Historia

Andrzej Kijowski – literatura ma służyć rzeczom wyższym

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2013 06:00
- Odwagą jest mówić społeczeństwu prawdę o jego stanie umysłowym i moralnym, bo w plagach, którym dziś ulega kryje się groźba bodaj większa niż w wewnętrznych zamachach i zewnętrznych inwazjach – mówił pisarz Andrzej Kijowski na Kongresie Kultury Polskiej 11 grudnia 1981 roku.
Audio
  • Portret pisarza - Andrzej Kijowski. Audycja Małgorzaty Mietkowskiej poświęcona Andrzejowi Kijowskiemu, jego twórczości i roli dla polskiej kultury (29.04.1990)
Andrzej Kijowski na zjeździe Związku Literatów Polskich w Łodzi (luty 1972 r.). fot.: PAPCAF
Andrzej Kijowski na zjeździe Związku Literatów Polskich w Łodzi (luty 1972 r.). fot.: PAP/CAF

85 lat temu, 29 listopada 1928 roku urodził się Andrzej Kijowski (zm. 1985 r.), wybitny polski pisarz, krytyk literacki, eseista, autor scenariuszy filmowych i działacz opozycji demokratycznej.
- W każdej z tych ról – wspominał pisarza historyk literatury polskiej prof. Włodzimierz Bolecki - pozostawił po sobie świadectwa, które dzisiaj czytane pulsują niezwykłą oryginalnością myślenia, świetnością pióra, odwagą myśli, niezależnością sądu.
Pisarz studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, między innymi pod kierunkiem Kazimierza Wyki. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli tzw. krakowskiej szkoły krytyki literackiej. Debiutował w 1950 roku na łamach tygodnika "Wieś”. Początkowo pracował w redakcji krakowskiego "Życia Literackiego” i warszawskiego "Przeglądu Kulturalnego”. Od 1958 roku związał się z najstarszym polskim czasopismem literackim – miesięcznikiem "Twórczość”, który publikował jego słynne "Kroniki Dedala". Pisał również felietony dla "Tygodnika Powszechnego”.
W latach 1967-1968 Andrzej Kijowski był literackim kierownikiem warszawskiego Teatru Dramatycznego. Po zdjęciu przedstawienia "Dziadów" w reżyserii Dejmka, wystąpił przeciwko cenzurze na nadzwyczajnym zebraniu Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich.
Od lat 70. XX wieku aktywnie angażował się w ówczesny ruch oporu przeciwko totalitaryzmowi systemu komunistycznego. Był jednym z twórców Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. W styczniu 1978 roku złożył podpis pod deklaracją niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, został wykładowcą i członkiem rady programowej.
W grudniu 1981 roku Andrzej Kijowski uczestniczył w Kongresie Kultury Polskiej, gdzie wypowiedział dramatyczne i bolesne słowa: - Ani syndrom artystowski, ani syndrom insurekcyjny, lecz model reformatorski, model literatury zygmuntowskiej i stanisławowskiej czeka dziś na spełnienie w literaturze współczesnej, która powinna znaleźć w sobie siłę Modrzewskiego, Skargi, Konarskiego, Reja i Kitowicza, aby poddać krytyce, nie tylko sposób rządzenia Polakami, lecz sposób życia i myślenia Polaków.
Publikował w ukazujących się w drugim obiegu "Zapisie", "Nowym Zapisie", "Krytyce". Na początku stanu wojennego został internowany i przewieziony do obozu w Jaworzu.
Jak twierdzi prof. Włodzimierz Bolecki rola Andrzeja Kijowskiego w życiu publicznym polegała m.in. na tym, że był on jednym z najsurowszych, bezwzględnych, bezkompromisowych umysłów, że miał odwagę podejmować te tematy, które w wypowiedziach publicznych, i niepublicznych nie nabierały ostrości. Miał odwagę stwarzania problemów tam, gdzie inni nie widzieli potrzeby ich robienia.

Wśród literackich dokonań Andrzeja Kijowskiego znajdują się zbiory krytycznoliterackie: "Różowe i czarne" (1957), "Arcydzieło nieznane" (1964), monografia: "Maria Dąbrowska" (1964), publicystyka: "Sezon w Paryżu" (1962), "Podróż na najdalszy Zachód" (1982), esej "O dobrym Naczelniku i niezłomnym Rycerzu" (1984). Powieści: "Oskarżony" (1959), "Dziecko przez ptaka przyniesione" (1968), "Grenadier-król" (1972). Szkice historyczne: "Listopadowy wieczór" (1972). "Dyrygent i inne opowiadania" (1983). Oraz drukowane już po śmierci pisarza tomy jego felietonów i esejów m.in.: "Kroniki Dedala", "Szkice i Kroniki", "Tropy", "Gdybym był królem", "Bolesne prowokacje", "Dzienniki".
Andrzej Kijowski zmarł 29 czerwca 1985 roku w Warszawie. Już w tym samym roku z inicjatywy Komitetu Kultury Niezależnej ustanowiono nagrodę literacką jego imienia.
6 marca 2008 roku pisarz został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zobacz więcej na temat: Andrzej Kijowski HISTORIA PRL
Czytaj także

Ksiądz Jerzy Popiełuszko - ofiara zbrodniczego systemu

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2018 10:00
Ks. Popiełuszko został uprowadzony i zamordowany 19 października 1984 roku w pobliżu Górska pod Toruniem.
rozwiń zwiń