Wielka kariera Rockefellera, czyli spełniony amerykański sen

– John D. Rockefeller był pierwszym Amerykaninem, który na początku XX wieku uzyskał majątek wart miliard dolarów – powiedział prof. Krzysztof Michałek, autor publikacji poświęconych historii Stanów Zjednoczonych.

Twórca dynastii Rockefellerów, John D. Rockefeller ze swym synem, 1915 r. Wikimedia Commons/dp. Fot.: American Press Association

8 lipca 1839 urodził się John D. Rockefeller, amerykański przedsiębiorca, fundator Uniwersytetu Chicagowskiego, założyciel Fundacji Rockefellera.
”Świetna wyobraźnia pozwalała im obmyślać transakcje na skale światową, wznieśli się ponad drobnomieszczańskie zasady moralne wiejskiego kowala czy kupca zbożowego. Współdziałając z niezmordowanymi pracownikami nauki i wynalazcami, dokonali cudów masowej produkcji, walnie się przyczyniając do zapewnienia wygodniejszego życia milionom ludzi, którzy sami, gołymi rekami nigdy nie potrafiliby tak świetnie wykorzystać skarbów lasów i gór” – napisali Charles Austin Beard i Mary Ritter Beard w książce "Rozwój cywilizacji amerykańskiej".
Kogo dotyczą te słowa? Ludzi, którzy zbudowali fortuny, stworzyli na przełomie XIX i XX wieku amerykańską arystokrację. Wśród nich była rodzina Rockefellerów.

Rzeźba Prometeusza przed Rockefeller Center w Nowym Jorku, Paul Manship (1885–1966). Wikimedia Commons/cc. Fot.: Sujit kumar

Narodziny dynastii
Jak rodziła się oligarchia przemysłowa w Stanach Zjednoczonych?
– Ten początek wyznacza okres wojny secesyjnej, w Stanach Zjednoczonych zwanych wojną domową - komentował prof. Krzysztof Michałek audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". – Lata 1861-1865, to był okres krwawego starcia pomiędzy feudalno-niewolniczym Południem a przemysłową Północą.
Z wojny zwycięsko wyszła Północ. – Wojna secesyjna i zwycięstwo Północy zdynamizowało rozwój kapitalizmu w Stanach Zjednoczonych i pozwoliło aktywnym jednostkom, ludziom którzy wiedzieli w jaki sposób chcą realizować swe życiowe cele wspaniale odnaleźć się w tej nowej rzeczywistości gospodarczej i politycznej po 1865 r. – powiedział historyk.
Od pucybuta do milionera
John D. Rockefeller był synem farmera. Gdy był jeszcze dzieckiem ojciec zabrał go do rolniczego miasteczka w północnym Ohio, posłał do szkoły, ale chłopiec otrzymał minimalne wykształcenie. Jako 16-latek wydeptywał godzinami ulice Cleveland w poszukiwaniu Pracy aż wreszcie dostał posadę kancelisty i księgowego z początkową pensją 12,5 dolara miesięcznie.
Te dochody wydawały mu się iście królewskie. Zarobione pieniądze wystarczały na utrzymanie. Młodemu Rockefellerowi udawało się nawet nieco środków zaoszczędzić.
W roku 1858 zebrawszy pewien kapitał John D. Rockefeller zajął się handlem komisowym. Przez cały czas trwania wojny domowej siedział przy swoim biurku i w miarę, jak dzięki wzmożonym zapotrzebowaniom rządu, rosły ceny, on zwiększał swój skromny kapitał. Ostrożnie rozszerzał zakres działalności.
Magnat naftowy
Wielką fortunę Rockefeller zbudował dzięki nafcie. To w niej, w jej poszukiwaniu i przetwórstwie ulokował część swoich oszczędności. Najpierw wziął udział w założonym w 1870 r. Standard Oil Company.
– Standard Oil Company na początku istnienia miało kapitał 1 mln dolarów – mówił gość programu. – Potem było gigantyczne przedsiębiorstwo Standard Oil Trust, które stało się na wiele lat monopolistą na rynku amerykańskim.

O karierze Johna D. Rockefelera zdecydowały: przypadek i świadome działanie późniejszego potentata naftowego. – Przypadek, bo w 1859 r. wybudowano w Stanach Zjednoczonych pierwszą rafinerię ropy – stwierdził amerykanista. – Było to małe przedsiębiorstwo, ale Rockefeller uznał, nie bez racji, że wydobywanie ropy i jej przetwórstwo będą jedna z najważniejszych dziedzin w gospodarce amerykańskiej.
Rockefellerowi urodziły się cztery córki. Później przyszedł na świat długo oczekiwany syn – John D. Rockefeller Junior. Jemu z kolei urodził się do dziś żyjący syn David, absolwent Uniwersytetu Harvarda. Amerykański przemysłowiec, filantrop zwany "królem nafty". Jego majątek ocenia się na blisko 3 mld dolarów. To on był pomysłodawcą utworzenia kompleksu World Trade Center w Nowym Jorku.

Nz: Nowy Jork. Rockefeller Plaza. Wikimedia Commons/cc. Fot.: David Shankbone
Wykształcenie to nie wszystko
A jakie przygotowanie mieli ludzie pokroju dziadka Davida Rockefellera, przyszli rekini wielkiej amerykańskiej finansjery i przemysłu?
– Otóż ciekawym rysem tej nowej obyczajowości panującej w świecie biznesu w tamtych czasach, po wojnie secesyjnej było uznanie, że wykształcenie formalne nie jest potrzebne, a w każdym razie nie jest warunkiem sukcesu, nie jest warunkiem powodzenia – komentował prof. Krzysztof Michałek. – Ważniejsze były dla nich: duch przedsiębiorczości, określenie swoich celów życiowych i zawodowych oraz konsekwencja w ich realizacji.
Dopiero potem przywiązywać zaczęli wagę do wykształcenia, wspierali finansowo uczelnie, instytuty badawcze, fundacje.

Zostawić po sobie ślad
Tak rodziła się nowa arystokracja amerykańska – arystokracja pieniądza. Ale ci ludzie nie myśleli wyłącznie o tym, jak pomnażać swój majątek. Uważali, że ich pieniądze powinny służyć także amerykańskiemu społeczeństwu. – Rockefeller ze swojego miliardowego majątku wydał ponad 500 milionów na cele społeczne – powiedział amerykanista. – Ufundował wiele instytucji, które istnieją do dnia dzisiejszego.
– Arystokraci europejscy siedzieli w kieszeni bankierów, a magnaci amerykańscy byli jednocześnie bankierami – dodał Sławomir Szof.
Jedni nazywali ludzi takich, jak John D. Rockefeller ”rekinami biznesu”, inni uważali ich za ”złodziejskich bankierów”. Co jest bliższe prawdy?
Posłuchaj historii człowieka, który zrealizował swe wielkie amerykańskie marzenie.
bs