Sekretarzem Generalnym KPZR został 10 marca 1985 r. Dziś obchodzi swe 82. urodziny.
Sylwetkę Michaiła Gorbaczowa przedstawił Sławomir Szof w audycji z cyklu ”Postacie XX wieku”, nadanej w kwietniu 2000 r.
- Towarzysze delegaci! Jak pogłębić i uczynić nieodwracalną rewolucyjną przebudowę, która dzięki inicjatywie i pod kierownictwem partii rozwinęła się w naszym kraju? - przemawiał do towarzyszy podczas konferencji partyjnej w czerwcu 1988 r. - Ludzie uwierzyli w pieriestrojkę, chcą tą drogą iść naprzód i tylko naprzód!
Słowa ”głasnost” (jawność) i ”pierestrojka” (przebudowa) stały się symbolami polityki prowadzonej przez Gorbaczowa.
Kiedy zajaśniała gwiazda Gorbaczowa?
Kariera międzynarodowa zaczęła się, gdy był sekretarzem do spraw rolnych w Komitecie Centralnym. Pojechał do Wielkiej Brytanii i spotkał się z Margaret Thatcher, która wtedy powiedziała: ”To jest ten człowiek, z którym można rozmawiać, z którym można się dogadać”. – Faktem jest, że Gorbaczow zrobił wtedy olbrzymie wrażenie na zachodnich politykach i dziennikarzach – komentował gość audycji, publicysta Sławomir Popowski. - Był pierwszym radzieckim przywódcą, który zachowywał się zupełnie inaczej niż jego partyjni towarzysze.
Pokazał się wtedy ze swoją żoną, wielką miłością jego życia – Raisą, był świetnie ubrany, miał świetne maniery. Był zupełnie innym typem radzieckiego przywódcy.
- Być może działało prawo kontrastu – mówił Popowski. – Wtedy o radzieckim Biurze Politycznym mówiło się, że jest to ”zbiór pacjentów oddziału geriatrycznego”.
Kariera partyjna
Gorbaczow był człowiekiem z prowincji. Jego ojczyzną był kraj stawropolski. Na krótko pojawił się w Moskwie. Ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Łomonosowa. Tu poznał swą późniejszą małżonkę – Raisę. Przekonał ją, by wspólnie wrócili do kraju stawropolskiego. Rozpoczął pracę w Instytucie Rolniczym, a potem zaczął robić karierę typową dla lokalnego działacza partyjnego. Został I sekretarzem stawropolskiego komitetu miejskiego. Potem stanął na czele komitetu obwodowego KPZR.
Pod skrzydłami Andropowa
Pierwszy zwrócił uwagę na Gorbaczowa Jurij Andropow, szef KGB, późniejszy Sekretarz Generalny KPZR. Przypadek zrządził, że przyjeżdżał do sanatorium, które znajdowało się na terenie podległym Gorbaczowowi.
Andropow sprowadził Gorbaczowa do Moskwy. Uczynił go sekretarzem do spraw rolnych, na których ten znał się bardzo dobrze.
Andropow chciał, by Gorbaczow po jego śmierci stanął na czele partii. Towarzysze jednak zdecydowali inaczej. Na 14 miesięcy fotel przywódcy KPZR zajął Konstantin Czernienko. Zmarł 10 marca 1988 r. W cztery dni po jego śmierci Sekretarzem Generalnym KPZR został Michaił Gorbaczow. – To wcale nie odbywało się tak gładko, jakby się mogło wydawać – mówił gość programu. – Było wówczas kilku kandydatów. Jego wielkim rywalem był m.in. Wiktor Griszin, szef komitetu partyjnego w Moskwie.
Fotel przywódcy
Sławomir Popowski opowiedział anegdotę związaną z wyborem nowego Sekretarza Generalnego.
- To była ciekawa historia – mówił. - Zbiera się Biuro Polityczne, wszystkie krzesła są zajęte z wyjątkiem tego jednego, przeznaczonego dla przyszłego przywódcy narodu. I wówczas Wiktor Griszin, podobno, nie czekając na postanowienie partyjnych towarzyszy, sam usiadł na tym miejscu. Miał się wówczas odezwać Wiktor Czebrikow, szef KGB i powiedział, że nie wszystko zostało ustalone, że stanowisko nie zostało jeszcze obsadzone i jego miejsce jest zupełnie gdzie indziej.
Kolos na glinianych nogach
Ostatecznie to Gorbaczow wygrał wyścig na Kreml. Chciał wyprowadzić kraj z zapaści po latach rządów Breżniewa. Militarnie wydawało się, że ZSRR jest potęgą. – Rzeczywiście Związek Radziecki dysponował tysiącami głowic nuklearnych – powiedział Popowski. - Ale to był słoń na glinianych nogach.
Gorbaczow miał świadomość, że gospodarka nie wytrzyma wyścigu zbrojeń narzuconego przez administrację amerykańską pod rządami prezydenta Ronalda Reagana i stąd reformy, które zaczął wprowadzać.
Radzieckie kierownictwo partyjne było bardzo podzielone. Nie wszyscy popierali hasła odnowy, przyspieszenia, bo naruszały interesy betonu partyjnego, podważały zasady, na których system komunistyczny przez lata się opierał. Gorbaczow od początku miał w partii duże grono przeciwników.
Jednym z przełomowych momentów była wizyta w Moskwie prezydenta USA – Ronalda Reagana na przełomie maja i czerwca 1988 r. Zdaniem niektórych analityków w czasie tego spotkania na szczycie Gorbaczow przyznał się do porażki ZSRR w wyścigu zbrojeń i poszedł na układ z Amerykanami. Kończył się mit o potędze Związku Radzieckiego.
Bunt w krajach bloku wschodniego
Michaił Gorbaczow zaakceptował to, co dziać się zaczęło w krajach satelickich ZSRR w 1989/1990. Zgoda na Zjednoczenie Niemiec zaskoczyła cały świat. – Ja myślę, że on był wtedy zajęty reformowaniem państwa radzieckiego – mówił gość audycji. – Był mocno zaangażowany w wewnętrzną walkę polityczną, która toczyła się w jego państwie. Jeżeli zdecydował się na odrzucenie doktryny Breżniewa, to musiał zaakceptować w gruncie rzeczy to, co zaczęło dziać się w krajach dawnego bloku wschodniego.
Pucz Janajewa
Gwiazda Gorbaczowa zaczęła gasną po puczu Janajewa w sierpniu 1991 r. Stawał się z dnia na dzień prezydentem fikcyjnym. 25 grudnia 1991 r. Gorbaczow został zmuszony przez Borysa Jelcyna do ustąpienia ze stanowiska prezydenta nieistniejącego już Związku Radzieckiego.
- Zachował się wówczas bardzo godnie – słyszymy w komentarzu. – Bez najmniejszego oporu oddał tę swoją czarną walizeczkę z kodami atomowymi, co było symbolem władzy w ZSRR. Potem podobnie zrobił Jelcyn, gdy oddawał walizkę Putinowi.
Michaił Gorbaczow – przywódca, który chciał zreformować system, nie zmieniając systemu i dlatego tak szybko musiał odejść. Posłuchaj jego historii
Więcej faktów na temat najnowszych dziejów ZSRR znajdziesz na platformie internetowej ”moje.polskieradio.pl”
