Ignacy Potocki. "Człowiek mocnego charakteru"

– Był to człowiek największego formatu, przede wszystkim mocnego charakteru – mówił na antenie PR dr Krzysztof Bauer. – Arystokrata skażony rodową pychą, która była słynna podczas Sejmu Czteroletniego. Jednocześnie miał najbardziej liberalne poglądy w całym Sejmie na sprawy mieszczaństwa, chłopstwa, reform ustrojowych.

Aleksander Kucharski, portret Ignacego Potockiego (fragm.)

Foto: Muzeum Narodowe w Warszawie/domena publiczna

28 lutego 1750 roku urodził się Ignacy Potocki.

Przyszły polityk i pisarz był wychowankiem pijarskiego Collegium Nobilium w Warszawie. Studiował też nauki prawne w Rzymie. Przebywał jakiś czas we Włoszech, Francji i Niemczech. W latach 1773-94 był członkiem Komisji Edukacji Narodowej.

Praca nad konstytucją

W przygotowaniu konstytucji odegrał kluczową rolę. – Był z pewnością jej inicjatorem i projektodawcą – podkreślał dr Krzysztof Bauer. – Pierwsze jego prace zostały złożone w sejmie w 1789 roku, ale było to jeszcze opracowanie bardzo niespójne.

4 grudnia 1790 spotkał się z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim, aby ustalić szczegóły nowej konstytucji. Kilka dni później, doszło do kolejnego spotkania Potockiego z królem. Wówczas zostawił on inicjatywę projektodawczą w rękach Stanisława Augusta.

– Uznał, że inaczej postąpić nie można – wyjaśniał dr Bauer. – Skoro przewaga w sejmie należy do króla, to trzeba królowi oddać pierwszeństwo w sprawie opracowania projektu.

Antagonista króla

Ostatecznie i tak na tekście konstytucji podyktowanym przez króla poprawki nanosił Potocki, który chciał dość mocno ograniczyć władzę monarchy na rzecz komisji sejmowych. W końcu jednak poszedł na kompromis i oddał część kompetencji królowi.

– Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, jakim wysiłkiem ze strony Ignacego Potockiego było czynienie ustępstw na rzecz Stanisława Augusta, którego nie lubił, nie cenił i którym pogardzał – podkreślał dr Krzysztof Bauer.

Z kim współpracować?

– W trudnej sytuacji, w której obradował Sejm Wielki, uważał, że Polska musi szukać przyjaciół wśród swoich wrogów, ale nie wśród Rosji, tylko wśród Prus – mówił redaktor Andrzej Sowa w swojej audycji "Ludzie ustawy majowej". – To było szukanie tzw. mniejszego zła.

Posłuchaj

07:54 Ignacy Potocki.mp3 Ignacy Potocki – jeden z twórców Konstytucji 3 maja – o postaci mówi dr Krzysztof Bauer, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

 

Po upadku konstytucji odmówił przystąpienia do Targowicy i udał się na emigrację do Drezna. Dwa lata później wystąpił jednak jako jeden z przywódców insurekcji kościuszkowskiej. Po rzezi Pragi jako jedyny udał się na rokowania do Aleksandra Suworowa, choć przez swoje poglądy był przez Rosjan znienawidzony.

Wielki patriota

– Był to człowiek największego formatu, przede wszystkim mocnego charakteru – mówił dr Bauer. – Arystokrata skażony rodową pychą, która była słynna podczas Sejmu Czteroletniego. Jednocześnie miał najbardziej liberalne poglądy w całym Sejmie na sprawy mieszczaństwa, chłopstwa, reform ustrojowych.

Do 1796 roku przebywał w niewoli rosyjskiej, po uwolnieniu osiadł w Galicji, ale był pod stałym nadzorem policji. Poświęcił się pisarstwu.

Kiedy Napoleon utworzył Księstwo Warszawskie, Potocki udał się do Wiednia z postulatem przyłączenia do Księstwa Galicji. Wyjazd okazał się dla niego pechowy, gdyż w stolicy Austrii panowała wówczas zaraza, której padł ofiarą. Zmarł 30 sierpnia 1809 w wieku 59 lat.

mb