Oddziały przekroczyły Rubikon, rozpoczęła się  wojna domowa. Marek Antoniusz stał się jedną z najważniejszych postaci tej wojny. W rozstrzygającej bitwie z Pompejuszem pod Farsalos dowodził lewym skrzydłem armii Cezara.
Za te zasługi Cezar, który objął władzę dyktatora, mianował Antoniusza dowódcą jazdy (magister equitum). W 47 roku p.n.e. sprawowane przez niego w Rzymie rządy doprowadził do licznych konfliktów w mieście, zginęło kilkuset obywateli. W konsekwencji Cezar odsunął Antoniusza od wszelkiej odpowiedzialności na okres dwóch lat. Dopiero w 44 roku p.n.e. Marek Antoniusz znowu wrócił do łask. Został wybrany konsulem razem z Cezarem, który obejmował ten urząd po raz piąty. W czasie świąt Luperkali ofiarował Cezarowi królewski diadem, który ten, widząc niezadowolenie z jakim przyjęto taki gest, odrzucił.
Zabójstwo Cezara
15 marca 44 p.n.e. w idy marcowe (święto rzymskiego boga wojny – Marsa) w gmachu senatu zabito Cezara. Dokonała tego grupa spiskowców pod przywództwem Brutusa i  Kasjusza.
Marek Antoniusz, jako sprzymierzeniec zamordowanego początkowo obawiał się spiskowców. Szybko jednak zaczął działać, przejął m.in. skarb państwa oraz dokumenty z kancelarii Cezara. Pozornie dążył do porozumienia z buntownikami. Zgodził się z uchwaloną przez senat amnestią dla zabójców. Przemowa, którą Antoniusz wygłosił na pogrzebie Cezara, 20 kwietnia i prezentacja zakrwawionej togi zmarłego wywołały zamieszki. Lud rzymski wystąpił przeciwko spiskowcom i zmusił ich do opuszczenia miasta.
II triumwirat
Po śmierci Cezara wybuchła nowa wojna domowa. Po kilku miesiącach walki o władzę, podzielili się nią trzej ludzie: Marek Antoniusz, Oktawian August, adoptowany w testamencie główny spadkobierca Cezara, i Lepidus. Od 44 roku p.n.e. mieli rządzić przez 5 lat jako triumwirowie. Po zwycięstwach w bitwach pod Filippi i samobójstwach Brutusa i Kasjusza, władza triumwirów była już niczym nie ograniczona. Zgodnie z podziałem wpływów Lepidus przejął kontrolę na zachodnią częścią cesarstwa, Oktawian pozostał w Italii, a Antoniuszowi przypadł w udziale Wschód.
W 41 roku p.n.e. podczas wyprawy do wschodnich prowincji Antoniusz spotkał królową Egiptu, Kleopatrę. W tym czasie doszło w Italiki do rewolty, na czele której stanęła Fulwia, żona Antoniusza i jego brat Lucjusz, zostali jednak pokonani przez wojska Oktawiana. Fulwia niedługo zmarła. Antoniusz zawarł wtedy nowe porozumienie z Oktawianem. Potwierdzał je traktat w Brundizjum i małżeństwo z Oktawią, siostrą Oktawiana. Dzięki jej zabiegom, po kolejnych kłótniach Oktawiana i Antoniusza, doszło do zawarcia kolejnego traktatu w Tarencie w 38 r. p.n.e., odnawiającego triumwirat na kolejne pięć lat.
Antoniusz na Wschodzie
Marek Antoniusz nie wierzył jednak w dobre intencje szwagra i wyjechał do Aleksandrii.  Za pożyczone od Kleopatry pieniądze zorganizował na wyprawę na Partię. Kampania okazała się jednak nieudana i Antoniusz stracił około 1/3 armii. W tym czasie w Rzymie Oktawian wyeliminował Lepidusa, jako konkurenta do władzy, przeciągał koła rzymskiej arystokracji na swoją stronę oraz prowadził propagandową akcję oskarżeń wobec Antoniusza.
Antoniusz przeprowadził następną kampanię, w wyniku której podporządkował Armenię i uprowadził do Egiptu króla ormiańskiego Artawazdesa II. W czasie świętowanego w Aleksandrii triumfu ogłosił ostateczne zerwanie porozumień z Oktawianem. Dzieciom swoim z Kleopatrą przyznał królestwa: Aleksandrowi Heliosowi - Armenię i Patrię, Kleopatrze Selenie - Cyrenajkę i Libię, Ptolemeuszowi Filadelfowi - Syrię i Cylicję. Natomiast Cezariona, syna Kleopatry i Cezara, proklamował współwładcą Egiptu i legalnym synem i spadkobiercą Cezara. To uderzało w podstawy władzy Oktawiana jako adoptowanego syna Cezara i jego dziedzica.
W 33 roku p.n.e. rozpoczęła się nowa wojna domowa. Walkom zbrojnym towarzyszyła wojna propagandowa, w której Oktawiana oskarżano o uzurpację władzy i sfałszowanie testamentu Cezara, a Antoniuszowi zarzucano nielegalne sprawowanie władzy w prowincjach, prowadzenie wojen bez zgody senatu i dążenie do władzy królewskiej. W 31 roku p.n.e. doszło do bitwy morskiej pod Akcjum, flota Antoniusza i Kleopatry została zniszczona, a oni sami zmuszeni do ucieczki do Egiptu. Rok później Oktawian zaatakował Egipt. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo razem z Kleopatrą VII.
mk