Historia

Zygmunt II August. Ostatni Jagiellon na polskim tronie

Ostatnia aktualizacja: 20.02.2024 05:45
– Wiek XVI, złoty wiek Polski przysłonił niewątpliwie błędy, które Zygmunt August na tronie popełnił – zaznaczała prof. Maria Bogucka.
Śmierć Zygmunta II Augusta, obraz Jana Matejki
Śmierć Zygmunta II Augusta, obraz Jana MatejkiFoto: Wikipedia/dp

20 lutego1530 roku został koronowany na króla 10-letni Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim tronie, autor Unii Lubelskiej.

450. rocznica zawarcia Unii Lubelskiej - zobacz serwis specjalny

Historycy podkreślają, że czasy, w których przyszło panować Zygmuntowi Augustowi sprzyjają pozytywnej ocenie władcy. – Wiek XVI, złoty wiek Polski przysłonił niewątpliwie błędy, które Zygmunt August na tronie popełnił – zaznaczała prof. Maria Bogucka w aud. Elizy Bojarskiej "Królowie polscy".

Zygmunt August urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Władzę objął w dość nietypowy sposób, jeszcze za życia ojca. Już jako 10-latek został koronowany vivente rege, czyli za życia poprzedniego władcy na króla Polski. Wybór ten spotkał się ze znacznym buntem wśród szlachty – Zygmunt Stary musiał zapewnić, że po jego śmierci odbędzie się normalna elekcja na króla. Zygmunt August faktyczną władzę objął w 1548 roku.

Posłuchaj
25:30 Zygmunt AUgust_Królowie polscy.mp3 Czy Zygmunt August był człowiekiem renesansu? Mówią historycy: prof. Maria Bogucka i prof. Janusz Tazbir. O Barbarze Radziwiłłównie mówi prof. Zbigniew Kuchowicz. Audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Królowie polscy". (PR, 15.05.1986)

Kochliwy król 

Jako 23-latek zawarł związek małżeński z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów. Małżeństwo nie było udane, głównie ze względu na chorobę Elżbiety, która zmarła w 1545 roku. Król jednak znalazł kolejną wybrankę – Barbarę Radziwiłłównę, która słynęła z dość rozwiązłego, jak na tamte czasy, stylu życia.

– Wszystko wskazuje na to, że początek tego romansu miał raczej zmysłowy charakter – mówił prof. Zbigniew Kuchowicz w aud. Elizy Bojarskiej. – Barbara była po prostu piękną i dość swobodnie prowadzącą się kobietą, a Zygmunt August był jej rówieśnikiem, bardzo lubiącym kobiety.

Zygmunt August szybko zakochał się w Barbarze, uznając ją za kobietę swojego życia. Związek z Barbarą był dla niego ważniejszy od królewskiej godności i korony, ponieważ postanowił potajemnie ją poślubić. Ślub ten, który został ujawniony dopiero po śmierci Zygmunta Starego, faktycznie wywołał niemałe zamieszanie. Oburzona magnateria określiła związek ten wręcz mezaliansem.

Posłuchaj
14:01 Zygmunt August_Na historycznej wokandzie.mp3 Jakim królem był Zygmunt August? Dyskutują historycy: prof. Jolanta Choińska-Mika i prof. Henryk Wisner, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 21.11.2001)

Ocena polityki

Dziełem Zygmunta Augusta była unia lubelska i powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Profesor Henryk Wisner zarzuca mu jednak, że Zygmunt August nie dopilnował szczegółów dotyczących porozumienia między Polską a Litwą, m.in. w kwestii elekcji. Mogło wynikać to z jego ciągłej nadziei na przedłużenie rodu Jagiellonów. Zygmunt August nie doczekał się potomka ani z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów, ani z Barbarą Radziewiłłówną, ani nawet z poślubioną później jej siostrą Katarzyną.

Zygmunt August jako władca państwa polsko-litewskiego musiał mierzyć się z dużą różnorodnością religijną. Sam był katolikiem, choć jego hulaszczy tryb życia świadczył o tym, że nie trzymał się zasad wiary zbyt ściśle. Jego rządy przypadały na czas silnych ruchów reformacyjnych w Europie, co wymagało umiarkowania w decyzjach dotyczących wiary.

– Cechował go realizm polityczny – tłumaczyła prof. Jolanta Choińska-Mika w aud. Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie". – Wiedział, że w tej sytuacji wyznaniowej Rzeczpospolitej, w tej układzie społeczno-politycznym, przymus religijny, pójście w ślady przywódców zachodnioeuropejskich oznaczałoby tak naprawdę wojnę domową. 

Posłuchaj audycji z cyklu "Historia na opak", w której dr Janusz Osica i prof. Henryk Samsonowicz dyskutują  na temat tego, co by było, gdyby Zygmunt August dał się przekonać do reformacji.

Posłuchaj
26:32 Co by było gdyby Zygmunt August poddał się reformacji.mp3 Gdyby Zygmunt August dał się przekonać do reformacji – dyskutują historycy: prof. Henryk Samsonowicz i dr Janusz Osica, aud. Andrzeja Sowy i dr Janusza Osicy z cyklu "Historia na opak". (PR, 26.09.1993)

Kontrowersyjny władca

Okres rządów Zygmunta Augusta wciąż wzbudza kontrowersje i niemożliwa jest jednoznaczna ocena panowania ostatniego z Jagiellonów.

– Niewątpliwie myślał kategoriami nie dnia dzisiejszego, wyłącznie swojego panowania, ale ewidentnie od lat 60., a może i nawet wcześniej, zaczął myśleć kategoriami pewnej schedy, dziedzictwa, jakie może po sobie zostawić – zaznaczała prof. Jolanta Choińska-Mika.

– Błędy popełnione przez niego bardzo zaważyły na sytuacji polskiej, a przede wszystkim na dalszym kierunku rozwojowym – podkreślała prof. Maria Bogucka. – Był to człowiek bardzo egocentryczny, skoncentrowany przez pierwszą połowę swojego życia na życiu osobistym, co u władcy jest niedopuszczalne. Zygmunt August pozostanie postacią kontrowersyjną, nie jest to postać jednoznaczna.

Posłuchaj audycji i poznaj sylwetkę ostatniego z rodu Jagiellonów na polskim tronie – Zygmunta Augusta.

mb

Czytaj także

Bolesław Chrobry. Pierwszy król Polski

Ostatnia aktualizacja: 17.06.2024 05:30
Przeszedł do historii jako doskonały wojownik. Jest symbolem Polski silnej, z którą Europa musiała się liczyć.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz IV Jagiellończyk. Wydarł Krzyżakom Pomorze

Ostatnia aktualizacja: 25.06.2024 05:30
25 czerwca 1447 roku koronowano Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski. To był początek 45 lat jego panowania w Koronie oraz 52 na Litwie. Władca był abstynentem, uwielbiał polowania i nienawidził Krzyżaków. To za jego rządów, po wojnie trzynastoletniej, Korona odzyskała Pomorze Gdańskie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zygmunt III Waza – król niefortunny

Ostatnia aktualizacja: 30.04.2023 05:40
"Niema zmora ze Szwecji" – tak właśnie określił Zygmunta III Wazę Jan Zamoyski. Kanclerz jednak poparł jego kandydaturę na króla Polski licząc, że król szwedzki stanie się tylko pionkiem w jego rękach. Nowy król jednak nie miał zamiaru dzielić się swoimi uprawnieniami. 30 kwietnia mija 391. rocznica śmierci władcy.
rozwiń zwiń