Historia

Korona królów. Czym było wronie oko?

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2023 05:45
W ósmym odcinku serialu "Korona królów. Jagiellonowie" Anna Cylejska zostaje otruta przez Saule szpiegującą dla Anny Witoldowej i Krzyżaków. Krakowscy lekarze są bezradni, ale rozwiązanie odnajduje hiszpański medyk, który aplikuje wybrance Jagiełły tajemnicze wronie oko. Czym był ten specyfik?
Milena Staszuk jako Anna Cylejska w serialu emitowanym na antenie TVP i zielarskie przedstawienie kulczyby
Milena Staszuk jako Anna Cylejska w serialu emitowanym na antenie TVP i zielarskie przedstawienie kulczybyFoto: Anna Gostkowska i Arsen Petrovich/TVP; Wikimedia Commons/dp

Medyk zaaplikował hrabiance specyfik z kulczyby wroniego oka. W niewielkiej dawce wyciąg z tej rośliny poprawia działanie układu trawiennego i działa pobudzająco. Krzew, którego nazwa bierze się od okrągłych szarych nasion, rośnie w Azji i Afryce, a także w Ameryce Południowej (nie mogła stamtąd rzecz jasna przywędrować na wawelski dwór, gdyż wydarzenia ukazane w serialu dzieją się blisko sto lat przed odkryciem Kolumba). Za pośrednictwem arabskich medyków i kupców przywędrowała do Europy w średniowieczu i faktycznie była używana jako środek leczniczy. 

Stosowanie kulczyby było jednak bardzo ryzykowne. Roślina do dziś używana jest bowiem jako głównie jako źródło strychniny. Ten toksyczny alkaloid do dziś stosuje się m.in. jako trutkę na szczury i myszy. 

Czytaj także:

Strach przed trucicielstwem 

Otrucie Anny Cylejskiej to wymysł scenarzystów - nie wspominają o nim źródła. Średniowieczni władcy panicznie bali się otrucia i mieli ku temu powody - trucicielstwo nie było rzadkim sposobem pozbywania się przeciwników politycznych, a do najważniejszych i najbardziej zaufanych ludzi władcy należeli kuchmistrz i podczaszy, odpowiadający kolejno za potrawy i napoje lądujące na stole monarchy.

Średniowieczni alchemicy i medycy starali się na różne sposoby przeciwdziałać działaniom trucicieli. Skuteczną odtrutką miał być sproszkowany bezoar, czyli kulka, która tworzy się w żołądkach przeżuwaczy (od krów, przez jelenie, po żubry), składająca się z nieprzetrawionych włókien roślin i sierści. Brzmi wyjątkowo paskudnie i być może z tego powodu doczekały się one bardziej romantycznej i fantastycznej historii. Otóż miały powstawać, gdy jeleń przypadkowo, podczas popasu, połknął żmiję. Wówczas to pozbywał się jadu łzawiąc, a jego łzy, spadając na ziemię kamieniały i stawały się właśnie bezoarami.

Przed truciznami miały też chronić perły i rogi jednorożca (prawdopodobnie były to rogi narwali) - wiemy, że jeden taki róg znajdował się w skarbcu wawelskim. Środkiem prewencyjnym było położenie na stole biesiadnym smoczych języków - do dziś trudno powiedzieć, czym one były, najprawdopodobniej kośćmi egzotycznych zwierząt lub ryb - które miały zacząć drgać, gdy któraś z potraw okaże się zatruta. 

Czytaj także: 

Władysław Jagiełło miał jak najbardziej zrozumiałe powody, by obawiać się skrytobójców-trucicieli. Wystarczy wspomnieć, że przynajmniej dwóch jego braci padło ofiarą trucizny: Wigunt-Aleksander i Iwan-Skrigiełło. Również dziad Jagiełły, Giedymin, został otruty. Nic dziwnego, że przezorny książę Olgierd, ojciec polskiego króla, wzbraniał się przed piciem wina, którego barwa i smak skutecznie kamuflowały obecność trucizny. Tej zasadzie pozostał do końca życia wierny również król Władysław, który pijał wyłącznie wodę i nie pozwalał nikomu dotykać swoich sztućców. 

bm

Czytaj także

"Korona królów". Anna Cylejska - kim była druga żona Władysława Jagiełły?

Ostatnia aktualizacja: 09.01.2023 05:50
Była ponoć nieurodziwa, co podobno nie stało na przeszkodzie jej licznym romansom. Następczyni Jadwigi Andegaweńskiej u boku Władysława Jagiełły miała jednak niepodważalny atut - pochodzenie, które umacniało pozycję króla na polskim tronie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Czy żona księcia Witolda spiskowała z Krzyżakami?

Ostatnia aktualizacja: 10.01.2023 05:50
W piątym odcinku serialu "Korona królów. Jagiellonowie" widzowie są świadkami zawiązania się intrygi między księżną Anną, żoną wielkiego księcia Witolda, a Ulrychem von Jungingenem. Celem monarchini jest zdobycie korony dla męża. Historyczna odpowiedniczka serialowej postaci faktycznie utrzymywała dobre stosunki z Krzyżakami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Kim był Świdrygiełło, buntowniczy brat Jagiełły?

Ostatnia aktualizacja: 11.01.2023 05:35
Najmłodszy i ambitny brat Władysława Jagiełły niemal przez całe życie buntował się przeciwko Witoldowi Kiejstutowiczowi, który rządził na Litwie. Świdrygiełło, aby zdobyć tytuł wielkiego księcia litewskiego, nie wahał się przed wielokrotną współpracą z zakonem krzyżackim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Czy Jagiełło i Krzyżacy grali w szachy?

Ostatnia aktualizacja: 16.01.2023 05:50
W siódmym odcinku serialu "Korona królów. Jagiellonowie" widzimy nad szachownicą zarówno króla Polski, jak i rycerzy zakonnych. Czy na dworze Władysława Jagiełły i na malborskim zamku toczono szachowe pojedynki?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Jagiełło, Krzyżacy i konflikt o ziemię dobrzyńską

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2023 05:40
Przez ponad sto lat ziemia dobrzyńska przechodziła z rąk do rąk, stanowiąc nierzadko kość niezgody między Polską i państwem zakonu krzyżackiego. Spór o to terytorium był bezpośrednią przyczyną wybuchu wielkiej wojny, której punktem kulminacyjnym była bitwa pod Grunwaldem. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Korona królów". Zyndram z Maszkowic - bohater bitwy pod Grunwaldem

Ostatnia aktualizacja: 23.01.2023 05:50
W dziesiątym odcinku serialu "Korona królów. Jagiellonowie" trwa polsko-litewski pościg za zbuntowanym księciem Świdrygiełłą, który usiłuje przedostać się do Malborka. Akcji przewodzi Zyndram z Myszkowic. Postać grana w serialu przez Macieja Raniszewskiego to "człowiek do zadań specjalnych" i przyjaciel króla. A kim był historyczny Zyndram z Maszkowic?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Koronacja Anny Cylejskiej i ważny detal, którego nie zobaczymy w serialu

Ostatnia aktualizacja: 25.01.2023 05:40
Końcowa scena najnowszego odcinka serialu "Korona królów. Jagiellonowie" przedstawia chwilę po koronacji drugiej żony Władysława Jagiełły. Twórcy serialu nie skorzystali z okazji, żeby pokazać widzom osobę, która była wtedy na Wawelu i której rola w tym, że hrabianka z Cylii została królową Polski, była nie do przecenienia. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Dlaczego Jagiełło i Krzyżacy starali się o przychylność papieża?

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2023 05:45
Kierowanie sprawy do papieża było w średniowieczu - w dużym uproszczeniu - odpowiednikiem zwracania się do Unii Europejskiej. Biskup Rzymu był instancją spajającą christianitas - cywilizację Starego Kontynentu. Jego zdanie było kluczowe w konflikcie konfliktu polsko-krzyżackiego - w końcu sensem istnienia zakonu nad Bałtykiem była walka z pogaństwem. W interesie Władysława Jagiełły leżało zatem przekonanie Stolicy Apostolskiej o nawróceniu Litwy - do niedawna ostatniego bastionu starych wierzeń w Europie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Gorączka relikwii w średniowieczu

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2023 05:45
W 15. odcinku serialu "Korona królów. Jagiellonowie" Krzyżacy przekupują papieskiego legata przy pomocy kości z palca rzekomego męczennika. Wysłannik Stolicy Apostolskiej nie wie, że przedmiot jest falsyfikatem. Wieki średnie to faktycznie złoty czas obiegu fragmentów szczątków świętych i przedmiotów związanych z ich życiem. Popyt wywoływał podaż i w obiegu wkrótce pojawiło się wiele artefaktów wątpliwej autentyczności. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Elżbieta Granowska - trzecia żona i jedyna miłość Jagiełły

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2023 05:58
Jej ślub z królem Polski wywołał skandal i oburzenie. Był to jednocześnie punkt kulminacyjny burzliwego życia Elżbiety, w którym znalazło się miejsce na czterech mężów, z czego dwóch skończyło tragicznie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Korona królów. Nowa Marchia w konflikcie polsko-krzyżackim

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2023 05:50
W kulminacyjnej scenie najnowszego odcinka serialu "Korona królów. Jagiellonowie" na Wawel przybywa posłaniec z Wielkopolski. "Panie, Ulrich von Osten, władca Drezdenka i wasz lennik, zbuntował się i najechał na nasze dobra" wyjawia Jagielle poseł. Sprawa problematycznego poddanego była epizodem polsko-krzyżackiej rywalizacji u progu XV wieku.
rozwiń zwiń