Historia

Władysław II Jagiellończyk. Król z uległym charakterem

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2024 05:40
13 marca 1516 roku w Budzie zmarł Władysław II Jagiellończyk. "Biada Węgrom i całemu chrześcijaństwu, żeście oto bawoła wybrali na króla" ‒ tak o wnuku Władysława Jagiełły pisał Jan z Głogowa, nauczyciel Mikołaja Kopernika. Przez wzgląd na uległy charakter Jagiellończyka Czesi nazywali go "Rex Bene", a Węgrzy "Król Dobsze".
Posłowie Czescy ofiarowują koronę Władysławowi synowi Kazimierza Jagiellończyka, Antonii Oleszczyński (1794-1879)
"Posłowie Czescy ofiarowują koronę Władysławowi synowi Kazimierza Jagiellończyka", Antonii Oleszczyński (1794-1879)Foto: Polona

Królewski rodowód

Władysław II Jagiellończyk - nazywany również Władysławem Jagiellońskim - urodził się w 1456 roku w Krakowie. Był synem polskiego króla Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Dożył 60 lat, co na ówczesne realia było sędziwym wiekiem. Z trzynaściorga rodzeństwa jedynie jego młodszy brat - późniejszy król Polski Zygmunt Stary - żył dłużej.

Władysław Jagielloński miał wystarczającą ilość czasu, aby wykazać się jako władca. Według Tadeusza Rosłanowskiego z punktu widzenia dynastii Jagiellońskiej oraz dwóch wielkich królestw Czech i Węgier, nad którymi panował, okazał się nieudolny we wszystkich trzech przypadkach.

Posłuchaj
19:03 władysław jagiellończyk___5563_96_iv_tr_0-0_108682996dc96301[00].mp3 "Władysław Jagiellończyk", audycja z cyklu "Na historycznej wokandzie". Gośćmi audycji Andrzeja Sowy byli Tadeusz Rosłanowski i Engelmayer Akoš. (PR, 18.12.1996)

Tron czeski

W 1457 roku po śmierci panującego na Węgrzech i w Czechach Władysława Pogrobowca trony w obu krajach przejęli władcy narodowi, odpowiednio ‒ Maciej Korwin i Jerzy z Podiebradów. Król Czech jako husyta nie cieszył się poparciem Rzymu. Mimo nałożenia przez papieża klątwy na Jerzego, Kazimierz Jagiellończyk zdecydował się podpisać z nim traktat na zjeździe w Głogowie w 1462 roku. Na mocy dokumentu w zamian za wsparcie w walce z Węgrami na czeskim tronie po śmierci Jerzego miał zasiąść Władysław. Stało się to w 1471 roku.

Władysław jako król Czech zobowiązał się do unormowania relacji państwa czeskiego z papiestwem i spłacenia długów, ciążących na skarbie jeszcze z czasów panowania poprzedniego władcy. Walki z Węgrami ustały dopiero w 1490 po śmierci Macieja Korwina.

Władysław z jednej strony próbował zacieśniać relacje z Rzymem, a z drugiej był uległy wobec czeskiej szlachty, w większości husyckiej, oraz miast, które były częściowo niemieckie. W miastach górniczych dochodziło nawet do wybuchu strajków. Wpłynęło to negatywnie na stan gospodarczy kraju.

Walka o węgierski tron

Po śmierci Korwina, uważanego za jednego z najwybitniejszych władców w historii kraju, na Węgrzech doszło do podwójnej elekcji. Szlachta jednocześnie wybrała Władysława oraz jego brata Jana Olbrachta. Między braćmi doszło do wojny. W bitwie pod Koszycami Władysław pokonał Jana, tym samym zdobył prawa do tronu. Pomimo to walki o panowanie na Węgrzech nie ustały.

Nieudolne panowanie

Słabość charakteru monarchy była po raz kolejny zauważalna. W przeciwieństwie do Macieja Korwina, który był zwolennikiem monarchii absolutnej, Władysław Jagielloński ulegał naciskom nie tylko węgierskich magnatów, ale również średniej szlachty. Pozwolił, aby Rada Królewska podejmowała za niego część decyzji. Ponownie zostały wprowadzone stare przywileje szlacheckie. W obliczu zagrożenia, jakie stanowiła rosnąca w siłę Turcja, Władysław zrezygnował z podatku wojskowego, wprowadzonego przez swojego poprzednika.

‒ Władysław Jagielloński był nie tylko człowiekiem kompromisu, ale również nieudolnym ‒ opowiadał w audycji "Na historycznej wokandzie" Engelmayer Akoš, były ambasador Węgier.

Pozostawał pod stałym wpływem swoich rodziców. ‒ Pomimo działań na drugim planie, to właśnie Elżbieta Rakuszanka była prawdziwym "ministrem spraw zagranicznych" Kazimierza Jagiellończyka ‒ w audycji Polskiego Radia zauważył Tadeusz Rosłanowski. W obrębie rodziny kwestie problematyczne stanowiły również spory między braćmi, prowadzącymi ze sobą konflikty zbrojne.

‒ Władysław musiał paktować to z arystokracją, to ze szlachtą, z wiecznie buntującymi się miastami, a to wszystko w obu swoich królestwach ‒ opowiadał Tadeusz Rosłanowski. Ponadto pod koniec panowania Władysława Jagiellońskiego wybuchło przeciw niemu wielkie powstanie Györgya Dózsy.

Schyłek Królestwa Węgier

Za największy błąd w panowaniu Władysław II Jagiellończyka Engelmayer Akoš uważa podpisanie z Turcją dwóch pokojów w 1504 i w 1510 roku. Dzięki temu Imperium Otomańskie, które borykało się wcześniej z wieloma problemami, mogło wzrosnąć w siłę.

W 1515 roku doszło do zjazdu wiedeńskiego, w którym uczestniczyli Władysław Jagielloński, jego młodszy brat Zygmunt Stary (wówczas król Polski i wielki książę litewski) oraz cesarz Maksymilian Habsburg. Wynikiem układu były małżeństwa dzieci Władysława z wnukami Maksymiliana oraz zerwanie niebezpiecznego dla Jagiellonów sojuszu pomiędzy Moskwą, Krzyżakami i Habsburgami.

Na zjeździe Maksymilian mianował swoim następcą syna Władysława ‒ Ludwika II Jagiellończyka. Do objęcia tronu jednak nie doszło. Ludwik zginął bezpotomnie w bitwie pod Mohaczem w 1526 roku, w wyniku czego to Habsburgowie przejęli Czechy i zachodnie Węgry.

Wybór Władysława II Jagiellończyka na króla, najpierw Czech, a później Węgier, był wygodny dla szlachty, zmęczonej silnymi rządami Jerzego z Podiebradów oraz Macieja Korwina. Węgierska magnateria próbowała uciec od monarchii absolutnej, ale skończyło się to roztrwonieniem osiągnięć Korwina i początkiem schyłku Królestwa.

WP

Czytaj także

Ludwik - na Węgrzech Wielki, w Polsce - Andegaweński

Ostatnia aktualizacja: 17.11.2023 05:35
Na Węgrzech pamiętany jest jako Ludwik Wielki, w Polsce nie doczekał się takiego przydomku. Dziś kojarzony jest nad Wisłą głównie ze względu na swoją córkę - Jadwigę.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zygmunt Luksemburski – cesarz awanturnik

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2023 05:30
- To był jeden z pierwszych promotorów tworzenia Europy Środkowo-Wschodniej - mówił prof. Tadeusz Rosłanowski na antenie Polskiego Radia. - Jego koncepcja była jednak tworzona na bardzo prymitywnych, nie dynastycznych, a personalnych podstawach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Niedoszły czesko-krzyżacki rozbiór Polski w XIV wieku

Ostatnia aktualizacja: 08.06.2024 05:30
- Gdyby Jan Luksemburski i Krzyżacy spotkali się pod Kaliszem, los Władysława Łokietka byłby godny pożałowania - mówił prof. Henryk Samsonowicz na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozejm w Nieszawie. Krok do pokoju z Krzyżakami

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2023 05:40
9 grudnia 1410 roku w Nieszawie podpisano rozejm pomiędzy Koroną Królestwa Polskiego a Zakonem Krzyżackim.
rozwiń zwiń