19 sierpnia 1587 roku w Warszawie w czasie sejmu elekcyjnego obóz arcybiskupa Stanisława Karnkowskiego i kanclerza Jana Zamoyskiego ogłosił królem Polski Zygmunta Wazę.
30 czerwca 1587 po śmierci króla Stefana Batorego w podwarszawskiej Woli rozpoczęła się wolna elekcja, w wyniku której nowym królem został Zygmunt III Waza. Odbyła się ona w cieniu sporów między Janem Zamoyskim popierającym kandydaturę Wazów a rodem Zborowskich, opowiadających się za Habsburgami.
– Objął władzę w Polsce dzięki wojnie domowej – mówił prof. Jarema Maciszewski w aud. Elizy Bojarskiej. – Ściślej mówiąc, na parę tygodni przed rozstrzygnięciem wojny domowej.
05:42 Zygmunt III Waza a Habsburgowie.mp3 Zygmunt III Waza a Habsburgowie i tron szwedzki – gawęda prof. Teresy Chynczewskiej-Hennel, aud. Małgorzaty Kandefer i Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 24.06.2003)
27:26 Początki panowania_Królowie i książęta polscy.mp3 O pierwszych latach panowania Zygmunta III Wazy i jego drodze do panowanie mówi historyk prof. Jarema Maciszewski, aud. Elizy Bojarskiej "Królowie i książęta polscy". (PR, 29.07.1986)
28:37 Długie lata panowania Wazy_królowie i książęta polscy.mp3 Długie lata panowania Zygmunta III Wazy – mówi historyk prof. Jerema Maciszewski, aud. Elizy Bojarskiej "Królowie i książęta polscy". (PR, 6.08.1986)
Król ze Szwecji
Ostatecznego wyboru dokonano 19 sierpnia 1587. Dwudziestojednoletni Zygmunt III Waza początkowo nie kwapił się szczególnie do objęcia tronu polskiego, ostatecznie jednak zgodził się z decyzją szlachty. Gdyby tego nie zrobił, mogłoby dojść do przejęcia władzy w Polsce przez cara rosyjskiego. Nie byłaby to sytuacja dla Szwecji wygodna, bo oznaczałaby przejęcie kontroli nad Morzem Bałtyckim przez Rosjan.
Narodzony w niewoli
Przyszły król Polski urodził się 20 czerwca 1566 roku w Szwecji. Zygmunt przyszedł na świat w chwili, gdy jego rodzice – Jan, książę szwedzki i Katarzyna Jagiellonka – byli uwięzieni przez obłąkanego króla Szwecji, Eryka XIV, brata Jana.
– Pierwszy okres panowania Zygmunta III Wazy charakteryzował się rozległością działań dyplomatycznych i militarnych Rzeczypospolitej na dwóch biegunach: północnym i południowym – tłumaczyła prof. Teresa Chynczewska-Hennel w aud. "Historia Polski" w 20003 roku.
05:05 Początki panowania Zygmunta III Wazy.mp3 Początek panowania Zygmunta III Wazy – gawęda prof. Teresy Chynczewskiej-Hennel, aud. Małgorzaty Kandefer i Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 24.06.2003)
Zygmunt III Waza nie potrafił znaleźć wspólnego języka ze szlachtą. – Zygmunt musiał zwoływać Sejm co dwa lata, nie licząc tych nadzwyczajnych – mówił Zygmunt Nowakowski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa 16 maja 1954 roku. – W Anglii król, gdy go poniosła irytacja, mógł podrzeć jakąś kartę uchwał parlamentu, podczas gdy w Polsce było to nie do pomyślenia. U nas w walce sejmu z królem przegranymi byli z reguły królowie.
13:59 RWE_Szwedzka ginastyka_Zygmunt III Waza.mp3 Szwedzka gimnastyka – blaski i cienie panowania Zygmunta III Wazy, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 16.05.1954)
Rozdarty między Polską a Szwecją
W roku 1600, kiedy Zygmunt traci tron szwedzki, Polska zostaje wciągnięta do wojny. Konflikt dynastyczny uniemożliwiał sojusz polsko-szwedzki. – Zygmunt rozumiał, że trudno mu będzie połączyć rządy w Polsce i w Szwecji – podkreślał prof. Maciszewski. – Być może chciał, by potem jeden z jego synów objął tron w Szwecji, a drugi w Polsce.
– Trzymał dwie korony za ogon, a chciał trzecią, moskiewską, szwedzka była mu droższa, polskiej gotów był pozbyć się za dość przystępną cenę, którą ofiarowali Austriacy – podkreślał Zygmunt Nowakowski. – Stracił koronę szwedzką, moskiewskiej nie zdobył, a został przy polskiej do śmierci. Pokłócił się z rodzonym ojcem, wadził się z najstarszym synem, żył w niezgodzie z narodem.
13:41 RWE_Okoliczności łagodzące_Zygmunt III Waza.mp3 Okoliczności łagodzące - trudne dzieciństwo Zygmunta III Wazy i jego wpływ na późniejsze życie, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 23.07.1954)
13:59 RWE_Król artysta_Zygmunt III Waza.mp3 Król artysta – artystyczne zainteresowania Zygmunta III Wazy, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 22.08.1954)
Wojna za wojną
Epoka Zygmunta III Wazy to okres wiecznych konfliktów. Nie interesował się on problemami związanymi z południowo-wschodnimi granicami Rzeczypospolitej. Te sprawy pozostawił kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu. Ten zajął zbrojnie Mołdawię jako polskie lenno, potem wojskowa interwencja Turcji została odparta pod Cecorą. W 1600 roku Zygmunt III Waza inkorporował Estonię, co było bezpośrednim powodem wkroczenia wojsk szwedzkich do Inflant. Rozpoczęła się wojna tocząca się z przerwami od 1601 do 1629.
– Panowanie Zygmunta III to jest cykl zwycięskich bitew i albo przegranych wojen, albo wojen, których nie umiano doprowadzić do zwycięskiego końca – mówił prof. Jarema Maciszewski. – Jeśli chodzi o zwycięskie bitwy to mało która epoka miała ich tyle.
mb
